^{RETOUR À L’ENTRÉE DU SITE}

^{ALLER à LA TABLE DES MATIERES D'ORIBASE}

ΒΙΒΛΙΟΝ Β'

α'. Περὶ θριδακίνης 

[ἐκ τοῦ Γαληνοῦ]

1. Πάντων τῶν λαχάνων ὀλιγοστόν τε καὶ κακόχυμον αἷμα γεννώντων, ἡ θριδακίνη οὐ πολὺ μέν, οὐ μὴν οὐδὲ κακόχυμόν γε τελέως αἷμα γεννᾷ· ὑγρὸν μὲν οὖν ἔχει καὶ ψυχρὸν χυμόν, οὐ μὴν κακόχυμός γέ ἐστιν, ὡς ἔφην.  

β'. Περὶ ἰντύβων. 

1. Οἱ ἴντυβοι ταῖς θρίδαξι παραπλησίαν ἔχουσι δύναμιν, ἀπολειπόμενοι καὶ καθ' ἡδονὴν αὐτῶν, καὶ κατὰ τἄλλα τὰ πρόσθεν εἰρημένα περὶ θριδάκων.  

γ'. Περὶ μαλάχης.

1. Ο μὲν χυλὸς αὐτῆς ἔχει τι καθαρτικόν· αὐτὸ δὲ τὸ σῶμα κατὰ τὸν τοῦ ξηραίνειν λόγον ἐπέχει μᾶλλον ἢ προτρέπει πρὸς ὑποχώρησιν. 2. Ξηραίνει μὲν οὖν ἡ κράμβη παραπλησίως φακῇ, καὶ διὰ τοῦτο τὴν ὄψιν ἀμβλύνει, πλὴν εἰ τύχοι ποτὲ ὑγρότερος ὢν παρὰ φύσιν ὁ σύμπας ὀφθαλμός. 3. Οὐ μὴν εὔχυμόν ἐστιν ἔδεσμα κράμβη, καθάπερ ἡ θρίδαξ, ἀλλὰ καὶ μοχθηρὸν ἔχει καὶ δυσώδη τὸν χυλόν.

στιγμα'.  Περὶ βλίτων καὶ ἀνδραφάξυος. 

1. Ὑδατωδέστατα λαχάνων ἐστὶ ταῦτα καί, ὡς ἂν εἴποι τις, καὶ ἀποιότατα. 2. Λέλεκται δ' ὡς τὰ τοιαῦτα λάχανα ῥέπει μέν πως ἐπὶ τὸ ῥᾳδίως ὑπιέναι, καὶ μάλιστα ὅταν ἔχῃ τι μετὰ τῆς ὑγρότητος ὀλισθηρόν· οὐ μὴν ἰσχυράν γε τὴν κάτω ῥοπὴν ἴσχει διὰ τὸ μηδεμίαν ὑπάρχειν αὐτοῖς δριμεῖαν καὶ νιτρώδη ποιότητα. 3. Πρόδηλον δ' ὅτι καὶ τὴν τροφὴν ἐλαχίστην δίδωσι τῷ σώματι.  

ζ'. Περὶ ἀνδράχνης. 

1. Ὡς ἔδεσμα μὲν ὀλίγην τε τροφὴν ἔχει καὶ ταύτην ὑγρὰν καὶ ψυχρὰν καὶ γλίσχραν· ὡς φάρμακον δ' αἱμωδίαν ἰᾶται διὰ τὴν ἄδηκτον γλισχρότητα.  

η'. Περὶ λαπάθου. 

1. Παραπλήσιον οὐ τῇ γεύσει μόνον τὸ λάπαθον ὑπάρχει, ἀλλὰ καὶ τῇ δυνάμει τῷ κηπευομένῳ τεύτλῳ· ἐπεὶ δὲ τὸ τεῦτλον ἥδιόν ἐστι τοῦ λαπάθου, διὰ τοῦτο μᾶλλον ἐσθίουσιν αὐτὸ πάντες ἄνθρωποι. 

θ'. Περὶ ὀξυλαπάθου. 

1. Τὰ μὲν λάπαθον οὐκ ἄν τις ὠμὸν φάγοι, καθάπερ οὐδὲ τὸ τεῦτλον· ὀξυλάπαθον δ' ἐσθίουσιν ὠμὸν ἐπὶ τῆς ἀγροικίας· ἄτροφον δ' ἐστὶ πολὺ μᾶλλον ἢ τὸ λάπαθον. 

ι'. Περὶ στρύχνου. 

1. Τῶν ἐσθιομένων λαχάνων οὐδὲν οἶδα τοσαύτην στῦψιν ἔχον ὅσην τὸ στρύχνον· εἰκότως οὖν ὡς τροφῇ μὲν αὐτῷ σπανίως, ὡς φαρμάκῳ δὲ συνεχῶς χρώμεθα· δραστήριον γάρ ἐστιν, ἵνα ψύξεως στυφούσης ἐστὶ χρεία. 

ια'. Περὶ ἀκανθωδῶν φυτῶν. 

1. Ἄρτι τῆς γῆς ἀνίσχοντα τὰ τοιαῦτα φυτὰ πολλοὶ τῶν ἀγροίκων ἐσθίουσιν. 2.  Ἐλαχίστην μὲν οὖν ἔχει τροφήν, ὡς ἅπαντα τὰ λάχανα, καὶ ταύτην ὑδατώδη τε καὶ λεπτήν· τὰ δ' οὖν ἀκανθώδη μετρίως ἐστὶν εὐστόμαχα. 3. Τούτων τῶν φυτῶν σκόλυμός ἐστι, καὶ ἀτρακτυλλὶς, καὶ λευκάκανθα, δίψακός τε καὶ κνῆκος, καὶ τραγάκανθα, καὶ ἀτρακτὶς ἥ τε τιμωμένη μειζόνως ἢ προσήκει κινάρα. 4. Κακόχυμον δ' ἐστὶν ἔδεσμα, καὶ μάλιστα ὅταν ἤδη σκληροτέρα γένηται· καὶ γὰρ τὸν χολώδη χυμὸν ἐν ἑαυτῇ πλείονα τηνικαῦτα ἴσχει, καὶ τὴν ὅλην οὐσίαν ξυλωδεστέραν, ὥστε ἐκ μὲν ταύτης μελαγχολικὸν γεννᾶσθαι χυμόν, ἐκ δὲ τοῦ χυλοῦ τοῦ κατ' αὐτὴν λεπτὸν καὶ πικρόχολον· ἄμεινον οὖν ἀφεψῶντας αὐτὴν οὕτως ἐσθίειν.

 ιβ'. Περὶ ἱπποσελίνων καὶ σίων καὶ σμυρνίων καὶ σελίνων. 

1. Πάντα ταῦτά ἐστιν οὐρητικά· συνηθέστατα δ' αὐτῶν, ὅτι καὶ ἡδίω καὶ εὐστομαχώτερα, τὰ σέλινα. 2. Τὸ δὲ σμύρνιον δριμύτερόν τέ ἐστι καὶ θερμότερον πολλῷ τοῦ σελίνου καὶ ἱπποσελίνου καὶ σίου. 3. Τὰ μὲν οὖν ἄλλα καὶ ὠμὰ ἐσθίεται, τὸ δ' ἱπποσέλινόν τε καὶ σίον ἑψῶντες ἐσθίουσιν· ὠμὸν γὰρ ἑκάτερον αὐτῶν ἀηδὲς φαίνεται. 4. Τά γε μὴν σέλινα καὶ τὰ σμύρνια καὶ τοῖς τῆς θρίδακος φύλλοις μιγνύντες προσφέρονταί τινες· ἀποιότερον γὰρ οὖσα λάχανον ἡ θρίδαξ ἔτι τε ψυχρὸν ἔχουσα χυμὸν ἡδίων τε ἅμα καὶ ὠφελιμωτέρα γίνεται, τῶν δριμέων τι προσλαμβάνουσα. 

ιγ'.Περὶ εὐζώμου. 

1. Θερμαίνει σαφῶς τοῦτο τὸ λάχανον, ὥστε οὐδὲ μόνον ἐσθίειν αὐτὸ ῥᾴδιον ἄνευ μίξεως τοῖς  φύλλοις τῆς θριδακίνης. 2. Ἀλλὰ καὶ σπέρμα γεννᾶν πεπίστευται καὶ τὰς πρὸς συνουσίαν ὁρμὰς ἐπεγείρειν. 3. Κεφαλαλγὲς δ' ἐστί, καὶ μᾶλλον ἐάν τις αὐτὸ μόνον ἐσθίῃ.  

ιδ'. Περὶ ἀκαλήφης ἤτοι κνίδης. 

1. Λεπτομερῆ δύναμιν ἔχει, καὶ εἰκότως ὡς τροφῇ μὲν οὐδεὶς αὐτῇ χρῆται, ὡς ὄψον δὲ καὶ φάρμακον χρήσιμόν ἐστιν, ὑπάγον γαστέρα.

ιε'.  Περὶ γιγγιδίου καὶ σκάνδικος. 

 κα'.  Περὶ ἀσφοδέλου. 

κγ'. Περὶ σταφυλίνου καὶ δαύκου καὶ καρώου. 

κθ'. Περὶ κοχλιῶν. 

 λα'.  Περὶ τῆς ἐν τοῖς πεζοῖς ζῴοις γλώττης. 

1. Ἰδιότης τις οὐσίας ἐστὶν ἐν τῷδε τῷ μορίῳ χαυνοτέρας καὶ ἀναιμοτέρας σαρκός· αἱ γὰρ ἀκριβεῖς σάρκες οἱ μύες εἰσὶ καὶ τούτων τὰ μέσα μάλιστα. 

λβ'.  Περὶ ἀδένων. 

1. Τοσοῦτον ἀποκεχώρηκεν ἡ τῶν ἀδένων οὐσία τῆς κατὰ τὴν γλῶτταν, ὅσον ἐκείνη τῶν σαρκῶν. 2. Πάντων οὖν τῶν ἀδένων κοινὸν ἡδεῖς τε καὶ ψαθυροὺς φαίνεσθαι κατὰ τὴν ἐδωδήν· οἱ δ' ἐν τοῖς τιτθοῖς, ὅταν ἔχωσι γάλα, καὶ τῆς ἐκείνου τι γλυκύτητος ἐμφαίνουσι, καὶ διὰ τοῦτο περισπούδαστόν ἐστι τοῖς λίχνοις ἔδεσμα πλήρεις γάλακτος οἱ ἀδένες οὗτοι γευόμενοι, καὶ μάλιστα ἐπὶ τῶν ὑῶν. 3.  Ἡ δ' ἐξ αὐτῶν τροφὴ καλῶς μὲν πεφθέντων ἐγγύς τι τῇ κατὰ τὰς σάρκας ἐστίν· ἐλλιπέστερον δὲ κατεργασθέντων, τὸν ὠμὸν ἢ τὸν φλεγματώδη χυμὸν γεννᾷ. 4.  Ὄντες δ' ἐκ τοῦ γένους τῶν ἀδένων οἱ ὄρχεις οὐχ ὁμοίως εἰσὶν εὔχυμοι τοῖς κατὰ τοὺς τιτθούς, ἀλλά τι καὶ βρωμῶδες ἔχουσιν, ἐνδεικνύμενοι τὴν τοῦ σπέρματος οὗ γεννῶσι φύσιν, ὥσπερ οἱ νεφροὶ τὴν τοῦ οὔρου· καὶ μέντοι καὶ πεφθῆναι πολὺ χείρους εἰσὶν οἵ γε τῶν πεζῶν ζῴων· οἱ γὰρ τῶν σιτευθέντων ἀλεκτρυόνων ἡδεῖς τε ὑπάρχουσι, καὶ τροφὴν χρηστὴν τῷ σώματι διδόασιν.

λγ'.  Περὶ νεφρῶν. 

1. Οἱ νεφροὶ δὲ κακόχυμοί τέ εἰσι φανερῶς καὶ δύσπεπτοι.   

λδ'. Περὶ ὄρχεων. 

1. Π άντων τῶν τετραπόδων ζῴων οἱ ὄρχεις δύσπεπτοί τέ εἰσι καὶ κακόχυμοι, πεφθέντες δὲ καλῶς τρόφιμοι· μόνοι δ' οἱ τῶν ἀλεκτρυόνων ἄριστοι πάντων, καὶ μάλιστα τῶν σιτευθέντων.

λε'. Περὶ ἐγκεφάλου. 

1. Φλεγματικώτερόν ἐστι καὶ κακόχυμον ἔδεσμα, καὶ βραδύπορον, καὶ δύσπεπτον, οὐχ ἥκιστα δὲ καὶ κακοστόμαχον πᾶς ἐγκέφαλος. 2. Ἐξαπατώμενοι δ' ὑπὸ τῆς μαλακότητος αὐτοῦ διδόασι ἔνιοι τοῖς κάμνουσιν, ὄντα πρὸς τοῖς ἄλλοις ὄντα καὶ ναυτιώδη. 3. Παχύχυμος δ' ὢν καὶ περιττωματικὸς ἀμείνων γίνεται τοῖς τέμνουσι καὶ θερμαίνουσιν ἀρτυόμενος· εἰ μέντοι καλῶς πεφθείη, τροφὴν ἀξιόλογον δίδωσι τῷ σώματι.  

λ στιγμα'. Περὶ τοῦ ἐν τοῖς ὀστοῖς μυελοῦ.

1. Γλυκύτερος δὲ καὶ ἡδίων ἐστὶ καὶ λιπαρώτερος ὁ ἐν τοῖς ὀστέοις εὑρισκόμενος μυελὸς τοῦ ἐγκεφάλου, ὥστε, εἴ τις ἐκ παραβολῆς αὐτῶν γεύοιτο, δόξει τι καὶ αὐστηρὸν ἔχειν τὸν ἐγκέφαλον. 2. Ἔστι δὲ καὶ 'ναυτιῶδες ἔδεσμα πλείων προσενεχθεὶς ὁ μυελός, ὥσπερ ὁ ἐγκέφαλος· εἴ γε μὴν καλῶς πεφθείη, τρόφιμός ἐστι καὶ αὐτός. 

λζ'.  Περὶ νωτιαίου μυελοῦ. 

1. Λιπαρότητος ἥκιστα μετέχει· διὰ τοῦτο καὶ τὸ ναυτιῶδες ἐκπέφευγε, καὶ εἰ πεφθείη καλῶς, τροφὴν οὐκ ὀλίγην δίδωσι τῷ σώματι.  

λη'. Περὶ πιμελῆς καὶ στέατος. 

1. Ὀλιγότροφά ἐστιν ἄμφω καὶ μᾶλλον ἡδύσματα τῶν τρεφουσῶν ἡμᾶς σαρκῶν.

λθ'.  Περὶ τῶν ἐν τοῖς πεζοῖς ζῴοις σπλάγχνων. 

1. Τὸ μὲν ἧπαρ ἁπάντων τῶν ζῴων παχύχυμόν ἐστι, καὶ δύσπεπτον, καὶ βραδύπορον ὑπάρχον. 2. Ἄμεινον δ' ἐν αὐτοῖς οὐκ εἰς ἡδονὴν μόνον, ἀλλὰ καὶ εἰς τἄλλα, τὸ συκωτὸν ὀνομαζόμενόν ἐστι, τῆς προσηγορίας ταύτης τυχόν, ἐπειδὴ σύκων πολλῶν ξηρῶν ἐδωδῇ τοῦ μέλλοντος σφάττεσθαι ζῴου τοιοῦτο παρασκευάζουσιν αὐτό. 3. Καὶ πράττουσι τοῦτο ἐπὶ τῶν ὑῶν μάλιστα διὰ τὸ τούτου τοῦ ζῴου τὰ σπλάγχνα πολὺ τῶν ἐν τοῖς ἄλλοις ὑπάρχειν ἡδίω. 4. Τῶν δ' ἄλλων σπλάγχνων ὁ μὲν σπλὴν οὐδὲ πρὸς τὴν γεῦσιν ἡδύς ἐστιν· ἔχει γάρ τι στρυφνὸν ἐμφαινόμενον· εἰκότως δὲ καὶ κακόχυμος εἶναι πεπίστευται, μελαγχολικοῦ γεννητικὸς αἵματος ὑπάρχων. 5.  Ἀμφοῖν δ' εὐπεπτότερος, ὅσῳ καὶ μανώτερος, ὁ πνεύμων ἐστί, παμπόλλῳ γε μὴν ἥπατος εἰς θρέψιν ἥττων· ἣν δὲ δίδωσι τροφὴν τῷ σώματι καὶ φλεγματικωτέρα μᾶλλόν ἐστιν. 6.  Ἡ δὲ καρδία κατὰ μὲν τὴν οὐσίαν ἰνώδης σάρξ ἐστι καὶ σκληρὰ, καὶ διὰ τοῦτο δύσπεπτος καὶ βραδύπορος· εἰ δὲ πεφθείη καλῶς, τροφὴν οὐκ ὀλίγην οὐδὲ κακόχυμον δίδωσι τῷ σώματι.

μ'. Περὶ κοιλίας καὶ μήτρας καὶ ἐντέρων τῶν ἐν τοῖς τετράποσι ζῴοις. 

1. Σκληρότερα τὰ μόρια ταῦτά ἐστι τῶν σαρκῶν· διὸ κἂν καλῶς πεφθῇ, τὸν χυμὸν οὐκ ἀκριβὲς αἷμα, ἀλλὰ ψυχρότερόν τε καὶ ὠμότερον ἐργάζεται, καὶ χρόνου πλείονος δεῖται πρὸς τὸ καλῶς κατεργασθεὶς αἷμα χρηστὸν γενέσθαι.

μα'.  Περὶ τῆς τῶν ἡμέρων καὶ ἀγρίων ζῴων διαφορᾶς. 

1. Τῶν ἡμέρων ζῴων ἡ κρᾶσις ὑγροτέρα τῆς τῶν ἀγρίων, ἡ δὲ τῶν ἀγρίων σκληροτέρα τε καὶ πιμελῆς οὐδ' ὅλως ἢ ὀλίγιστόν τι μετέχει· ταῦτα ἤτοι καὶ ἀσηπτότερα πλείοσιν ἡμέραις διαμένει τῶν ἡμέρων τε καὶ ἀργῶς διῃτημένων ζῴων. 2. Πρόδηλον δ' ὅτι καὶ ἀπέριττος ἡ ἐξ αὐτῶν ἐστι τροφὴ μᾶλλον, ὥσπερ ἡ ἐκ τῶν ἡμέρων τε καὶ ἀργῶν περιττωματική. 

μβ'. Περὶ τῆς ἀπὸ τῶν πτηνῶν ζῴων τροφῆς. 

1. Τὸ γένος ἁπάντων τῶν πτηνῶν ὀρνίθων ἐστὶν ὀλιγοτροφώτερον, εἰ παραβάλλοιτο τῷ γένει τῶν πεζῶν, καὶ μάλιστα τῷ τῶν ὑῶν· εὐπεπτοτέρα γε μήν ἐστιν ἡ σὰρξ τῶν πτηνῶν ζῴων, καὶ μάλιστα πέρδικος, ἀτταγῆνός τε καὶ περιστερᾶς καὶ ἀλεκτρυόνος. 2. Ἡ δὲ τῶν κιχλῶν, καὶ κοττύφων, καὶ τῶν μικρῶν στρουθίων, ἐν οἷς εἰσι καὶ οἱ πυργῖται καλούμενοι, σκληροτέρα τούτων ἐστὶν, καὶ μᾶλλον ἔτι καὶ τούτων αὐτῶν ἥ τε τῆς τρυγόνος καὶ ἡ τῆς φάττης καὶ ἡ τῆς νήττης. 3.  Ὁμοία δὲ τῇ τῶν ἀλεκτορίδων ἐστὶν ἡ τῶν φασιανικῶν εἰς πέψιν καὶ τροφήν, ὑπερέχουσα τῇ κατὰ τὴν ἐδωδὴν ἡδονῇ. 4. Σκληροτέρα δὲ καὶ δυσπεπτοτέρα καὶ ἰνωδεστέρα τούτων ἡ τοῦ ταώ. 5. Κοινὸν δ' ἐπὶ πᾶσι τοῖς πτηνοῖς ζῴοις, ὥσπερ καὶ τοῖς τετράποσι, γινώσκειν χρὴ, τὴν τῶν ἔτι αὐξομένων σάρκα πολὺ βελτίονα τῆς τῶν παρακμαζόντων, μοχθηρὰν δὲ τὴν τῶν πάνυ νηπίων, ἀλλ' ὑπεναντίως τῇ τῶν γεγηρακότων· ἡ μὲν γὰρ τούτων σκληρὰ καὶ νευρώδης ἐστὶ, καὶ διὰ τοῦτο καὶ πεφθῆναι μοχθηρὰ, καὶ τροφὴν ὀλίγην δίδωσι τῷ σώματι· τῶν δὲ παντάπασι νέων ζῴων σώματα βλεννώδη τέ ἐστι καὶ ὑγρὰ, καὶ διὰ τοῦτο περιττωματικά, ὅλον δ' ὑπέρχεται κατὰ γαστέρα.

μγ'. Περὶ χηνῶν καὶ στρουθοκαμήλων. 

1. Περιττωματικὴ τούτων ἐστὶν ἡ σὰρξ καὶ πολὺ δυσπεπτοτέρα τῆς τῶν προειρημένων πτηνῶν ζῴων, οὐ μὴν τὰ πτερὰ χείρω τῶν ἄλλων ἔχει· πολλοῖς γὰρ τῶν πτηνῶν ζῴων, καὶ μάλιστα ὅσα μικρὰ καὶ σκληρόσαρκα, ἡ τῶν πτερῶν φύσις ἰνώδης ἐστὶ καὶ σκληρά, τινῶν δὲ καὶ ἡ σὰρξ ὅλη τοιαύτη, καθάπερ καὶ ἡ τῶν γεράνων, ἃς καὶ αὐτὰς ἐσθίουσιν, ἑωλίσαντες πρότερον ἡμέραις πλείοσιν. 2. Μεταξὺ δέ πως τῆς τῶν γεράνων τε καὶ χηνῶν ἡ τῶν καλουμένων ὠτίδων ἐστίν. 

μδ'. Περὶ τῶν σπλάγχνων τῶν πτηνῶν ζῴων. 

1. Αἱ γαστέρες τούτων ἐδώδιμοί τέ εἰσι καὶ τρόφιμοι, καί τινων καὶ ἡδεῖαι, καθάπερ αἱ τῶν χηνῶν· ἐφεξῆς δὲ τῶν σιτευτῶν ἀλεκτορίδων. 2. Ὥσπερ δ' ἐπὶ τῶν ὑῶν τὸ συκωτὸν ἧπαρ ἐν τοῖς ζῶσι ζῴοις προπαρασκευάζουσιν ἡδὺ διὰ τῆς τῶν ἰσχάδων ἐδωδῆς, οὕτως ἐπὶ τῶν χηνῶν ὀρῷ γάλακτος ἀναδεύοντες τὰς τροφάς, ὡς γίνεσθαι μὴ μόνον ἥδιστον, ἀλλὰ καὶ τροφιμώτατον εὐχυμότατόν τε καὶ διαχωροῦν οὐ χαλεπῶς· ὡσαύτως δὲ καὶ πρὸς τὴν ἐν τῇ γαστρὶ πέψιν ἔχει. 3. Καὶ τὰ πτερὰ δὲ τῶν χηνῶν ἐπιτήδεια πεφθῆναί τε καὶ θρέψαι, μᾶλλον δ' αὐτῶν τὰ τῶν ἀλεκτορίδων· χείριστα μὲν οὖν ἐστι τὰ τῶν γεγηρακότων, κάλλιστα δὲ τὰ τῶν νέων καὶ εὐτρόφων. 4. Καὶ οἱ ὄρχεις τῶν ἀλεκτρυόνων ἄριστοι, καὶ μάλιστα οἱ τῶν σιτευτῶν, ἔτι δὲ καὶ μᾶλλον ὅσοι διὰ γάλακτος ὀροῦ τὰς τροφὰς προσηνέγκαντο· καὶ γὰρ εὔχυμοι, καὶ τρόφιμοι, καὶ πεφθῆναι ῥᾷστοι. 5.  Ἐπαινοῦσι δ' ἔνιοι ψευδῶς τὴν τῆς στρουθοκαμήλου κοιλίαν ὥς τι φάρμακον πεπτικόν, ἔνιοι δὲ πολὺ μᾶλλον τὴν τῆς αἰθυίας, ἀλλ' οὔτε αὗται πέττονται ῥᾳδίως, οὔτε τῶν ἄλλων σιτίων εἰσὶ πεπτικὸν φάρμακον.

μδ'. Περὶ ὠῶν. 

1. Ἀμείνω τὰ τῶν ἀλεκτορίδων ἐστὶ, καὶ τὰ τῶν φασιανικῶν· φαυλότερα δὲ τὰ τῶν χηνῶν καὶ στρουθοκαμήλων. 2. Ἀμείνω δὲ καὶ τὰ νέα τῶν παλαιῶν, καὶ τὰ ἐπ' ἔλαττον ἑψηθέντα τῶν ἐπὶ πλέον. 3. Κάλλιστα οὖν εἰς τροφήν ἐστι τοῦ σώματος τὰ τρομητά· τὰ ῥοφητὰ δ' ἧττον μὲν τρέφει, ῥᾷον δ' ὑποχωρεῖ· τὰ δ' ἑφθὰ καὶ ὀπτὰ καὶ δύσπεπτα καὶ βραδύπορα, καὶ τροφὴν παχεῖαν ἀναδίδωσι τῷ σώματι. 4. Τούτων δ' ἔτι μᾶλλόν ἐστι βραδυπορώτερα καὶ παχυχυμότερα τὰ κατὰ θερμὴν σποδιὰν ὀπτηθέντα. 5. Τὰ δ' ἐπὶ τῶν ταγήνων παχυνθέντα, καὶ καλούμενα δι' αὐτὸ τοῦτο ταγηνιστὰ, χειρίστην ἔχει τροφὴν εἰς ἅπαντα. 6. Καὶ τὰ καλούμενα δὲ πνικτὰ τῶν ἑφθῶν τε καὶ ὀπτῶν ἐστιν ἀμείνω· σκευάζουσι δ' αὐτὰ, δεύσαντες μετ' ἐλαίου καὶ γάρου καὶ οἴνου βραχέος, εἶτα ἐντιθέασι τὸ ἀγγεῖον ὕδωρ ἐχούσῃ κακκάβῃ θερμόν, καὶ πωμάσαντες αὐτὴν ὅλην ὑποκαίουσι μέχρι συστάσεως μετρίας· τὰ γὰρ ἐπὶ πλέον παχυνθέντα παραπλήσια τοῖς ἑψηθεῖσί τε καὶ ὀπτηθεῖσι γίνεται. 7. Τῆς αὐτῆς οὖν συμμετρίας κατὰ τὴν σύστασιν χρὴ στοχάζεσθαι κἀπὶ τῶν ἐπιχεομένων ἄνωθεν ταῖς λοπάσιν ὠῶν, οὐκ ἐπιτρέποντας οὐδὲ ταῦτα παχυνθῆναι τελέως, ἀλλ' ἔτι ἐγχύλων ὄντων, ἀπὸ τοῦ πυρὸς αἴροντας τὸ ἀγγεῖον. 

 μστιγμα'. Περὶ κεφάλου. 

1. Περιττωματικὴ μὲν ἡ σάρξ ἐστι τῶν κεφάλων καὶ βλεννώδης ἱκανῶς τῶν ἐν ἰλυώδει καὶ ῥυπαρῷ διαιτωμένων ὕδατι· καλλίστη δὲ τῶν ἐν καθαρᾷ θαλάττῃ· φαῦλοι δὲ καὶ οἱ ἐν ταῖς λίμναις, καὶ μάλιστα οἱ ἐν ταῖς μικραῖς γινόμενοι, καὶ μᾶλλον ὅταν μὴ ἀπορρέῃ τοῦ ὕδατος, ἀλλ' εἴη στάσιμον. 2. Τῶν δ' ἐν τοῖς ποταμοῖς γεννωμένων ἀμείνους οἱ κατὰ τοὺς τοιούτους, ἐν οἷς ὀξὺ καὶ πολὺ τὸ ῥεῦμα· κατὰ δὲ τοὺς λιμνάζοντας οὐκ ἀγαθοί. 3. Καὶ ἡ γεῦσις δ' ἐσθίοντί σοι γνωρίσει τὸν ἀμείνω κέφαλον· δριμυτέρα γὰρ αὐτῶν ἐστι καὶ ἡδίων, καὶ ἀλιπὴς ἡ σάρξ· οἱ δὲ λιπαροὶ καὶ κατὰ τὴν γεῦσιν ἔκλυτοι χείρους μέν εἰσι καὶ εἰς αὐτὴν τὴν ἐδωδήν, χείρους δὲ καὶ πεφθῆναι, καὶ κακοστόμαχοι, καὶ κακόχυμοι· διὸ καὶ σὺν ὀριγάνῳ σκευάζουσιν αὐτούς. 

μζ'. Περὶ λάβρακος. 

1. Πελάγιός ἐστιν ὁ ἰχθὺς οὗτος· ἡ μὲν οὖν τροφὴ κἀκ τοῦδε καὶ τῶν ἄλλων ἰχθύων αἵματός ἐστι λεπτομεροῦς τῇ συστάσει μᾶλλον τῆς ἐκ τῶν πεζῶν ζῴων, ὡς μήτε τρέφειν δαψιλῶς καὶ διαφορεῖσθαι θᾶττον.   

μη'. Περὶ τρίγλης. 

1. Καὶ ἥδε τῶν πελαγίων ἐστί, σκληροτέραν δὲ πάντων σχεδὸν ἔχει τὴν σάρκα καὶ ψαθυρὰν ἱκανῶς· τρέφει τοιγαροῦν, ὅταν πεφθῇ καλῶς, τῶν ἄλλων μᾶλλον ἰχθύων. 2. Γίνονται δ' ἄρισται τρίγλαι κατὰ τὴν καθαρὰν θάλατταν, ὥσπερ καὶ οἱ ἄλλοι πάντες ἰχθύες, οὐχ ἥκιστα δὲ καὶ διὰ τὰς τροφάς. 3. Αἱ γοῦν τὰς καρκινάδας ἐσθίουσαι καὶ δυσώδεις εἰσὶ καὶ ἀηδεῖς καὶ δύσπεπτοι καὶ κακόχυμοι· διάγνωσις δ' αὐτῶν πρὶν μὲν ἐσθίειν ἀναπτύξαντι τὴν κοιλίαν, ἐσθίοντι δὲ κατὰ τὴν πρώτην εὐθέως ὀδμήν τε καὶ γεῦσιν. 

μθ'.  Περὶ πετραίων ἰχθύων. 

1. Ἄριστος εἶναι πεπίστευται τούτων ὁ σκάρος ἡδονῆς ἕνεκα, μετ' αὐτὸν δὲ κόττυφοί τε καὶ κίχλαι, καὶ μετὰ τούτους ἰουλίδες καὶ φυκίδες καὶ πέρκαι. 2. Τροφὴ δ' ἐξ αὐτῶν οὐ μόνον εὔπεπτος, ἀλλὰ καὶ ὑγιεινοτάτη τοῖς τῶν ἀνθρώπων σώμασίν ἐστιν, αἷμα γεννώντων μέσον τῇ συστάσει. 

ν'.  Περὶ κωβιῶν. 

1. Αἰγιάλειος ἰχθύς ἐστι τῶν μικρῶν ἀεὶ διαμενόντων εἷς τις ὢν καὶ αὐτός· ἄριστος δ' εἰς ἡδονὴν καὶ πέψιν ἀνάδοσίν τε καὶ εὐχυμίαν ἐστὶν ὁ κατὰ τοὺς ψαμμώδεις αἰγιαλοὺς, ἢ τὰς πετρώδεις ἀκτάς· ὁ δ' ἐν τοῖς στόμασι τῶν ποταμῶν ἢ λιμνοθαλάτταις οὔτε εὔπεπτος, οὔτε εὔχυμος. 2. Εἰ δὲ καὶ ἰλυῶδες ὑπάρχει τὸ ὕδωρ, ἢ πόλιν ἐκκαθαίρων ποταμός, οὕτω μὲν ἂν εἴη χείριστος ὁ κατ' αὐτὸν κωβιός, ὥσπερ καὶ οἱ ἄλλοι πάντες ἰχθύες οἱ ἐν τοῖς τοιούτοις ὕδασι διατρίβοντες. 3. Ἥ γε μὴν σὰρξ τῶν κωβιῶν, ὥσπερ σκληροτέρα τῆς τῶν πετραίων ἐστίν, οὕτω μαλακωτέρα τῆς τῶν τριγλῶν· ἀνάλογον οὖν αὐτῇ καὶ τὸ τῶν ἐσθιόντων σῶμα τρέφεται.

  να'.  Περὶ τῶν ἁπαλοσάρκων, ἐν ᾧ καὶ ἡ τοῦ λευκοῦ ζωμοῦ σκευασία. 

1. Οἱ μὲν ὀνίσκοι τροφῇ χρηστῇ χρώμενοι καὶ θαλάττῃ καθαρᾷ τοῖς πετραίοις ἐνάμιλλον ἔχουσι τὴν σάρκα· μοχθηρᾷ δὲ τροφῇ χρησάμενοι καὶ κατ' ἐπιμίκτων ὑδάτων διατρίψαντες οὐκ ἀποβάλλουσι μὲν τὴν μαλακότητα τῆς σαρκός, ἐπικτῶνται δὲ λιπαρότητα, καθ' ἣν οὐχ ἡδεῖς ὁμοίως ἔτι διαμένουσι, περιττωματικωτέραν τε τὴν ἐξ αὑτῶν τροφὴν ἀναδιδόασιν. 2. Ἐπὶ πάντων δέ, ὡς ἔφην, ἰχθύων κοινὸν τοῦτο μεμνῆσθαι προσῆκεν, ὡς χείριστοι γίνονται κατὰ τὰς ἐμβολὰς τῶν ποταμῶν, ὅσοι κοπρῶνας ἐκκαθαίρουσιν ἢ βαλανεῖα καὶ μαγειρεῖα καὶ τὸν τῆς ἐσθῆτός τε καὶ τὸν τῶν ὀθονῶν ῥύπον. 3. Μοχθηροτάτη δ' εὑρίσκεται καὶ ἡ τῆς σ μυραίνης ἡ σὰρξ ἐν ὕδατι τοιούτῳ διατριβούσης. 4. Τὸ δὲ βούγλωττον μαλακώτερόν τέ ἐστι καὶ ἥδιον καὶ πάντῃ βέλτιον τῆς ψήττης. 5. Οἱ δὲ σαυροὶ μέσοι πώς εἰσι τῶν ἁπαλοσάρκων τε καὶ σκληροσάρκων. 6. Σκευασία δὲ τούτων τῶν εἰρημένων ἰχθύων εἰς πέψιν ἐστὶ καλλίστη ἡ διὰ τοῦ λευκοῦ ζωμοῦ· γίνεται δ' οὕτως· ὅταν, ὕδατος δαψιλοῦς ἐμβληθέντος, ἐλαίου τις αὔταρκες ἐπιχέας ἀνήθου τε καὶ πράσου μικρόν, εἶτα ἡμιέφθους ποιήσας ἐπεμβάλῃ τοσοῦτον ἁλῶν, ὡς μηδέπω φαίνεσθαι τὸν ὅλον ζωμὸν ἁλμυρόν· αὕτη καὶ τοῖς ἐκνοσηλευομένοις ἐπιτήδειος ἡ σκευασία. 7. Ἁπάντων δὲ τῶν εἰρημένων ἰχθύων ἡ τροφὴ τοῖς τε μὴ γυμναζομένοις ἐστὶν ἁρμοδία καὶ ἀργοῦσι καὶ ἀσθενέσι καὶ τοῖς ἐκνοσηλευομένοις· οἱ γυμναζόμενοι δὲ τροφιμωτέρων ἐδεσμάτων δέονται. 8. Λέλεκται δὲ πολλάκις ἡ μαλακὴ καὶ ψαθυρὰ τροφὴ πρὸς ὑγείαν ἀρίστη ὑπάρχειν, διότι καὶ εὐχυμοτάτη πάντων ἐστίν· οὐδὲν δ' εὐχυμίας εἰς ὑγείαν ἀσφαλὲς μᾶλλον ἐφόδιον.

νβ'.   Περὶ τῶν σκληροσάρκων ἰχθύων. 

1. Οἱ μὲν δράκοντες καὶ οἱ κόκκυγες ἐναργῶς ἅπασι φαίνονται τοῖς προσενεγκαμένοις αὐτοὺς σκληρὰν ἔχοντες τὴν σάρκα. 2. Καὶ οἱ γαλεώνυμοι δ' ὁμοίως σκληρὰν ἔχουσι τὴν σάρκα, πλὴν τοῦ παρὰ Ῥωμαίοις καλουμένου γαλαξίου ἐνδοξατάτου τε καὶ ἁπαλοῦ τυγχάνοντος· ἔστι γὰρ καὶ οὗτος τοῦ τῶν γαλεῶν γένους. 3. Σκορπιοί τε καὶ τραχοῦροι ὄρφοι τε καὶ τρίγλαι τῶν σκληροσάρκων εἰσίν. 4. Ὅτι μὲν οὖν οἱ σκληρόσαρκοι δυσκατεργαστότεροι τῶν μαλακοσάρκων εἰσί, πρόδηλον· ἥ τε γὰρ ἐν τῇ γαστρὶ πέψις ἥ τε ἐν ἥπατι καὶ φλεψὶν αἱμάτωσις ἥ τε καθ' ἕκαστον τῶν τρεφομένων μορίων ἐξομοίωσις ἐπὶ μὲν τοῖς μαλακωτέροις ῥᾴων ἐστίν, ἐπὶ δὲ τοῖς σκληροτέροις χαλεπωτέρα. 5. Γίνεται δὲ καὶ παχὺς χυμὸς ὁ ἐκ τῶν σκληροσάρκων ἰχθύων, ὥσπερ ὁ ἐκ τῶν μαλακοσάρκων λεπτότερος. 

νγ'.  Περὶ τῶν ὀστρακοδέρμων ζῴων. 

1. Κήρυκας καὶ πορφύρας ὄστρεά τε καὶ χήμας ὅσα τε ἄλλα τοιαῦτα ὀστρακόδερμα καλοῦσιν, ἐπειδὴ ὀστράκῳ παραπλήσιον ἔχει τὸ ἔξωθεν περικείμενον σπέρματα. 2. Κοινὸν δ' ἁπάντων τούτων ἁλυκὸν ἔχειν χυμὸν ἐν τῇ σαρκὶ λαπακτικὸν τῆς γαστρὸς ἡμῶν· ἴδιον δ' ἑκάστῳ τὸ μᾶλλόν τε καὶ ἧττον ἐν τούτῳ κατὰ ποιότητα καὶ ποσότητα· τὰ μὲν γὰρ ὄστρεα μαλακωτάτην ἔχει τῶν ἄλλων ὀστρακοδέρμων ἁπάντων τὴν σάρκα, τὰ δὲ μικρὰ χημία, καὶ αἱ πορφύρα,ι καὶ οἱ κήρυκες ὅσα τε ἄλλα τοιαῦτα σκληράν· εἰκότως οὖν ὑπάγει μὲν ἐκεῖνα μᾶλλον, ἥττονα τροφὴν διδόντα τῷ σώματι· τὰ δὲ σκληρόσαρκα δυσπεπτότερα μέν ἐστι, τρέφει δὲ μᾶλλον. 3.  Ὥσπερ δὲ δύσπεπτον ἔχει τὴν σάρκα τὰ σκληρόσαρκα τῶν ὀστρακοδέρμων ζῴων, οὕτω καὶ δυσδιάφθαρτον· αἱρούμεθά τε διὰ τοῦτο διδόναι πολλάκις αὐτὰ τοῖς διαφθείρουσιν ἐν κοιλίᾳ τὴν τροφὴν ὑπὸ κακοχυμίας, ἤτοι ἐξ ἥπατος εἰς αὐτὴν καταρρεούσης, ἢ περιεχομένης ἐν τοῖς χιτῶσιν αὐτῆς. 4. Γεννᾶται δ' ἐξ αὐτῶν ὁ καλούμενος ὠμὸς χυμὸς πάμπολυς· ἐκ δὲ τῶν μαλακοσαρκοτέρων καὶ τὸ φλέγμα. 5. Καθάπερ γοῦν, ἀποθεμένων αὐτῶν τὸν ἁλυκὸν χυμόν, ἡ σὰρξ, ὥσπερ δύσφθαρτος, οὕτω καὶ στατικὴ γίνεται τῆς γαστρός, ὡσαύτως, εἴ τις ἐκπίνοι τὸν γενόμενον ζωμόν, ὑπαχθήσεται μὲν ἡ γαστὴρ ἱκανῶς, οὐδεμίαν δ' ἐξ αὐτοῦ τροφὴν τὸ σῶμα τοῦ ἀνθρώπου λήψεται. 

νδ'.  Περὶ τῶν μαλακοστράκων. 

1. Ἀστακοὶ καὶ πάγουροι, καρκῖνοί τε καὶ κάραβοι καὶ καρίδες καὶ ὅσα τε ἄλλα λεπτὸν μὲν τὸ περιέχον ὄστρακον, ὅμοιον δὲ τῇ σκληρότητι τοῖς ὀστρακοδέρμοις ἔχει, ἥττονα μὲν ἐκείνων, ἔχει δ' οὖν ὅμως τὸν ἁλυκὸν χυμὸν οὐκ ὀλίγον. 2.  Ἔστι δὲ σκληρόσαρκα πάντα, καὶ διὰ τοῦτο δύσπεπτά τε καὶ τρόφιμα, προεψηθέντα δηλονότι κατὰ τὸ πότιμον ὕδωρ. 3.  Ἔστι δὲ καὶ τούτων ἡ σὰρξ, ὥσπερ καὶ τῶν ὀστρέων, ἐπισχετικὴ τῶν κατὰ τὴν κοιλίαν, ὅταν ἐναποθῆται τῷ ὕδατι τὸν ἁλυκὸν χυλόν, ὥσπερ εἴρηται, προεψηθέντα. 4. Καὶ τοίνυν καὶ ταῦτα δύσφθαρτα τοῖς σκληροῖς τῶν ὀστρακοδέρμων ὡσαύτως ἐστίν. 

νε'. Περὶ μαλακίων. 

1. Μαλάκια καλεῖται τὰ μήτε λεπίδας ἔχοντα, μήτε τραχὺ, μήτε ὀστρακῶδες τὸ δέρμα, μαλακὸν δ' οὕτως, ὡς ἄνθρωπος· ἔστι δὲ ταῦτα πολύποδές τε καὶ σηπίαι, καὶ τευθίδες ὅσα τε ἄλλα ταύταις ἔοικεν. 2. Μαλακὰ μὲν οὖν ἐστιν ἁπτομένοις, σκληρόσαρκα δὲ καὶ δύσπεπτα, καὶ βραχὺν ἐν ἑαυτοῖς ἔχοντα τὸν ἁλυκὸν χυλόν· εἰ μέντοι πεφθείη, τροφὴν οὐκ ὀλίγην δίδωσι τῷ σώματι· πλεῖστον οὖν καὶ ταῦτα τὸν ὠμὸν ἐργάζεται χυμόν.

νστιγμα'. Περὶ σελαχίων. 

1.  Τραχὺ καὶ λάμπον ἐν τῇ νυκτὶ τὸ δέρμα τῶν τοιούτων ἐστὶ ζῴων· διὸ καί τινες ἀπὸ τοῦ σέλας ἔχειν ὠνομάσθαι φασὶν αὐτὰ σελάχια. 2. Μαλακὴν δ' ἐν αὐτοῖς ἔχει τὴν σάρκα νάρκη τε καὶ τρυγὼν, ὥσπερ οὖν καὶ ἡδεῖαν ὑπιοῦσάν τε κατὰ γαστέρα μετρίως, καὶ πεττομένην οὐ χαλεπῶς, ἀλλὰ καὶ τρέφει μετρίως, ὥσπερ καὶ τἄλλα πάντα τὰ μαλακόσαρκα. 3. Κοινὸν δ' ἐν αὐτοῖς σχεδὸν ἅπασίν ἐστι πολὺ σκληρότερα τῶν μέσων μορίων τὰ κατὰ τὰς οὐρὰς εἶναι· μάλιστα δὲ τοῦτο ὑπάρχει ταῖς νάρκαις· ἔοικε γάρ τοι τὰ μέσα τῶν ζῴων τούτων οἷά περ χόνδρον τακερὸν ἐν αὑτοῖς ἔχειν. 4. Βάτοι δὲ καὶ λειόβατοι καὶ ῥῖναι καὶ πάντα ὅσα τοιαῦτα σκληρότερα καὶ δυσπεπτότερα καὶ τροφὴν πλεί ονα τῷ σώματι παρέχοντα νάρκης τε καὶ τρυγόνος ἐστίν. 

νζ'.  Περὶ τῶν κητωδῶν ζῴων. 

1. Φῶκαι, φάλαιναι, δελφῖνές τε καὶ ζύγαιναι, καὶ τῶν θύννων οἱ μεγάλοι, καὶ πρὸς τούτοις οἱ κύνες ὅσα τε ἄλλα τοιαῦτα, τῶν κητωδῶν ἐστι, σκληράν τε καὶ κακόχυμον ἔχοντα καὶ περιττωματικὴν τὴν σάρκα· διὰ τοῦτο προταριχεύοντες αὐτὰ εἰς χρῆσιν ἄγουσιν. 

 νη'.  Περὶ τῆς ἀπ' ἐνύδρων τροφῆς, Ξενοκράτους.

1. Πεποίηται μὲν ἡ νηχαλέα φύσις σιτίων ἄθυρμα ταῖς εὐτραπέζοις ἀπολαύσεσι, μέγα δ' ὄφελος κἀν ταῖς καθ' ὑγείαν διαίταις. 2. Ἐξαλλάσσονται δὲ παρὰ συγκρίσεις ἰχθύες, ἐπεὶ οἱ μέν εἰσι σκληρόσαρκοι, οἱ δ' ἁπαλόσαρκοι· καὶ σκληρόσαρκοι μὲν φάγροι, συνόδοντες, βούγλωσσοι, καὶ οἱ πλατεῖς, ὡς ψῆσσαι, ῥόμβοι· ἁπαλόσαρκοι δὲ κίχλαι, κόσσυφοι, φυκίδες καὶ οἱ ὅμοιοι, εὐδιαφόρητοι καθεστῶτες· μέσοι δ' ὀνίσκοι, βάκχοι, σκιάδες. 3. Ἔτι οἱ μὲν πετραῖοι, οἱ δὲ πελάγιοι· τροφιμώτεροι δὲ οἱ [ πελάγιοι οἱ· οἱ δὲ] παρ' αἰγιαλῶν ὄχθαις, ἢ ὑδροχοῶν ἐκροαῖς, κακόχυλοι καὶ ἄστομοι. 4. Καὶ τὰ πελάγη δὲ διαφέρει· μέτριοι μὲν γὰρ οἱ κατὰ τὸν Ἀδρίαν· οἱ δὲ κατὰ τὸ Τυρρηνικὸν ἡδύτατοι. 5. Καὶ ἔτι ἔαρος μὲν οἱ πλεῖστοι διὰ τὸ ὠοτοκεῖν ἀμείνους, ὡς τρίγλαι· θέρους δὲ φάγροι τε καὶ συνόδοντες· φθινοπώρου δ' ἥπατος παραιτητέος, κακόχυμος ὤν· κεστρεῖς δὲ καὶ λάβρακες τρυφερώτεροι. 6. Παρὰ δ' ἡλικίας, οἱ μὲν βραχεῖς καὶ νέοι εὔφθαρτοι· οἱ δὲ κητώδεις δύσχυμοι, καὶ σκληροὶ, καὶ κακοστόμαχοι· οἱ δὲ μέσοι μέσως πως εὐδιοίκητοι. 7. Παρὰ δὲ τὰ μέρη διαλλάττουσιν, ἐπ εὶ τοῖς οὐραίοις, οἷς κινοῦνται, γεγυμνασμένοι, εὔτροφοι, τρυφεροί· κατὰ δὲ τὴν νηδύν, ἅτε λιπώδεις, ἐπιπολαστικοὶ καὶ πρὸς ἐκκρίσεις εὔθετοι· κατὰ δὲ τὰ νῶτα σκληρόσαρκοι· κεφαλαὶ δὲ πάντων, διὰ τὸ ἁλμυρὸν καὶ λιπῶδες ἄτροφοι καὶ δυσδιοίκητοι· πάνυ δ' εὐέκκριτοι σμυρίδος τε καὶ φάγρου, καὶ μάλιστα τριγλῶν. 8. Παρὰ δὲ σκευασίας, ὀπτοὶ μὲν τροφιμώτεροι, δυσδιαχώρητοι δέ· ἑφθοὶ δ' ὀλιγότροφοι, ῥᾷστα διαχωροῦντες. 9. Καὶ θαλάσσιοι μὲν εὔστομοι, εὐκάρδιοι, πρὸς ἀναδόσεις ῥᾷστοι, πλαδαρᾶς καὶ μαλθακῆς σαρκὸς ποιητικοί ποιοῦσι τε εὐχρόους, αἵματος γόνιμοι, λαπακτικοὶ γαστρός· ποτάμιοι δὲ καὶ λιμναῖοι κακοστόμαχοι, παχυμεροῦς ὕλης δραστικοί, δυσδιάκριτοι, ὧν τινες οὐκ ἀποδέουσι τῆς θαλαττίας ὕλης, καθάπερ ὁ Νειλαῖος κορακῖνος, καὶ ἐν Ῥήνῳ πέρκη, καὶ Τίβουρι λάβραξ, ὅς ἐστιν ἐπεστιγμένος. 10. Καὶ ὁ Ἀνίων λίμνη τε κατὰ Φαλερνοὺς ὁμοφυοῦς ἰχθύος· εὔχυλον γὰρ καὶ εὐπρός φορον ἡ ἐκεῖ δίδωσι δίαιτα. 11. Πάντων δὲ προκριτέον ἰχθύων τούς τε ἀβρώμους,  καὶ [μὴ] περιπιμέλους, εὐχύλους τε καὶ συμμέτρους. 12. Τῶν δ' ἰχθύων ἃ μέν ἐστι νηχαλέα, ἃ δὲ σελάχη, τὰ δὲ μαλάκια, τὰ δ' ὀστράκια, ὧν αἱ ποιότητες. 13. Ἀφύα βραχύτατόν ἐστι, συναγελαστικόν, λοπάσι σκευαζόμενον. 14. Ἀλώπεκες, ἵππουροι, θρίσσαι, οἵδε ἐκ πελάγους φεύγουσιν εἰς ποταμόν, σίλουρος δύσχυλα, οὐκ εὐστόμαχα, δύσπεπτα, ὀλιγότροφα. 15. Ἀχάρνης σκληροφυής, δύσφθαρτος, οὔτε εὐστόμαχος, οὔτε εὔχυλος. 16. Βελόναι, ῥάμφος κερατώδεις, οὐκ εὐστόμαχοι, κακόχυλοι, ἄτροφοι, εὔφθαρτοι. 17. Βῶκες, ἰουλίδες, τράχουροι, πρὸς ἐνίων σαυροὶ καλούμενοι, χάνναι καὶ πᾶν τὸ τηγάνῳ ἁρμόζον εὔστομον, οὐκ εὐστόμαχον, εὔφθαρτον, ἐπιπολαστικὸν κοιλίας, ἄτροφον. 18. Ἐρυθρῖνος εὔστομος, στατικὸς κοιλίας, σκληροπαγής, τρόφιμος, ἐντατικὸς πρὸς συνουσίας, εἴ τις αὐτὸν ἐν οἴνῳ πνίξας πίοι. 19. Θρανὶς ἢ ξιφίας κητώδης ἐστὶ τεμαχίζεσθαι· ἄστομος δ' ἐστί, ψαφαρός, δυσκατέργαστος, πολύτροφος, βρωμώδης, διὸ μετὰ σινάπεως ἐσθίεται καὶ λοπάσι· κρεῖττον δὲ τὸ ὑπογάστριον. 20. Θύννος καὶ θυννίς, κολίας, ὀρκύινος, πηλαμύς, σκόμβρος οὐκ εὐστόμαχοι, κακόχυλοι, φυσώδεις, ψαφαροί, δυσέκκριτοι, τρόφιμοι, ὧν τρυφερωτέρα ἡ πηλαμύς, ἄστομος δὲ καὶ ἄχυλος ὁ κολίας· ἡ δὲ θυννὶς ὑποτέτακται, δύσπεπτος δ' ὁ θύννος. 21. Σῆνες βραχυκέφαλοι, κτένες, χελιδόνες, οὐρανοσκόποι, γαλεοί, κύνες καὶ οἱ ὅμοιοι κακόχυλοι, βρωμώδεις, ἀργῆς καὶ ὁλκίμου ὕλης γόνιμοι, εὐτράπεζοι δέ. 22. Σαργοί, μελάνουροι, κάνθαροι εὐστόμαχοι, εὔχυλοι, εὐδιοίκητοι, τροφώδεις δὲ καὶ πρὸς τὰς ἐκκρίσεις εὖ ἔχουσιν. 23. Σάλπαι αἱ πελάγιαι δριμεῖαι, εὔστομοι, δύσφθαρτοι, δυσδιαχώρητοι, τροφώδεις, εὐέκκριτοι· αἱ δ' ἀπ' αἰγιαλῶν σκληρόσαρκοι καὶ κακόχυλοι, ἄστομοι. 24. Βούγλωσσοι, ψῆσσαι σκληρόσαρκοι, δύσφθαρτοι, εὔχυλοι, εὐέκκριτοι. 25. Γλαῦκος μετὰ λάβρακος, ἔοικε γὰρ πάντα αὐτῷ, ἧττον, προφέρει δὲ σπάρου. 26. Ἔλλοψ εὐστόμαχος, γλυκύχυλος, τρόφιμος, εὐέκκριτος. 27. Ἥπατος ἢ μαζέας τρυφερὸς μέσως, εὔθρυπτος, λελυμένος, εὔστομος, δύσπεπτος δὲ καὶ τρόφιμος καὶ εὐέκκριτος.  28. Κεστρεὺς πελάγιος ἄριστος, εὔστομος, δριμύς, οὐκ ἀπολείπων λάβρακος, εὐδιαχώρητος· καὶ οὗτος πρὸς τὸ τρυφερόν, ποταμοῖς διαυγέσι καὶ καθαροῖς νηξάμενος, ἀναχαλᾷ τὴν θαλάττιον σκληρότητα ἀπὸ τῆς τοῦ γλυκέος ἐπικράσεως· ὁ δ' ἐν θολεραῖς καὶ στάσιμον ἐχούσαις ὕδωρ λίμναις βρωμωδέστερος, δυσδιοικητότατος, πρὸς τῆς ἰλύος πιαινόμενος πάνυ ἀργὴν ἔχων τὴν σάρκα· μεγεθούμενος δὲ σκληροῦται. 29. Καλοῦσι δέ τινες καὶ πλῶτα τὸν κεστρέα. 30. Κίθαρος καὶ ῥόμβος πλατεῖς εἰσιν· ὁ ῥόμβος στερεός, δύσφθαρτος· χρὴ δὲ τὸν μέγαν προεωλίσαντα ἡμέραν ἑψεῖν δυσκατέργαστον ὄντα καὶ εὔτροφον· ὁ δὲ κίθαρος κακόχυλος καὶ οὐκ εὐστόμαχος, δύσφθαρτος, εὐέκκριτος. 31. Κίχλαι, κόττυφοι, φυκίδες ἁπαλόσαρκοι, εὔχυλοι, εὐδιαφόρητοι, ἄτροφοι, πρὸς διαχώρησιν ἐπιτήδειοι. 32. Κόραξος σκληρόσαρκος, καὶ μᾶλλον αὐξόμενος, βρωμώδης, δυσδιοίκητος, εὔστομος, ἀποδέων φαύλης γονίμου ὕλης, ὧν ὁ μείων ἡδύτερος. 33. Λάβραξ ἐξαλλάσσεται, ὅσον αὔξεται σκληρότερος γινόμενος· ἄριστος ὁ μηνῶν δυεῖν, εὐστόμαχος, εὔχυλος, τρυφερόσαρκος, γλυκύχυλος, τρόφιμος, εὐδιοίκητος, εὐέκκριτος. 34. Τάδε μὲν περὶ πελαγίου· ὁ δ' ἐν δεξαμεναῖς ἐναντίος τούτοις, ὡς καὶ ἐπὶ τῶν ἄλλων ἰχθύων συμβαίνει· ἄστομοι γὰρ οἱ σύγκλειστοι. 35. Ὁ δὲ ποτάμιος καταψύχροις ὕδασιν ὑποδύνων ἐκ τῆς θαλάσσης εὔστομος, τρυφερός· ὁ δ' εἰς λίμνας μεθιστάμενος ἰλυώδεις καὶ τεναγουμένας πιαινόμενος ἄστομος. 36. Ὀνίσκος οὐ δριμύς, εὔχυμος, δυσδιοίκητος, εὐδιαχώρητος, τρόφιμος. 37. Σκόρπαιναι σκληρόσαρκοι, δύσχυμοι· διὸ χαίρουσι σκευαῖς, εὔστομοι, εὔθετοι πρὸς ἐκκρίσεις. 38. Σκιαδεὺς εὔστομος, εὔχυλος, εὐδιοίκητος, οὐκ ἄγαν τρόφιμος, εὐέκκριτος. 39. Σκάρος εὔστομος, δυσδιαφόρητος, εὔφθαρτος, διαχωρητικός· ὁ δ' ἀρτιάλωτος, καὶ μὴ ζωγρείοις ἐγκεκλεισμένος πολλοῖς ἐγκάτοις, εὔστομος, ἐπιπολαστικός, εὔφθαρτος. 40. Σινόδους σκληρόσαρκος μέν, οὐκ ἀτρύφερος δέ, εὔχυλος, εὐδιοίκητος, τροφώδης μέσως καὶ εὐέκκριτος. 41. Τρίγλα ἐπιφανεστάτη ὄψων, εὐστόμαχος, εὔχυ μος, εὔστομος· πλακώδης σάρξ, δύσφθαρτος, μετρία πρὸς ἐκκρίσεις. 42. Διαφέρει δ' ἡ πελάγιος τῆς πετραίας, διάπυρος οὖσα κινναβάρει καὶ χρυσώπῃ· πωγωνοφόρος δ' ἐστίν· λείπονται δὲ τούτων αἱ παραιγιάλιοι. 43. Φάγρος σκληρόσαρκος, δύσφθαρτος, οὐκ εὐέκκριτος. 44. Χρύσοφρυς λευκόσαρκος, στερεός, σύγ κριτος, εὔχυμος, εὐδιοίκητος, τρόφιμος, οὐ δυσέκκριτος. 45. Γόγγρος οὐκ εὔστομος, οὐδὲ κακόχυμος, μετρίως δ' εὔπεπτος, τροφώδης, πρὸς ἐκκρίσεις διάμεμπτος. 

Περὶ κνίδης. 

46. Κνίδαι ἢ ἀκαλῆφαι εὔστομοι, κακοστόμαχοι δ' οὐ μετρίως· ὀπταὶ δὲ τῶν ἑφθῶν ἐπιτηδειότεραι, λυτικαὶ κοιλίας. 47. Οὐρητικώτεραι δὲ αἱ μετὰ τὴν κάθαρσιν αἱ φύουσαι πρὸς ταῖς ψήφοις, πιληθεῖσαι καὶ συστραφεῖσαι πάνυ ὀλίγοις ἁλσὶ πασθεῖσαί τε ε ὅπως ὀλίγον μετρίως εἶναι σιτηραί. 48. Τῇ δ' ὀπτήσει παγεῖσαι δι' ὀβελῶν ἢ καρφῶν ἐπ' ἀνθράκων μαλάχης ἢ κληματίνων, ὥστε ἐναργῶς ἄρασθαι, μετὰ γλυκέος δ' ἢ οἰνομέλιτος ς ποι ἀναποιῆσαι γεῦσιν εὔπεπτοι καὶ εὐέκκριτοι. 49. Αἱ δ' ἐν γλυκεῖ καὶ ἐλαίῳ ἑψόμεναι μετὰ τῆς ἄλλης ἀρτύσεως τὸ μὲν ὀλισθηρὸν καὶ ὅλκιμον φυλάττουσι, πλήσμιοι δ' οὖσαι καὶ δύσπεπτοι τὴν κοιλίαν ἀναχαλῶσι μᾶλλον. 

Περὶ ὀστρακίων. 

50. Βαλάνων μὲν ἄρισται αἱ θερείας λαμβανόμεναι· ἐπιτήδειοι πρὸς βρῶσιν αἳ γίνονται ὅπου ἐπιμίγνυται γλυκὺ ὕδωρ· τρόφιμοι δ' εἰσὶ καὶ γλυκεῖαι· πλέον δ' εἰσὶν [ αἱ] ἐντρεφόμεναι πέτραις· ἥδισται γὰρ αἱ τροφώδεις, εὐλέαντοι, πολύχυλοι, πρὸς κοιλίας μάλαξιν ἐπιτήδειοι, στομάχῳ προσηνεῖς, εὔστομοι, ἁπαλαί, κινητικαὶ οὔρων· τὸν χυλὸν αὐτῶν ἁπλοῦν ἀμεταποίητον· τὸ δ' ἀφέψημα αὐτῶν ἐστι διαχωρητικόν. 51. Αἱ δὲ μὴ ἐν πέτραις δριμεῖαι καὶ φαρμακώδεις, δραστικαὶ κοιλίας πλέον, ἐλάττω δὲ τῶν οὔρων. 52. Γλυκυμαρίδες προφέρουσι τῶν τραχέων, μειονεκτοῦσι δὲ πελωρίδων· εἰσὶ δὲ διακριτικαὶ στομάχου· σκληρὸν δ' ἐστὶν αὐτῶν τὸ σαρκῶδες, οὐ μὴν ἄτροφον· οὐρητικώτεραι δ' εἰσὶ μᾶλλον τῶν πελωρίδων. 53. Ὀπταὶ δὲ καὶ ἑφθαὶ σκληροποιοῦνται· ἑψηθεῖσαι δὲ καὶ ἀρτυθεῖσαι εὔστομοί εἰσιν. 54. Γίνονται δὲ καὶ γένη πελωρίδων τε καὶ χημῶν· διάφοροι δὲ ποικίλαι καὶ στρογγύλαι, ὡς αἱ ἐν Δικαιαρχίᾳ ἐν τῷ Λουκρίνῳ λάκκῳ, καὶ ἐν τῷ ἐν Ἀλεξανδρείᾳ λιμένι· γλυκεῖαι γὰρ καὶ εὔχυλοι. 55. Αἱ δ' ὑπὲρ Φάρον καὶ τὸν Δίολκον τήν τε γέφυραν [ τὴν] κατὰ τὴν νῆσον ἐπιμήκεις, τραχεῖαι, βαλάνοις ἐοικυῖαι δρυίναις, ἐμφερῶς φηγοῖς τὸν ἐχῖνον φερόμεναι· λευκαὶ δ' εἰσὶ καὶ σκληραὶ καὶ δριμεῖαι. 56. Κτένες κράτιστοι οἱ εὐμεγέθεις, κοῖλοι, τὴν χρόαν μελάντεροι· ἀκμάζουσι δ' ἦρος καὶ θέρους· τότε γὰρ αὔξονται, μάλιστα πρὸς σελήνην. 57. Διάφοροι δ' οἱ ἐν Μιτυλήνῃ πάντων μεγέθει, φύσει, εὐχυλίᾳ. 58. Φέρει δ' ὁμοίους τούτοις ὁ Ἰόνιος κόλπος κατ' Ἰλλυρίδα καὶ Τυρρηνίδα καὶ Σαλώνας καὶ Λάτιον. 59. Φέρει δὲ καὶ Χίος καὶ συχναὶ τῶν νήσων καὶ Ἀλεξάνδρεια. 60. Ὁ δὲ Πόντος φέρει μὲν πολλούς, βραχεῖς δὲ καὶ δυσαυξεῖς. 61. Γλυκεῖς δ' εἰσὶ καὶ εὐπεπτότεροι τῶν ὀστρέων· διαχωρητικοὶ δ' εἰσὶ μετ' ὄξους καὶ ὀποῦ διὰ τὸ ποσῆς γλυκύτητος μετέχειν, ἣν ἀποβάλλουσιν ὀπτώμενοι. 62. Ὁμοίως δὲ καὶ [ οἱ] λεῖοι λύουσι κοιλίαν, καὶ ἂν παλαιοὶ ὦσιν, [ καὶ ]  ἢ νηροί. 63. Ὀλίγῳ δ' εἰσὶ κινητικοὶ τῶν οὔρων, οὐκ εὔφθαρτοι οἱ πυξίζοντες, καθάπερ τὰ ὄστρεα. 64. Κρείττους δ' οἱ ἑφθοὶ τῶν ὀπτῶν πρὸς τὸ ὑπακτικὸν τῆς γαστρός· οἱ δ' ὀπτώμενοι ἀχυλότεροι, δυσέκκριτοι δέ. 65. Ὑποληπτέον δ' ἔλαττον ἔχειν τὸ ἄτοπον τούτους ἐν τοῖς ἑαυτῶν ὀστράκοις ὀπτωμένους, εὐτροφωτέρους καὶ ταρακτικοὺς ἥττω. 66. Εὐστομώτεροι δ' ὀπτοὶ καταρρανθέντες ἀκράτῳ, εὔστομοι, εὔπεπτοι, προκριτέοι τῶν ὀστρακίων. 67. Καὶ οἱ ταριχευόμενοι δὲ κοιλίαν οὐ ταράσσουσι, τηροῦσι δὲ τὴν φυσικὴν γλυκύτητα ἐν ἅλμῃ μένοντες· οὐρητικοὶ δ' εἰσίν. 68. Εἰσὶ δ' οἱ λευκοὶ καὶ πλατεῖς γλυκύτεροι, σκληροὶ δ' οἱ λευκοί. 69. Οἱ δὲ πυρροὶ βρωματώδεις καὶ οὐρητικοί. 70. Οἱ δὲ ποικίλοι μέσοι καὶ ὁπόσοι δ' αὐτῶν ἐμφέρεις φυκίοις, ἰδίᾳ δὲ δοθέντες δύσπεπτοιί μέν, οὔρων δὲ κινητικοί. 71. Ἐσθιόμενοι δ' οἱ κτένες ἐπαρκοῦσι τοῖς ῥυπαρὰ καὶ ἐσχαρωμένα περὶ κύστιν ἔχουσιν ἕλκη, ἀποκαθαίροντες. 72. Κήρυκες σκληρότεροι μέν εἰσι πορφύρας· παρὰ μεγέθη δὲ καὶ τόπους διαφέρουσιν. Τρισσὰς δ' ἔχουσι δυνάμεις, τοῦ τε ὀστράκου καὶ τραχήλου καὶ μήκωνος· ἥδε γὰρ ψαφαρά ἐστιν, ἰχθυώδης, στατικὴ κοιλίας, καὶ πλέον, εἰ ὀπτηθείη· ἀντιπρακτικωτέρα δ' ἡ ἑφθή. 73. Οἱ δὲ τράχηλοι αὐτῶν λύουσι κοιλίαν, δύσπεπτοι δ' εἰσίν· χρὴ δὲ διὰ νάπους, ἢ ὄξους, ἢ ὀποῦ ἢ πεπέρεως ἐπανορθοῦσθαι αὐτοὺς ἐσθιομένους. 74. Τὸ δ' ἀπ' αὐτῶν ὕδωρ διαχωρητικὸν κοιλίας, θερμὸν γευόμενον· σὺν δὲ τῇ μήκωνι ἑψώμενον κιρρό τερον καὶ ἰλυῶδες. 75. Ὅλοι δὲ καθεψηθέντες στατικώτεροι καὶ διψώδεις γίνονται. 76. Ἔνιοι δ' ἑψήσαντες αὐτοὺς λεαίνουσιν, ἐμφερῶς ἀκαλήφαις ἀρτύοντες· γίνονταί [ τε] εὔστομοι. 77. Ἀνατολικῆς δὲ σελήνης πλήρεις, λεπτοὶ δὲ θέρους εἰσίν. 78. Πορφύραι δ' αἱ μείζους σκληρότεραι καὶ τοῖς ἑαυτῶν μέρεσιν οὐ μετρίαν διαφορὰν ἔχουσαι· τράχηλοι μὲν γὰρ δυσκατέργαστοι δυσδιαχώρητοί τε καὶ δύσφθαρτοι, εὐστόμαχοι, ὀλιγόχυμοι, μόλις διαλυόμενοι τῇ μασήσει· οἱ δὲ πυθμένες ἢ μήκωνες μαλακοί, εὐκατέργαστοι, διαχωρητικοί, ἰχθυωδέστεροι, διουρητικοί, ἱδρωτικοί, σιελοποιοί· πλεονάσαντες δὲ χολερώδεις, ναυτιώδεις μελάνων, ἀπολαυστικοί. 79. Τὰ δὲ κολούλια ἢ κορύφια τῶν ὁμογενῶν, ὁπόσα στρομβοειδῆ, πάντων ἐστὶν ἐπιτηδειοτάτη ἡ προσφορὰ αὐτῶν, ὠμῶν τε καὶ σκευαστῶν ἑψήσει καὶ ὀπτήσει. 80. Χυλὸν ἀνίησιν εὔστομον, εὐστόμαχον, κοιλίας ὑπαγωγόν, γλυκύν, κινητικὸν οὔρων μικροσάρκοις ἀνάλογον κοχλίαις. 81. Ἀπεργάζεται δὲ καὶ στόματος εὐωδίαν· πρὸς οἰνοποσίαν δ' ἄθετα. 82. Ζεσθέντα τρόφιμα, ὀπτὰ δὲ σκληρά· ἡ δὲ μήκων αὐτῶν στατικωτέρα τρόπον κηρύκων. 83. Κοχλίαι σκληροί, δυσκατέργαστοι· τὰ δὲ τούτων εἴδη, τὸ μὲν ἐπίμηκες, ὅτῳ καὶ σάλπιγγος δίκην ἐμφυσῶσι, τὸ δὲ στρογγύλον, ᾧ τοὔλαιον ἀναχέουσιν. 84. Τούτων δ' οἱ μὲν ὑπερμεγέθεις ἄβρωτοι διὰ τὸ βρωμῶδες καὶ σκληρὸν καὶ χολερικὸν, πολύσαρκόν τε καὶ κητῶδες· τῶν δὲ βραχέων ἐνίους προσφορὰ πείθει μετ' ὀξυμέλιτος ἢ χλωρῶν, πηγάνου τε μετ' ὀξυπεπέρεως. 85. Οἱ δὲ πενταδάκτυλοι ὀξυπυθμενώτεροι τῶν ἄλλων, κλῃζόμενοι ἕλικες ἢ ἀκτινοφόροι, ἀσαρκότεροι μέν εἰσι παρὰ τοὺς ἄλλους κοχλίας, πλήσμιοι δὲ καὶ ἐπιπολαστικοί· προβρεχόμενοι δ' ὀπῷ καὶ ὄξει πρὸς βρῶσιν ἐπιτηδειότεροι ἐκταράξαι κοιλίαν ἄνεφθοι. 86. Κοχλίαι πάντες θαλάττιοι τοὺς τραχήλους γλυκυτέρους ἔχουσιν· εἰσὶ δὲ ψαφαροί, εὔχυλοι, δύσφθαρτοι, κοῦφοι παρὰ τοὺς χερσαίους· ἰσχυρότεροι γὰρ καὶ μαλακώτεροι πρὸς ἔκκρισιν, εὐωδέστεροι, εὐστόμαχοι κατὰ τοὺς πυθμένας. 87. Κοχλίαι δύσπεπτοι, παραφρακτικοὶ ὄξει καὶ ὀπῷ ἢ νάπυϊ ἐσθιόμενοι, ἔτι δ' εὐζώμῳ. 88. Λεπάδες βραχεῖαί εἰσιν, ἔν τισι μείζους, ὡς ὀστρέων δοκεῖν μὴ ἐναλλάττειν· μέγισται δ' ἐν Ἰνδικῇ, ὡς καὶ τὰ ἄλλα πάντα. 89. Σκληροὶ δ' ἄλλως καὶ ὀλιγόχυμοι, δυσκατέργαστοι δὲ καὶ δυσέκκριτοι· ἑφθαὶ δὲ [ καὶ ] συναρτυόμεναι εὔστομοι. 90. Μύακες ἁλμυροί, βρωμώδεις, βοηθοῦνται δ' ὀπῷ Κυρηναϊκῷ πηγάνῳ τε καὶ ὄξει· ταρακτικοὶ δὲ κοιλίας καὶ διουρητικοί, οὐκ εὔστομοι, δύσπεπτοι, ἐμφρακτικοί, παχέος αἵματος φλέγματός τε γόνιμοι, καὶ μᾶλλον οἱ πρόσφατοι· διὸ κατεργαστέον αὐτοὺς τοῖς δριμέσι, νάπυϊ, εὐζώμῳ, καρδάμῳ. 91. Ὀπτοὶ δυσδιαχώρητοι, πολύδιψοι, βαρεῖς· οἱ δ' ἑψηθέντες καὶ τριβέντες καὶ ἀρτυθέντες ἧττον τοῦ βρωμώδους [ἔχοντες], τὰ ἶσα ποιοῦσι τοῖς στρομβώδεσιν. 92. Μυίσκαι στρογγυλώτεραι μέν εἰσι μυάκων, μικρότεραι δὲ καὶ δασεῖαι, ὄστρακά τε λεπτὰ φέρουσαι, τὰς σάρκας τε ἁπαλώτεραι καὶ γλυκύτεραι, τοὺς χυμοὺς διαφορώτεραι. 93. Οἱ αὐτοὶ ἀτροφώτεροι, δηκτικοὶ στόματος καὶ φάρυγγος, ἀναδάκνοντες τὴν κατάποσιν, καὶ τὴν φωνὴν δασύνοντες ἢ ἀποκόπτοντες τῶν πολλοὺς φαγόντων, ξηρᾶς τε κινητικοὶ βηχὸς καὶ βράγχης. 94. Οὐκ ἀγαθοὶ δ' οἱ ἀμμώδεις ἢ ἐν ὀστράκοισι κεραμέων τούς τε ἀπὸ τῶν πετρῶν ἢ φυκίων· δριμεῖς γὰρ οἵδε. 95. Ὄστρεα τὰ πελάγια σπάνια καὶ ἀχρεῖα διὰ τὸ μὴ θεωρεῖσθαι ὑφ' ἡλίου· γίνεται δὲ καὶ μικρομεγέθη, πικρὰ δ' εἰσὶ καὶ οὐκ ἐδώδιμα διὰ τὸ δηκτικὸν τῆς κοιλίας· χαίρει γὰρ ἐπικιρνάμενον γλυκέσι κράσει γλυκυχύλους προσαύξων σάρκας· διὸ κάλλιστα κατὰ τὰς ἐκβολὰς τοῦ Νείλου ἐν Αἰγύπτῳ. 96. Καὶ ἐν Ἐφέσῳ κατὰ τὴν εἰσβολὴν τοῦ Καυυστρίου εἰς καταβόλους τιθέντες ὡς σπέρματα καὶ αὔξεται, ἔαρι δ' ἐμπίπλαται παχυνόμενα λευκῷ χυμῷ γαλακτώδει· πάλιν κατὰ Βρεντέσιον, Ταρακῶνα, Ναρβῶνα, Δικαιαρχείαν ἐν Λουκρίνῳ λάκκῳ, Χελιδονίας, Λευκάδα, Ἄκτιον, Λιβυκοὺς κόλπους. 97. Πελωρίδες ἢ μελαινίδες κάλλισται αἱ ἐμφερεῖς ὀστρέοις ἐν τέλμασιν ἰλύϊ τε βορβορώδει, ὅπου μίγνυται ὕδωρ γλυκύ· αἱ δ' ἐν βυθῷ σπάνιαι καὶ ἀηδέστεραι. Ταύταις χρῶ καὶ ἐζωμοποιημέναις πρὸς λύσιν κοιλίας χρησίμως· πεπτικαὶ δ' εἰσί, διαχωρητικαὶ μετρίως. 98. Αἱ δὲ πίνναι τόπων μὲν ἕνεκεν ἐπιτήδειοι αἱ ἁπαλαί, εὔτροφοι, ἐκ τῶν τεναγωδῶν λαμβανόμεναι καὶ ἐκ τῶν ἐπικιρναμένων γλυκεῖ ὕδατι καὶ ἀκύμονι τῷ μὴ βλάπτεσθαι πρὸς τῶν κυμάτων ἁπαλαὶ μένουσι, οἵ τε πιννοφύλακες κοινωνοῦντες τῆς τροφῆς ἐν τοῖς γαληνιζομένοις εὐαγροῦσι τῇ πίννῃ καὶ μᾶλλον ὑπὸ τοῖς πετρώδεσι καὶ πηλώδεσιν ὑπεπτάκασιν. 99. Μεγέθους δ' ἕνεκεν αἱ μικραὶ τῶν μειζόνων ἁπαλώτεραι. 100. Ὥρας δ' ἐαρινῆς καὶ θέρει ληφθεῖσαι τῶν κατὰ τὰς ἄλλας παρὰ μέγα διαφέρουσιν· πρὸς γὰρ τῇ εὐτροφίᾳ καὶ γλυκεῖαί εἰσιν· τηνικαῦτα γὰρ γίνονται. 101. Μεγέθους δ' ἕνεκεν αἱ μὴ μεγάλαι κρείττους· αἱ δὲ μέσαι μαλακήν, λευκήν, γλυκεῖαν ἔχουσι σάρκα. 102. Τράχηλοι μὲν γὰρ αὐτῶν σκληροί, δύσπεπτοι, δυσδιαίρετοι, δύσφθαρτοι· τὸ δὲ σῶμα τῶν τραχήλων εὐφθαρτότερον ἔχουσιν. 103. Ἑψῶνται δὲ γλυκεῖ, ἐλαίῳ, μέλιτι καὶ οἴνῳ ὁμοίως· καὶ τῶν ἐξ ὕδατος ἀνεζεσμένων μετὰ νάπυος ἔξω τῶν κογχυλιωδῶν φύσεως ἡ χρῆσις· ὀπταὶ δὲ σκληρότεραι τῶν ἑφθῶν, καὶ μᾶλλον αἱ τῷ οἴνῳ ἐρραμέναι· ἄμεινον δὲ δι' ὀποῦ καὶ ὄξους ἢ νάπυος. 104. Τῶν δ' ἐν οἴνῳ καὶ ὄξει βραχεισῶν ἁπαλωτέρα ἡ σάρξ, φυσώδης δέ. 105. Στρόμβοι δὲ σκληροί, δυσκατέργαστοι, μᾶλλον δ' [οἱ] τῶν ὠτίων μείζους· μετὰ νάπυος δὲ καὶ ὀποῦ πρόσφοροι, λειοτριβηθέντες ἐν ὄξει. 106. Σωλῆνες ἢ αὐλοὶ ἢ δόνακες ἄρρενές εἰσι καὶ θήλειαι, αἳ καλοῦνται ὄνυχες. Διαφορὰν δ' ἔχουσιν· καθάριοι γάρ εἰσιν αἱ θήλειαι, οὔρων κινητικαί, ὑγραίνουσιν· σκευάζονται δ' ἀνοιγόμεναι. 107. Οἱ δὲ πρόφρακτοι καὶ μεγάλοι, μελανορράβδωτοι κατὰ τὴν ἑτερόχροιαν ἄρρενες, ταρακτικοὶ οὔρων. 108. Ἀλυπότατοι δὲ μεθ' ἁλῶν καὶ ὄξους, μοχθηροὶ δὲ καὶ ἐπιπολαστικοί· μετ' ἐλαίου καὶ ἁλῶν ληφθέντες ἐμφερῶς τευθίσι πρὸς πότον παρασκευάζονται. 109. Κράτιστοι δ' οἱ μείζους καὶ παχύτεροι ὀπτοί· οἱ δ' ἐλάχιστοι γλυκεῖς· γλυκύτεραι δ' [αἱ] θήλειαί εἰσι, μονόχροοι· ἀκμάζουσι δὲ θέρους· ταριχηροὶ δ' ἀηδεῖς. 110. Τήθεα γίνονται ἐν βορβόρῳ καὶ φυκιοφόροις ἀκταῖς, εὑρίσκεται δ' ἐν βρύοις, καὶ πράσοις, καὶ φυκίοις· ἔοικε φυτῷ, θαλαττίῳ μύκητι. 111. Ἀυσέκρυπτον δὲ ταῖς χερσὶν ἐναπολείπει ποιότητα. 112. Μάλιστα δ' αὐτῶν τὰ δερματώδη ἀκατέργαστά ἐστιν. 113. Ἐπαρκεῖ δὲ τοῖς νεφροὺς ἢ στόμαχον κακουργουμένοις, καὶ τεινεσμώδεσι, καὶ ἰσχιαδικοῖς, τῇ τε ἄνω κοιλίᾳ μετὰ πηγάνου διδόμενα. 114. Τέμνεται δὲ καὶ πλύνεται, ὀπῷ τε Κυρηναϊκῷ καὶ πηγάνῳ, ἅλμῃ τε καὶ ὄξει συναρτύεται, ἢ μετ' ὄξους καὶ προτρόπου σὺν ἡδυόσμῳ χλωρῷ. 115. Κάλλιστα δὲ τὰ ἐν Σμύρνῃ τῆς Ἀσίας· Αἴγυπτος δ' οὐδ' ὅλως φέρει. 116. Τελλίναι ἢ ξιφύδρια διαχωρητικὰ κοιλίας· γίνονται δ' ἐν ἀμμώδεσι χωρίοις [καὶ] κυμαίνουσιν αἰγιαλοῖς. 117. Αἱ δὲ ποτάμιαι μείζους, καὶ πολυ χυμότεραι, ὡς αἱ ἐν Αἰγύπτῳ. 118. Αἱ δ' ἑψηθεῖσαι γλυκεῖαι, ὧν ὁ ζωμὸς λύει κοιλίαν. 119. Μεμυκυῖαι δ' ἁλὶ πάσσονται καὶ διὰ τῶν ὀστράκων ἕλκουσιν ἰκμάδα, πλύνονται ψυχρῷ, καὶ μετ' ὀξελαίου, καὶ ἡδυόσμου, ἢ καὶ πηγάνου ἐσθίονται. 120. Τοῖς δὲ βουλομένοις λύειν κοιλίαν μετὰ λαχάνων λιτῇ ἀρτύσει σκευάζονται. 121. Ἀκμαῖαι δὲ βρωθεῖσαι ἔαρος κάλλισται. 122. Τῶν δὲ χημῶν τὰς τραχείας γλυκυμαρίδας ἔνιοι καλοῦσιν, οἱ δὲ κόγχας, αἳ κατὰ μῆκος ἔχουσιν, ἐλάττω δὲ τῶν κατ' Αἴγυπτον γινομένων, αἳ κατὰ μὲν τὴν τμῆσιν τραχύτητας ἔχουσι προσεοικυίας [ταῖς] τῶν δρυίίνων βαλάνων πτελέαις, κατὰ μῆκος δ' εἰσὶ ῥαβδωταί, ἐπαναστάσεις διαφόρους τῶν ἄλλων ἔχουσαι. 123. Αἱ θαλαττίζουσαι δὲ τὴν γεῦσιν, σκληρόσαρκοι καθεστῶσαι, δίδονται δὲ τοῖς ἀσθενέσιν. 124. Τὸ δ' ἀπ' αὐτῶν ὕδωρ ἐπιτήδειον στομάχῳ, κοιλίας τε ὑποβιβασμῷ καὶ πρὸς οὖρα. 125. Αὗται ταριχευθεῖσαι ἐφελκύσαι δύνανται στόμα κατὰ τὴν βρῶσιν, καὶ μᾶλλον μετὰ νάπυος, ἢ ὄξους καὶ πηγάνου. 126. Αἱ δὲ λεῖαι χημαὶ παρὰ μέγα διαφέρουσι τῶν τραχειῶν, αὗται δ' εἰσὶν αἱ πλατὺ ὄστρακον ἔχουσαι καὶ διαυγές, εὔπεπτοι, εὔτροφοι, εὔχυμοι, γλυκεῖαι, οὐκ ἀπηνεῖς στομάχῳ. 127. Ὀπῷ δὲ καὶ νάπυϊ ἐσθίονται, καὶ λοπάδι, καὶ ὀπταί· ἑφθῶν δ' ὁ ζωμὸς λύει κοιλίαν. 128. Αἱ δὲ γλυκυμαρίδες χαριέστεραι τῶν λειοστράκων κογχῶν, ἥττους δὲ πελωρίδων. 129. Διαλλάττουσι δὲ κατὰ τόπους τοῖς εἴδεσιν, ὡς πελωρίδες, καὶ χημαί, ποικιλίᾳ καὶ σχηματισμῷ· αἱ μὲν γὰρ ἐν τῷ ἐν Ἀλεξανδρείᾳ λιμένι ἄρισται, αἱ δὲ περὶ τὸν Δίολκον, καὶ Φάρον, καὶ γέφυραν ἐπιμήκεις καὶ τραχεῖαι. 130. Τὰ δὲ καλούμενα ὠτία γίνονται πρὸς πέτραις, σκληρὰ δ' ἐστί, δύσπεπτα, ἄστομα, κακοστόμαχα, διαχωρητικά. 131. Ἀπὸ τηγάνου δὲ προσφέρονται· οὐ γὰρ ἄλλως ἡδύνονται. 132. Γίνονται δὲ μεγάλα ἐν Ἰλλυρίᾳ κατὰ τὸν Ἰόνιον κόλπον· ἐσθίονται δ' ὀπῷ, ὄξει, πηγάνῳ.

Περὶ ἰχθύων ταριχηρῶν κητωδῶν. 

133. Οἱ δὲ τάριχοι κοινῶς μέν εἰσιν εὔστομοι, κακόχυμοι δὲ καὶ κακοστόμαχοι, λεπτυντικοί τε καὶ ταρακτικοὶ κοιλίας. 134. Ταρίχων δ' οἱ μὲν σκληρόσαρκοι, οἱ δὲ φύσει ὑγροπαγεῖς καὶ οἱ ἁπαλοί, οἱ δὲ μέσως· καὶ οἱ μὲν σαρκώδεις, οἱ δ' ἐμπίμελοι· καὶ οἱ μὲν παλαιοί, οἱ δὲ μέσοι, οἱ δὲ πρόσφατοι· ὧν οἱ παλαιοὶ ἐπιτεταμένοι, οἱ δὲ νεαλεῖς ὑποβεβηκότες, οἱ δὲ μεσοχρόνιοι σύμμετροι· καὶ οἱ μὲν ἄγαν πίονες ἐπιπολαστικοί, οἱ δ' ἧττον ἐκείνων θρεπτικώτεροι· τῶν δ' ἄλλων οἱ σκληρόσαρκοι δύσφθαρτοι, οἱ ἁπαλώτεροι φθείρονται ῥᾳδίως. 135. Κολίαι εὔστομοι, κινητικοὶ κοιλίας· κράτιστοι δ' οἱ Ἰβηρικοί. 136. Πηλαμὺς μικρὰ γίνεται ἐν Μαιώταις, εὔστομος, εὔφθαρτος, εὐέκκριτος. 137. Κυβινοπηλαμὺς μετὰ [τὰς] τεσσαράκοντα ἡμέρας ἀπὸ Πόντου ἐπὶ Μαιῶτιν λίμνην ὑποστρέφουσα εὔστομος, εὔχυμος. 138. Τὸ δ' ὡραῖον καλούμενον ἡδύ, εὔτροφον, ἄδιψον. 139. Τρίτομον κύβιον δύσφθαρτον, στερεώτερον τοῦ κυβίου, τἄλλα δ' ἐμφερές. 140. Ὀρκύαλος πηλαμύς ἐστι μεγάλη, ὑποστρέφουσα ὑπὸ τὴν λίμνην ὑγιής, τὸ δὲ τῷ τριτόμῳ πλὴν δυσφθαρτότερος· διὸ ὑπομένει παλαίωσιν. 141. Ἀπόλεκτον ψαφαρώτερόν ἐστι τοῦ τριτόμου, εὐστομίᾳ λειπόμενον, εὐδιοίκητον, πεπτικόν. 142. Σάρδα ἡ πηλαμὺς ἐπιμήκης, ὠκεάνιος, εὔστομος, δριμύτητι κυβίου προφέρουσα, κινητικὴ ὀρέξεως, πρὸς ἐκκρίσεις εὐόλισθος. 143. Σκόμβρος εὔστομος, δύσφθαρτος, δίψους ποιητική· κρατίστη δ' ἐν Παρίῳ. 144. Τὰ δ' ἐκ θύννων γινόμενα ταρίχη συχνὴν πρὸς ἄλληλα διαφορὰν ἐνδείκνυται· ἃ μὲν γὰρ αὐτῶν ἐστιν εὐδιοίκητα, ἃ δὲ δυσοικονόμητα· αὐχὴν μὲν γὰρ αὐτῶν γίνεται ὠμοτάριχος, ἐστὶ δ' εὔστομος, δύσφθαρτος διὰ τὸ ἀπίμελον· κράτιστος δ' ὁ Κυμαῖος. 145. Κοιλία δὲ τοῦ θύννου πρόσφατος μὲν ἐδώδιμος, οὐχ ὑπομένει γὰρ πρὸς παλαίωσιν, εὐστόμαχος ὡς ἐν ταρίχει, εὔχυλος, εὐδιάφθορος, ἐπιπολαστικὴ δὲ διὰ τὸ πιμελῶδες. 146. Τὰ δὲ λοιπὰ μέρη, μελάνδρυα διὰ τὴν ἐμφέρειαν πρὸς τὰς μελαινούσας τῆς δρυὸς ῥίζας, παρορμητικὰ ὀρέξεων νάπυος παραπλοκῇ, τοῦ δ' ὑπογαστρίου δυσφθαρτότερα τῷ πιμελῆς ἀπηλλάχθαι. 147 Τάδε μὲν κυρίως καὶ συνήθως κλῄζεται ταρίχη, καίτοι συχνῶν καὶ πολυτελῶν ἰχθύων κατὰ τὰς νήσους ἁλιζομένων· τρίγλαι γὰρ καὶ φάγροι σκληροὶ· [οἱ δὲ]  ἐκ τῆς Ἰνδικῆς κομιζόμενοί εἰσι μὲν κητώδεις, οὐκ ἐνάριθμοι δὲ τοῖς καθαριωτέροις θαλαττίοις. 

Περὶ τῶν ποταμίων καὶ λιμναίων ταρίχων. 

148. Τῶν δὲ ποταμίων καὶ λιμναίων φέρει μὲν ὁ Νεῖλος κητώδεις σίμους τε καὶ φάγρους, οἳ διὰ τὸ καταπιμελέστατον ζεσθέντες ἐσθίονται οδιὰ νάπυος· πλείονες δὲ ληφθέντες ἐπιπολάζουσιν. 149. Τῆς δὲ μέσης ὕλης ἐκ μὲν τοῦ κεστρέως ταριχεύονται οἱ μὲν κατὰ ῥάχιν ἀνατμηθέντες καλούμενοι Μενδήσιοι, οἱ δ' ὑγιεῖς ἁλυκάτοι, οἱ δ' ἐν κεράμοις ταριχευόμενοι βωρεῖς, οἳ καὶ ὠμοὶ ἐσθίονται, ἀποδαρέντος τοῦ δέρματος καὶ κατατιλθέντος. 150. Εἰσὶ δὲ τῶν κεστρέων καὶ [ οἱ] ἀκρόπαστοι καλούμενοι ἡδεῖς, καὶ ὀπτοὶ ἐσθίονται, καθάπερ καὶ οἱ ἁλυκάτοι τε καὶ Μενδήσιοι. 151. Καὶ τῶν κορακίνων δ' οἱ ταριχευόμενοι καλοῦνται ἡμίνηροι, καὶ αὐτοὶ ὀπτανοὶ ἐσθιόμενοι ὀπώρας τινὸς δίκην φέρουσιν, οὐκ ἀεὶ ὄντες, ἀλλὰ πρὸς τὸν χειμῶνα γινόμενοι. 152. Καὶ ἄλλα δέ τινα ἐλάχιστα γίνεται ταρίχια ὠμόφαγα, οὐ σπουδαῖα μέν, ἰδίαν δέ τινα κνῖσαν ἐπάγοντα, ἅπερ μετὰ λαχάνων δριμέων ἐσθίονται, ὧν πρὸς τὸ ἐντελὲς τῆς πραγματείας χρὴ μνησθῆναι· καλεῖται δ' ἃ μὲν κορακίδια, ἃ δὲ βωρίδια, ἃ δὲ κολίδια, ἃ δὲ τυφλινίδια, ἃ δ' ἀβραμίδια, ἅπερ πάντα κακοστόμαχα ποιεῖ καὶ δύσφθαρτα καὶ κοιλίας ἐπαγωγά.

νθ'. Περὶ γάλακτος καὶ τυροῦ, ἐκ τῶν Γαληνοῦ . 

1. Γάλα δὲ τὸ μὲν τῶν βοῶν παχύτατόν ἐστι καὶ λιπαρώτατον· ὑγρότατον δὲ καὶ ἥκιστα λιπαρὸν τὸ τῆς καμήλου, καὶ μετ' αὐτὴν ἵππου, μετ' αὐτὴν ὄνου· σύμμετρον δὲ τῇ συστάσει τὸ τῆς αἰγός ἐστι γάλα· τὸ δὲ τοῦ προβάτου παχύτερον τούτου. 2. Κατὰ δὲ τὰς ὥρας τοῦ ἔτους ὑγρότατον μέν ἐστι τὸ μετὰ τὴν ἀποκύησιν· ἀεὶ δὲ καὶ μᾶλλον ἐν τῷ προϊέναι παχύνεται· κατὰ δὲ μέσον τὸ θέρος ἐν τῷ μέσῳ καὶ αὐτὸ τῆς ἑαυτοῦ φύσεως καθίσταται· μετὰ δὲ τὸν καιρὸν τοῦτον ἤδη παχύνεται κατὰ βραχύ, μέχρις ἂν παύσηται τελέως· ἔστι δέ, ὥσπερ ὑγρότατον, οὕτω καὶ πλεῖστον ἦρος. 3. Μικτὸν δ' ἐξ ἐναντίων οὐσιῶν ὑπάρχει τὸ γάλα ὀροῦ καὶ τυροῦ, μετέχει δὲ πρὸς τούτοις καὶ τρίτου λιπαροῦ χυμοῦ, πλεῖστον μέν, ὡς εἴρηται, τὸ τῶν βοῶν· διὸ καὶ σκευάζουσιν ἐξ αὐτοῦ τὸ καλούμενον βούτυρον. 4. Ἔχει δέ τι καὶ τὸ τῶν προβάτων καὶ τὸ τῶν αἰγῶν λίπος, ἀλλ' ἧττον πολὺ· τὸ δὲ τῶν ὄνων ἥκιστα μετέχει τοῦ τοιούτου χυμοῦ· διὸ καὶ σπανίως ἐτυρώθη τινὶ κατὰ τὴν γαστέρα, πινόμενον αὐτίκα θερμὸν ἅμα τῷ τῶν τιτθῶν ἐκπεσεῖν· εἰ δ' ἁλῶν λάβοι καὶ μέλιτος, ἀδύνατον αὐτῷ παγῆναί τε καὶ τυρωθῆναι κατὰ τὴν γαστέρα. 5. Μεγάλως δ' εἰς ἀρετὴν γάλακτος συντελεῖ καὶ ἡ νομὴ τῶν ζῴων· ἐναργῶς γοῦν θεώμεθα τὰ νεμηθέντα σκαμμωνίας ἢ τιθυμάλλων τινὸς καθαρτικὸν ἴσχοντα τὸ γάλα· δῆλον οὖν ὡς καὶ δριμὺ καὶ ὀξὺ καὶ αὐστηρὸν ἐπὶ ταῖς μοχθηραῖς ἔσται νομαῖς, ὁμοιούμενον ἀεὶ τῇ φύσει τῆς πόας· οὔτε δριμείας οὖν, οὔτε ὀξείας, οὔτε αὐστηρὰς εἶναι πάνυ χρὴ τὰς τροφὰς τῶν ζῴων, ὧν τῷ γάλακτι μέλλομεν ὡς εὐχυμοτάτῳ χρῆσθαι. 6. Καὶ μὴν καὶ ὅτι κατὰ τὴν ἡλικίαν ἀκμάζον εἶναι χρὴ, καὶ κατὰ τὴν ἕξιν τοῦ σώματος ἄμεμπτον τὸ ζῷον, πρόδηλον δήπου, κἂν ἐγὼ μὴ λέγω. 7. Βλάπτει δὲ μεγάλα τοὺς ὀδόντας, εἰ συνεχῶς τις αὐτῷ χρῷτο, καὶ τὰ οὖλα· ταῦτα μὲν γὰρ πλαδαρά, τοὺς δ' ὀδόντας εὐσήπτους τε καὶ ῥᾳδίως δια βιβρωσκομένους ἐργάζεται.  Χρὴ τοίνυν ἐπὶ τῇ προσφορᾷ τοῦ γάλακτος οἴνῳ κεκραμένῳ διακλύζεσθαι· βέλτιον δέ, εἰ καὶ μέλιτος ἐπεμβάλοις αὐτῷ. 8. Διακρίνεται δὲ τὸ γάλα θερμαινόμενον, ἢ διὰ πυτίας πηγνύμενον, ἢ ὁπωσοῦν ἄλλως· καὶ γὰρ καὶ ἡ σχίσις καλουμένη ταὐτὸν ἐργάζεται χωρὶς τῆς πυτίας, ὅταν ἱκανῶς προθερμάναντες τὸ γάλα καταρράνωμεν ὀξυμέλιτι ψυχρῷ. 9. Ταὐτὸ δ' ἐργαζόμεθα καὶ δι' οἰνομέλιτος· ἐνίοτε δὲ καὶ χωρὶς τοῦ καταρρᾶναι, τὴν οὐσίαν αὐτοῦ καθιέντες εἰς ἀγγεῖον ὕδωρ ἔχον ψυχρότατον, ἐργαζόμεθα τὴν σχίσιν. 10. Ἄνευ δὲ πυτίας καὶ τὸ μετὰ τὴν ἀποκύησιν ἀμελχθὲν αὐτίκα πήγνυται, πυρωθὲν ἐπὶ θερμοσποδιᾶς ὀλίγῳ χρόνῳ· καλεῖται δὲ πυριάτης καὶ πυρίεφθος τὸ οὕτως σκευασθέν. 11. Τῶν δὲ τυρῶν ὁ μὲν μαλακώτερος τοῦ σκληροτέρου βελτίων, ὁ δ' ἀραιότερος καὶ χαῦνος τοῦ πυκνοτέρου καὶ πεπιλημένου. 12.  Μοχθηρῶν ὄντων τοῦ τε κολλώδους ἱκανῶς καὶ τοῦ ψαθυροῦ μέχρι τραχύτητος, ὁ μέσος ἐστὶν αὐτῶν βελτίων. 13. Κατὰ δὲ τὴν ἐν τῇ γεύσει γνῶσιν ἁπάντων μὲν ἄριστος ὁ μηδεμίαν ἔχων ἰσχυρὰν ποιότητα, βραχὺ δέ τι καὶ τῶν ἄλλων ὑπερέχουσαν τὴν γλυκύτητα· βελτίων δὲ καὶ ἡδίων τοῦ ἀηδοῦς, καὶ ὁ σύμμετρον ἁλῶν ἔχων τοῦ παμπόλλους ἢ μηδ' ὅλως ἔχοντος. 14. Μετά γε μὴν τὸ προσενέγκασθαι τὸν οὕτως κριθέντα καὶ διὰ τῆς ἐρυγῆς ἔνεστι γνωρίζειν, ὁποῖός ἐστιν ἀμείνων αὐτῶν· ὁ μὲν γὰρ κατὰ βραχὺ μαραινομένην ἴσχων τὴν ποιότητα βελτίων· ὁ δὲ παραμένουσαν οὐκ ἀγαθός· δῆλος γὰρ οὗτός ἐστι δυσμετάβλητος ὢν καὶ δυσαλλοίωτος.  

ξ'. Περὶ ὀξυγάλακτος. 

1. Τοὺς ψυχρὰν ἔχοντας περὶ τοὺς ὀδόντας κρᾶσιν βλάπτει, τὴν καλουμένην αἱμωδίαν ποιοῦν. 2. Πρόδηλον δ' ὅτι καὶ γαστὴρ ἡ μὲν ψυχροτέρα βλάπτεται καὶ οὐδὲ πέττει καλῶς τὸ ὀξύγαλα· συμμέτρως δ' ἔχουσα κράσεως μόλις μὲν αὐτὸ πέττει, οὐ μὴν τελείως ἀμετάβλητον ἴσχει· θερμοτέρα δ' οὖσα τοῦ προσήκοντος γαστὴρ πρὸς τῷ μηδὲν βλάπτεσθαι καὶ χρηστοῦ τινος ἀπολαύει. 3. Ψυχρὸν οὖν ἐστι τὸ ὀξύγαλα τὴν κρᾶσιν καὶ παχύχυμον.  

ξα'. Ἐκ τῶν Ῥούφου, περὶ γαλακτοποσίας· 

κεῖται ἐν τῷ λόγῳ τῷ περὶ διαίτης πέμπτῳ ἐν τοῖς μέσοις τοῦ λόγου. 

1. Τῷ βουλομένῳ γαλακτοποτεῖν τῶν ἄλλων καὶ σιτίων καὶ ποτῶν ἀφεκτέον ἐστίν, ἔστε ἂν πεφθῇ τε καὶ διαχωρήσῃ κάτω· καὶ γὰρ εἰ σμικρὸν οὑτινοσοῦν μίσγοιτο αὐτῷ, πολλὴ ἀνάγκη αὐτό τε διαφθαρῆναι, καὶ τὸ προσαρθέν. 2.  Ἄμεινον οὖν ἕωθεν πίνειν νεόβδαλτον, καὶ ἀσιτεῖν ἐπ' αὐτῷ, καὶ τῶν πόνων τῶν ἄγαν ἀφαιρεῖν τηνικαῦτα, ὅτι πονοῦσιν ἀνάγκη ὀξύνεσθαι· ἀλλ' ἡσυχῇ περιπατῆσαι ἄμεινον, καὶ μεταξὺ ἀγρύπνως ἀναπαύεσθαι· οὕτω γὰρ ποιοῦντι τὰ πρῶτα διαχωρεῖ· διαχωρήσαντος δ' ἄλλο πίνειν, καὶ εἰ τοῦτο διαχωρήσαι, ἄλλο. 3. Κατ' ἀρχὰς μὲν οὖν καθαίρει χρηστῶς, οὐδὲ μὲν πολὺ τοῦ ἄλλου ὄγκου, ὅσα δ' ἐν τῇ κοιλίᾳ ἔνεστι, καὶ ὅσα τούτοις ὑποχωροῦσι συναπέλθοι ἂν τῶν πλησίον· μετὰ δ' αὐτὸ ἤδη εἰσέρχεται εἰς τὰς φλέβας, καὶ τρέφει καὶ κάλλιστα, καὶ οὐκέτι διαχωρεῖ, ἀλλά γε καὶ ἵστησι τὴν γαστέρα. 4. Εἰς μὲν οὖν διαχώρησιν πίνοντι οὐκ ἂν εἴη καὶ τὸ πλεῖον ἄκαιρον· εἰς δὲ θρέψιν ἔτι προθυμούμενον ἀπέχεσθαι, ὅτι τὰ μὲν πολλὰ ἔργον σκέψαι, δέχεται δὲ καὶ ὠμὰ κενωθὲν τὸ σῶμα· τῷ γὰρ κενῷ ἑτοιμότατον πληροῦσθαι. 5. Διὰ ταῦτα ἐπὶ ταῖς κενώσεσι μετριάζειν συμφέρει, τυχόντα δ' οὗ δὴ καὶ ὥρμησέ τις ἕνεκεν πίνειν τοῦ γάλακτος, πρὸς τὴν ἄλλην τρέπεσθαι δίαιταν· μάλιστα δὲ τοῖς κατὰ θώρακα νοσήμασι τοῖς χρονίοις καὶ βηχώδεσιν, ἠδὲ ἐπὶ πτύεσι πυωδῶν ἡ μακροτέρα προσφορὰ τοῦ γάλακτος προσφέρει· διαλείποντα δ' ἕνα χρόνον πάλιν προσφέρεσθαι. 6. Πρὸς δὲ τοὺς δάκνοντας χυμοὺς καὶ τὰ ἐκχυμώματα πίνειν, μέλιτος μίσγοντα· καὶ γὰρ διαχωρητικώτερον καὶ χρηστότερον· μίσγειν δὲ καὶ σιραίου καὶ οἴνου γλυκέος· διαχωρητικὸν δὲ καὶ, εἰ ἁλῶν μίσγοις, ἀλλ' ἀτερπέστερον. 7. Ταῖς δὲ δυσεντερίαις, καὶ τοῖς χολώδεσι ῥεύμασι, καὶ ὅλως τοῖς κατὰ νῆστιν πονηρευομένοις, καὶ ὅσαι συν τήξεις ἐπὶ γαστέρα συννεύουσιν, ἑψῶντα διδόναι τοῦ γάλακτος. 8. Ἓψειν δὲ τὸ μὲν πρῶτον ἡσυχῇ καὶ ἐπ' ὀλίγον, ὡς μέρος μέν τι διαχωρῆσαι, μέρος δέ τι ἐπισχεθῆναι· μετὰ δ' ἔτι μᾶλλον καὶ μᾶλλον ἑψεῖν, φυλασσόμενον μήτε κατακαίειν μήτε τυρὸν ἢ ὀρὸν ἐξ αὐτοῦ ποιεῖν. 9. Φυλακὴ δ' ἀρίστη, μαλακῶς τε ἓψειν, καὶ τῇ κινήσε ιχρῆσθαι, καὶ πτερῷ τὸ ἐφιστάμενον ἀποξύειν πάντοθεν· κινεῖν δὲ νάρθηκι λείῳ καὶ λεπτῷ, καὶ, ἤν τι ἐφίζῃ τοῖς χείλεσι τοῦ ἐχίνου, καὶ τοῦτο σπόγγῳ καθαίρειν· πολλάκις γὰρ ἐνθένδε καὶ τὸ ὅλον διεφθάρη. 10.  Ἕψε οὖν, ὡς εἴρηται, τὸ γάλα, μέχρι παχύ τε ὁμαλῶς καὶ γλυκύτερον τοῦ ὠμοῦ γένηται.  

ξβ'. Ἐκ τῶν Γαληνοῦ, περὶ ἀρίστου μέλιτος. 

1. Μέλι δ' ἄριστόν ἐστι τὸ γλυκύτατόν τε καὶ δριμύτατον, καὶ τῇ χρόᾳ μὲν ὠχρόν, τῇ συστάσει δὲ μήτε παχὺ καὶ θρομβῶδες, μήτε ἔνυγρον, ἡνωμένον τε δι' ὅλου καὶ γλίσχρον, ὥστε, ἂν βαστάσας ἀπ' αὐτοῦ τῷ δακτύλῳ ῥεῖν ἐπιτρέψῃς, κατατείνεσθαι συνεχὲς ἑαυτῷ, καθάπερ ἰξόν, οὐ διασπώμενον, οὐδ' ἀπορρηγνύμενον. Τοιοῦτον δ' ἐστὶ τό τε Ὑμήττιον, καὶ Θάσιον, καὶ ὅλως τὸ Ἀττικόν, μεθ' ὃ τὸ ἀπὸ τῶν νήσων τῶν Κυκλάδων· γίνεται δὲ καὶ μεταξὺ Περγάμου καὶ Ἐλαίας μέλι κάλλιστον. 2. Εἰς ἀρετὴν δὲ καὶ κακίαν φαίνεται τῷ μέλιτι προσέρχεσθαί τι παρὰ τῶν φυτῶν, ἐφ' ὧν τοῖς φύλλοις ἀθροίζεται, καὶ διὰ τοῦτο γίνεται κάλλιστον, ἔνθα θύμα τὰ πλεῖστα, καί τινες ἄλλαι θερμαὶ καὶ ξηραὶ τῇ κράσει βοτάναι τε καὶ θάμνοι. 3. Πανουργοῦντες δ' ἐμβάλλουσιν ἔνιοι θύμον· ὄζον σαφῶς πεπανουργῆσθαι τεκμαίρου· τὸ γὰρ ἄριστον μέλι τὴν μὲν δριμύτητα τῶν θύμων ἐπισπᾶται, τὴν ὀδμὴν δ' οὐκ ἐκμάττεται, καθάπερ οὐδὲ τὸ τῆς γεύσεως σφοδρόν. 4. Εἰ δέ τις ἐκλείχοι τοῦ μέλιτος, ἧττον μὲν τραφήσεται, μᾶλλον δ' ὑπαχθήσεται τὴν γαστέρα· πλέον δ' εἴ τις αὐτοῦ προσενέγκαιτο, πρὸς ἔμετον εἴωθεν ὁρμᾶν. 5. Ἑψηθὲν δὲ χωρὶς ὕδατος οὔτε ἐμετικὸν ὁμοίως ἐστὶν, οὔτε ὑπακτικὸν τῶν κατὰ τὴν κοιλίαν, ἀλλ' ἀναδίδοται καὶ τρέφει· οὖρα δ' ὁπότε τρέφει, τροφὴν ἀξιόλογον δίδωσιν. 6. Γέρουσι μὲν οὖν ἐπιτήδειόν ἐστι τὸ μέλι καὶ τοῖς ἄλλοις τοῖς ψυχρᾶς κράσεως· τοῖς δ' ἀκμάζουσι καὶ θερμοῖς ἐκχολοῦται. 7. Τροφὴν δ' ὀλίγην ἡμῖν ἐξ αὐτοῦ γίνεσθαι μὴ φθάσαντος εἰς χολὴν μεταβαλεῖν, ἰστέον, ὡς, εἴ γε αὐτῷ συμβαίη τοῦτο, τρέφειν οὐδ' ὅλως τηνικαῦτα δύνασθαι. 

ξγ'. Ἐκ τῶν Ῥούφου, περὶ τοῦ ἀρίστου μέλιτος· 

κεῖται ἐν τῷ β' λόγῳ τοῦ Περὶ διαίτης, ἤτοι Περὶ πομάτων, πρὸς τῷ τέλει. 

1. Ἐπαινεῖται δὲ μέλι τὸ ἐκ τῆς Ἀττικῆς, καὶ ἔστιν ἐνδοξότατον· δοκεῖ δ' οὖν τἄλλα πάντα μηδὲν εἶναι πρὸς τοῦτο· ἐγὼ δ' οὐδὲ τὸ ἐνθένδε ἅπαν ἐπαινῶ, ἡγοῦμαι δὲ καὶ ἑτέρωθι εἶναι διαφέρον ἀρεταῖς· αὐτίκα τὸ ἐκ Μαραθῶνος κάκιστον, οὐχ ὥστε τῷ Ὑμηττίῳ παραβάλλεσθαι, τοῦτο γάρ ἐστι τὸ κάλλιστον, ἀλλ' ὥστε καὶ ἑτέρου λείπεσθαι. 2. Κακὸν δὲ καὶ τὸ Μιλήσιον, καὶ τὸ Ἀφίδνηθεν, καὶ τὸ ἐκ Σικελίας. 3. Ἀγαθὸν δ' ἔξω τῆς Ἀττικῆς τό τε Χῖον, καὶ τὸ Σύριον, καὶ τὸ Κύθνιον, καὶ τὸ Σίφνιον, καὶ πολλαχόθεν ἄλλοθεν τῶν Κυκλάδων νήσων, καὶ Σικελὸν τὸ Ὑβλαῖον, καὶ Κρητικὸν, καὶ τοῦ Βοιωτίου τὸ πρὸς τῇ Οἰχαλίᾳ.

 ξδ'.   Περὶ τῶν μέσων ἐδεσμάτων, τοῦ Γαληνοῦ.

1. Καθ' ἑκάστην διαφορὰν ὧν εἶπον ὑπάρχειν ταῖς τροφαῖς ἔστι τινὰ μέσα· καὶ γὰρ τῶν σκληροσάρκων καὶ μαλακοσάρκων εὕροις ἄν τι μέσον, ὡς μήτε σκληρόσαρκον, μήτε ἁπαλόσαρκον εἶναι, καὶ τῶν λεπτυνόντων τε καὶ παχυνόντων, ἢ θερμαινόντων τε καὶ ψυχόντων, ἢ ξηραινόντων τε καὶ ὑγραινόντων. 2. Ἐπιτήδεια δ' ἐσθίεσθαι τοῖς μὲν ἄμεμπτον διαφυλάττουσι τὴν φυσικὴν κρᾶσιν ζῴοις ὅσα ταῖς φύσεσιν αὐτῶν ἐστιν ὅμοια· τοῖς δὲ μοχθηρὰν ἢ ἐξ ἀρχῆς ἔχουσιν, ἢ ὕστερον ἐπικτησαμένοις οὐχ ἡ τῶν ὁμοίων αὐτοῖς, ἀλλ' ἡ τῶν ἐναντίων ἐδωδὴ χρήσιμος· ὑπὸ μὲν γὰρ τῶν ὁμοίων φυλάττεται τὸ κατὰ φύσιν ἀμέμπτως ἔχον, ὑπὸ δὲ τῶν ἐναντίων εἰς τὴν οἰκείαν κρᾶσιν ἄγεται τὰ μοχθηρῶς κεκραμένα.

ξε'. Περὶ τῶν ὑγρῶν καὶ σκληρῶν τῇ συστάσει. 

1. Τὰ μὲν ὑγρότερα ταῖς συστάσεσιν ἅπαντα βραχεῖαν τροφὴν δίδωσι τῷ σώματι, καὶ ταχέως ἐξατμιζομένην τε καὶ διαφορουμένην, ὡς ἑτέρας αὖθις οὐ διὰ μακροῦ δεῖσθαι· τὰ δὲ σκληρὰ καὶ γεώδη μόνιμόν τε καὶ πολλὴν, καὶ δυσδιαφόρητον· εἰ δὲ καὶ κολλῶδες ἔχοι τι, πολὺ δὴ μᾶλλον ἅπαντα ταῦτα ἐναργῶς ἀποτελεῖ. 2. Πρόδηλον δ' ὅτι καὶ πεφθῆναι τοῖς τοιούτοις οὐκ εὐπετές, ὥσπερ οὐδ' εἰς αἷμα καταβαίνειν, οὐδ' ἐξομοιωθῆναι τοῖς στερεοῖς τοῦ ζῴου μορίοις· εἰ δὲ τοῦτο, μηδὲ θρέψαι ταχέως· ἀλλ' ὅταν γε κρατηθῇ καὶ κατεργασθῇ, τροφὴν πολλὴν δίδωσι τῷ σώματι.

ξστιγμα'.  Κατὰ τίνα λόγον ἐνίοις ἡ τῶν στυφόντων μήλων, ἢ ἀπίων ἐδωδὴ λαπάττει τὴν γαστέρα. 

1. Τινῶν ἐπὶ τῇ τῶν στυφόντων μήλων ἐδωδῇ λαπάττεσθαι τὴν γαστέρα συμβέβηκεν, ὅταν προφαγόντες τῆλιν, καὶ ῥαφανίδας, καὶ μαλάχας δι' ἐλαίου καὶ γάρου, καὶ ὅλως τὰ τὴν γαστέρα ὑπάγειν πεφυκότα, τῶν αὐστηρῶν τι ἀπίων ἢ μήλων ἢ ῥοιῶν ἐπιφάγωσιν· λαπάττεται ἡ γαστήρ, καὶ μάλιστα, ὅταν ἄτονος ᾖ, ὑπὸ τῶν στυφόντων ῥωννυμένη καὶ πρὸς ἔκκρισιν ὁρμῶσα. 2. Ἐὰν δέ τις τὸ ἀνάπαλιν πράξῃ, καὶ προλάβῃ μὲν τῶν αὐστηρῶν, ἐπιλάβῃ δὲ τῶν λαπαττόντων, τοὐναντίον ἐπισχεθήσεται δηλονότι κατὰ τὴν γαστέρα· διὸ κἂν ἄλλος τις χυμὸς ἀνατρέψῃ τὴν κοιλίαν, καθάπερ εἴωθεν ἐνίοις ὠχρὰ χολὴ πλείων ἀθροισθεῖσα, γευσάμενός τις τῶν στυφόντων οὕτως διακείμενος εὐθὺς ἐκκρινεῖ κάτωθεν τὸν ἀνιῶντα χυμόν. 3. Λαβόντος οὖν τινος σκαμμωνίας ποτὲ νεανίσκου ἐπὶ τῷ καθαρθῆναι, καὶ ἤδη γεγονυιῶν ὡρῶν πέντε, καὶ μηδεμιᾶς ἐκκρίσεως ἐπηκολουθηκυίας, θλίβεσθαι μὲν λέγοντος τὸν στόμαχον, πεπιέσθαι δὲ καὶ βαρύνεσθαι τὴν γαστέρα, καὶ διὰ τοῦτο ὠχριᾶν τε καὶ ἠπορῆσθαι, προσέταξα μήλου στύφοντος, ἢ ῥοιᾶς, ἢ ἀπίου βραχύ τι φαγεῖν αὐτόν· ὁ δ' ἅμα τῷ καταπιεῖν ἀπηλλάγη τῶν ὀχληρῶν, ἐκκρινάσης ἀθρόως αὐτοῦ τὰ πάμπολλα τῆς γαστρός. 4. Ἱκανὰ ταῦτα πρὸς ἀπόδειξιν τοῦ λαπάττεσθαι τὴν γαστέρα τοῖς ἄτονον ἔχουσι τὸν στόμαχον, ὅταν ἐπιφάγωσί τι τῶν στυφόντων. 

ξζ'.  Ἐκ τῶν Μνησιθέου τοῦ Ἀθηναίου, περὶ τροφῶν δυνάμεων. 

1. Ἅπασιν ὑπάρχει τοῖς σπέρμασι κοινή τις διάθεσις, ὑπὲρ ἧς ἀναγκαῖόν ἐστιν εἰπεῖν· ὅταν μὲν γὰρ ᾖ περυσινά, βελτίω γίνεται πρὸς εὐπεψίαν· τὰ δὲ τούτων παλαιότερα κοῦφα μέν ἐστιν, ἀτροφώτερα δέ· τὰ δὲ νεώτερα τῶν ἑξαμήνων βαρεῖαν καὶ βλενώδη καὶ δυσκατέρ γαστον ἔχει τὴν τροφήν. 2. Συνέπεται δὲ τοῖς φυομένοις καὶ τὸ τοιοῦτο σχεδόν, ὡς εἰπεῖν, ἅπασιν· ὅσων μὲν αἱ ῥίζαι μάλιστα ἐσθίονται, τούτων ἥκιστα τὸ σπέρμα γίνεται βρώσιμον· ἀνάπαλιν δὲ καὶ τῶν σπερμάτων ὅσα δίδωσιν ἡμῖν ἀπὸ τῶν καρπῶν τροφήν, ταῦτα τὰς ῥίζας πρὸς τὸ φαγεῖν ἀχρείους ἔχει.

ξη'. Περὶ μονονύχων. 

1. Τῶν μὲν οὖν μονονύχων ἐστὶν ἀνδραποδώδης ἡ βρῶσις κομιδῇ· βέλτιστα μέντοι καὶ πάντων ἐλαφρότατά ἐστι τὰ τῶν ὄνων, ὡς μὲν οἱ τὴν Ἀσίαν πεπλανημένοι φασί, τὰ τῶν ἀγρίων, ὡς δ' ἡμεῖς ἴσμεν ἐνθάδε, τὰ τῶν ἄριστα τεθραμμένων, δεύτερα δ' ἵππου, χείριστα δ' ἡμιόνου, τὰ δὲ τῶν ἀγρίων ἵππων πάντα πονηρότατα. 2. Πανταχοῦ δ' ἐν τούτοις [ τὰ τῶν] γαλαθηνῶν ἄριστα, δεύτερα δὲ τὰ τῶν νεωτάτων ἐστίν. 3. Τῶν δὲ διχήλων ἀναθρέψαι μὲν τὴν τοῦ σώματος ἕξιν ἀσθενῶς ἔχουσαν μάλιστα δύναται, μετά γε τοὺς ἰχθῦς, τὰ τῶν ἐρίφων τε καὶ τὰ τῶν ἀρνῶν κρέα τῶν γαλαθηνῶν· ἔστι γὰρ εὔπεπτα καὶ τρόφιμα καὶ τῆς κοιλίας ὑγραντικά. 4. Δεῖ δὲ ζητεῖν μάλιστα τούτων τὰ πλεῖστον μὲν χρόνον ἀπὸ τῆς γεννήσεως ἐν αὐτῷ τῷ γάλακτι δαψιλῶς τεθραμμένα, μὴ πολλαῖς δὲ βοτάναις ἐκ τοῦ νέμεσθαι χρώμενα· τῶν γὰρ τοιούτων ἁπαλαὶ μὲν αἱ σάρκες διὰ τὴν ἡλικίαν, εὔπεπτοι δὲ διὰ τὴν ἀπὸ τοῦ γάλακτος τροφήν. 5. Τὰ δὲ τῶν μοσχίων καὶ χοιριδίων τῶν γαλαθηνῶν, πρὸς μὲν εὐωδίαν καὶ τὴν μεθ' ἡδονῆς ἀπόλαυσιν, οὐθενός ἐστι χείρω, τοῖς δ' ἀρρωστοῦσιν ἢ τοῖς ἀναλαμβάνουσιν οὐδαμῶς ἐπιτήδεια· τὰ μὲν γὰρ μόσχεια βαρύτερά ἐστι, τὰ δὲ τῶν χοιριδίων λίαν ὑγρὰ καὶ τῆς κοιλίας ταρακτικά. 6. Τὰ δ' ἀπὸ μὲν τοῦ γάλακτος πεπαυμένα τῶν ἱερείων, μήπω δ' ἐφικνούμενα τῆς ὀχείας, βελτίονα μέν ἐστι τὰ τῶν ὑῶν, ὅταν ἔχῃ ταύτην τὴν ἡλικίαν· τὸ μὲν γὰρ ὑγραῖνον ἀπὸ τοῦ γάλακτος οὐκ ἔνεστιν αὐτοῖς, τὸ δὲ λίπος τὸ φυσικὸν καὶ τὸ τῆς ἡλικίας ἁπαλὸν σύμμετρον ἐξ ἀμφοτέρων ποιεῖται τὴν ἐδωδήν. 7. Τὰ δ' ἄλλα γένη τῶν ἱερείων, ὅταν εἰς ταύτην ἀφίκηται τὴν τάξιν, τῶν μὲν γαλαθηνῶν ἐστι σκληρότερα καὶ δυσπεπτότερα, τροφὴν δὲ ξηροτέραν δίδωσιν, ἐὰν κατεργασθῇ. 8. Τὰ δὲ τούτων ἐχόμενα καὶ ταῖς ὀχείαις ἤδη προσχρώμενα, καὶ δοκοῦντα μάλιστα ἑαυτῶν ἀκμάζειν ἐστὶ μὲν χρήσιμα τοῖς πέττειν δυναμένοις, πονεῖν δ' εἰωθόσιν, ἅμα δὲ καὶ τοῖς ζητοῦσι τὴν ἀπὸ τῶν κρεῶν ἰσχύν. 9. Τῶν δὲ παλαιῶν ἱερείων ἀνάγκη φλαυροτέρας εἶναι τὰς ἐδωδὰς διὰ τὸ πρὸς τὸ χεῖρον ὑπὸ τῆς ἡλικίας ἀεὶ καταφέρεσθαι· διόπερ αὐτῶν ἑκόντας μὲν οὐ ληπτέον· ἐὰν δέ ποτε ἀναγκαῖον ᾖ, μᾶλλον ἑφθοῖς χρηστέον. 10. Τὰ δὲ σκυλάκεια κρέα τῆς κοιλίας ἐστὶν ὑπακτικά· τὴν μέντοι κουφότητα τὴν παρὰ τοῖς πολλοῖς ὑπειλημμένην οὐκ ἔχει παντάπασιν· καὶ γὰρ μυξῶδές ἐστι καὶ γλίσχρον τὸ κρέας· βέλτιστα μέντοι γίνεται τὰ τῶν ἁπαλωτάτων σκυλάκων. 11. Τὰ δὲ τῶν ἀλωπέκων καὶ τῶν ἄρκτων ἐστὶ μυξώδη· κατὰ χρόνον δέ τινα τοῦ φθινοπώρου παχύτερα γίνεται καὶ βέλτιστα ἑαυτῶν. 12. Τῶν δ' ὠμοφαγούντων θηρίων, οἷον λύκων, καὶ λεόντων, καὶ παντὸς τοῦ τοιούτου γένους, οἱ βεβρωκότες φασὶ δύσπεπτα εἶναι καὶ βαρέα καὶ στροφώδη τὰ κρέα. 13. Μύας δὲ τοὺς ἀπὸ τῶν δένδρων κοιλίας μὲν ὑπακτικούς, ἀτρόφους δὲ συμβέβηκεν εἶναι· τοὺς δὲ κατ' οἰκίαν μύας, καὶ τὰς ὀρείας χελώνας, καὶ σαύρους ἀγρίους, καὶ τοὺς ἑλίους, καὶ τὰ τοιαῦτα θηρία τοὺς ἐσθίοντας λίαν τις εὐχερεῖς φήσειεν εἶναι.

ξθ'. Περὶ τροφῶν δυνάμεως, ἐκ τῶν Φιλοτίμου. 

1. Τὰ μὲν οὖν ὅλον τὰ ῥοφήματά ἐστι τῆς κατεργασίας τῆς ἐν κοιλίᾳ γινομένης οὐ πολλῆς προσδεόμενα· καὶ γὰρ μέμικται τοῖς ὑγροῖς, καὶ τέτηκε, καὶ τεθέρμανται, καὶ συνήψηται, καὶ πολλὴν ἔσχηκε τὴν ἀλλοίωσιν τῶν οἰκείων ὄγκων. 2. Τὰ δὲ κυρήβια στρυφνόν τε τὸν χυμὸν ἀναδίδωσι καὶ στροφώδη καὶ φυσώδη σφοδρῶς· ἔν τε γὰρ τῷ στόματι τὴν στρυφνὴν ἔχοντα φαίνεται δύναμιν, καὶ τὰς εἰρημένας δυσχερείας εὐθέως μετὰ τὴν προσφορὰν ὁρῶμεν γινομένας αὐτῶν. 3. Τῶν κρεῶν, κατὰ μὲν τὰς ἰδίας διαθέσεις τῶν ζῴων, ἐστὶ βελτίω τά τε νεώτερα τῶν παλαιοτέρων, καὶ τὰ σαρκωδέστερα τῶν λεπτοτέρων, καὶ τὰ ταῖς τροφαῖς εὐκατεργάστοις χρώμενα τῶν μὴ τοιούτων, καὶ τὰ πιότερα τῶν λεπτοτέρων, καὶ τούτων τὰ σαρκώδη λαμβανόμενα, καὶ πάλιν τὰ ἐκτετμημένα τῶν ἀνεκτμήτων, καὶ τὰ θήλεα τῶν ἀρρένων, παραπλησίοις ταῖς ῥώμαις κεχρημένα. 4. Κατὰ δὲ τὰ μέρη τῶν ζῴων, τὰ κατ' ὄπισθεν σκέλη τῶν ἔμπροσθεν, καὶ τὰ δεξιὰ τῶν ἀριστερῶν, καὶ τὰ περὶ τοὺς πόδας, μάλιστα τὰ κάτω, καὶ τὰ ἐντὸς μέρη τῶν σκελῶν τῶν ἐκτός, καὶ τὸ νῶτον τῶν περὶ τὴν κοιλίαν καὶ τὸ στῆθος σκληρότερα καὶ δυσκατεργαστότερά ἐστιν· ὅμοιον δέ τι τούτοις ποιεῖ καὶ τὰ ἐντὸς τῆς ῥάχεως καὶ τῶν πλευρῶν πρὸς τὰ ἐκτὸς αὐτῶν. 5. Πράσα μὲν ἑφθὰ δυσκατέργαστα· γίνεται γὰρ ἱμαντώδη καὶ χαλεπῶς ὑπὸ τοῦ στόματος λεαίνεται· τὴν δὲ λοιπὴν τροφὴν οὐ βλάπτει· οὐδεμίαν γοῦν αὐτοῖς ὁρῶμεν ἀπεψίαν γινομένην. 6. Τὰ δ' ὠμά ἐστιν εὐπεπτότερα, διότι μᾶλλον ἁπαλώτερα καὶ κατεργαζόμενα ὑπὸ τοῦ στόματος. 7. Ἡ κολόκυνθα μετὰ ζωμοῦ κρεῶν ἑψωμένη τάχιστα καὶ μάλιστα πέττεται· ἡ δὲ κατὰ μικρὰ διαιρουμένη καὶ συνεψωμένη, καθάπερ εἰώθασιν ἑψεῖν οἱ πλεῖστοι, δυσκατεργαστοτέρα ταύτης ἐστίν. 8. Τῶν δ' ἐλαῶν αἱ μὲν μέλαιναι λιπαρώταται πάντων, καὶ δυσκατεργαστότεραι, καὶ χολερώδεις μάλιστα πάντων, καὶ τὰς ναυτίας ἐπὶ πλείονα χρόνον ποιοῦσι, καὶ ταῖς ὑποχωρήσεσι κατὰ μικρὰ καὶ πλείω χρῶνται. 9. Αἱ δὲ καλούμεναι πυραλλίδες τὰ μὲν ἄλλα τὰ αὐτὰ ταῖς μελαίναις ποιοῦσιν, ἧττον δὲ διὰ τὸ λίπος ἔχειν ἔλαττον τῶν μελαινῶν· χυμὸν δ' ἐν ἀμφότερα ταῦτα ἀναδίδωσι λιπαρὸν κολλώδη, στρυφνότητα ἔχοντά τινα· λεκιθώδης οὖν ἐξ αὐτῶν γένοιτο ἂν ὁ χυμός. 10. Αἱ δ' ἐν ὄξει συγκείμεναι τῶν ἐλαῶν εὐκατέργαστοι μέν εἰσι, χυμὸν δ' ὀξὺν εἰς τὸ σῶμα ἀναδιδοῦσιν. 11. Αἱ δὲ λευκαὶ τῶν ἐλαῶν ἐξ ἅλμης οὖσαι δυσκατεργαστότεραι μὲν ἧττόν εἰσι τῶν προειρημένων, δυνάμεις δ' ἀναδιδοῦσι τὰς ἁλυκὰς, καὶ πικρὰς, καὶ στρυφνάς, ἐξ ὧν γίνονται χυμοὶ λεκιθώδεις. 12. Αἱ δὲ θλασταὶ τῶν ἐλαῶν μᾶλλον μὲν κατεργάζονται τῶν λευκῶν, χυμὸν δ' ἁλυκὸν εἰς τὸ σῶμα ἀναδιδοῦσιν.