LIBER QVARTUS

CAPUT I.

Sed postquam Trojanis palam est regem perfecto negotio inviolatum, atque integro comitatu regredi, admirati, laudantesque Graeciae pietatem ad caelum ferunt : quippe queis animo ita haeserat, nulla spe impetrandi cadaveris, ipsumque et qui cum eo fuissent, retineri ab Graecis, maxime ob Helenae quae non remitteretur, recordationem. Caeterum visa Hectoris funere, cuncti cives sociique accurrentes fletum tollunt, divellentes comam, foedantesque ora laniatibus, neque in tanta populi multitudine quisquam in se virtutis, aut spei bonae fiduciam credere, illo interfecto, qui inclyta per gentes fama rerum militarium, in pace etiam praeclara pudicitia, ex qua haud minorem quam reliquis artibus gloriam adeptus erat. Interea sepelivere eum haud longe a tumulo Ili regis quondam. Dein exorto quam maximo ululatu postrema funeri peragunt, hinc foeminis cum Hecuba deflentibus, hinc reclamantibus viris Trojanis, et ad postremum sociorum gentibus. Quae per dies decem concessa bellaudi requie, ab ortu solis ad usque vesperam per Trojanos gesta, nullo usquam remisso lugendi officio.

CAPUT II.

Interim per eosdem dies Penthesilea, de qua ante memoravimus, cum magna Amazonum manu reliquisque ex finitimo populis supervenit. Quae postquam interemptum Hectorem cognovit, perculsa morte ejus, regredi domum cupiens, ad postremum multo auro atque argente ab Alexandre illecta, ibidem opperiri decreverat. Dein exactis aliquot diebus, copias suas armis instruit, ac seorsum a Trojanis ipsa suis modo bellatoribus satis fidens in pugnam pergit, cornu dextro sagittariis, altero peditibus instructo, medios equites collocat : in queis ipsa. Contra ab nostris ita occursum, ut sagittariis Menelaus atque Ulisses, et cum Teucro Meriones, peditibus Ajaces duo, Diomedes, Agamemnon, Tlepolemus et cum Jalmeno Ascalaphus opponerentur; in equites ab Achille et reliquis ducïbus pugurretur. Hoc modo instructo utrimque exercitu, conflixere acies : caduntque sagittis reginae plurimi, neque ab Teucris secus bellatum. Interim Ajaces et qui cum his erant pedites contra quos steterant caedere, ac restantes detrudere umbonihus, moxque repulsos obtruncare. Neque quoad deletae peditum copiae, finis fit.

CAPUT III.

Achilles inter equitum turmas Penthesileam nactus, hasta petit : neque difficilius quam foeminam equo deturbat, manu comprehendens comam, atque ita graviter vulneratam detrahens. Quod ubi visum est, tum vero nullam spem in armis rati, fugam faciunt. Clausisque civitatis portis, nostri reliquos quos fuga bello exemerat, insecuti obtruncant : foeminis tamen abstinentes manus parcentesque sexui. Dein uti quisque victor interfectis quos adversum ierat, regrediebatur, Penthesileam visere seminecem etiam nunc, admirarique audaciam. Ita brevi ab omnibus in eundem locum concursum, placitumque uti quoniam naturae sexusque conditionem superare ausa esset, in fluvium, reliquo adhuc ad persentiendum spiritu, aut canibus dilanianda jaceretur. Achilles interfectam eam sepelire cupiens, mox a Diomede prohibitus est. Is namque percontatus circumstantes, quidnam de ea faciendum esset, consensu omnium pedibus attractam in Scamandrum praecipitat; scilicet poena postremae desperationis atque amentiae. Hoc modo Amazonum regina deletis copiis, quibuscum auxiliatum Priamo venerat, ad postremum ipsa spectaculum dignum moribus suis praebuit.

CAPUT IV.

At sequenti die Memnon Tithoni atque Aurorae filius, ingentibus Indorum atque Aethiopum copiis supervenit, magna fama : quippe in unum multis millibus armatis vario genere, spes etiam votaque de se Priami superaverat. Namque omnia circum Trojam, et ultra qua visi poterat, viris atque equis repleta, splendore insignium refulgebant. Eos omnes jugis Caucasi montis ad Trojam duxit : reliquos neque numero inferiores, imposito Phala duce atque rectore, mari misit. Qui appulsi Rhodum, ubi animadvertere insulam Graecis sociam, veriti ne re cognita incenderentur naves, ibidem opperiebantur : ac mox divisi in Camyrum et Ialysum urbes opulentas : neque multo post Rhodii Phalam incusare, quod paullo ante eversa ab Alexandre Sidone patria sua, auxilium ei a quo laesus sit ferri cuperet : quoque animos exercitus permoverent, confirmare, haud dissimiles Barbarorum videri, qui tam indignum facinus defenderent : multa praeterea accensura vulgum, et quae pro se factura essent, disserere : quae res haud frustra fuit : Phoenices namque, qui in eo exercitu plurimi aderant, permoti querelis Rhodiorum, an cupidine diripiendarum rerum quas secum advexerant, Phalam lapidibus insecuti necant  : distributique per supradictas urbes, aurum ac reliqua praedae inter se dispertiunt.

CAPUT V.

Interim exercitus, qui cum Memnone venerat, positis per locos patulos castris, nam intra moenia haud facile tanta vis hominum retineri poterat, diversi suo quisque genere exercebantur. Neque eadem arte simplex atque idem modus, sed ut quemque regionis suae mos assuefecerat, ita telis aliis in alium modum formatis. Scutorum etiam et galearum multiformi specie, horrendam belli faciem praebuerant. At ubi triti aliquot dies, et miles bellum cupit, simul cum luce exercitus omnis signo dato in proelium ducitur, cumque his Trojani, et qui intra moenia socii fuerant. At contra Graeci instructi pro tempore opperiri, debilitati aliquantum animos, metu ingentis atque incogniti hostis. Igitur ubi intra teli jactum ventum est, tum vero Barbari clamore ingenti ac dissono, ruinae in modum irrumpunt : nostri confirmati inter se, satis impigre vim hostium sustentavere. Sed postquam scies renovatae atque in ordinem reformatae sunt, et jaci hinc atque inde tela coepere, cadunt utriusque exercitus plurimi. Neque finis fit, quoad Memnon curru vectus, adhibito secum fortissimo quoque, medios Graecorum invadit, primum quemque obvium fundens, aut debilitans. Ita jam plurimis nostrorum interfectis, duces, ubi fortuna belli versa, neque spes reliqua nisi in fuga est, victoriam concessere. Eo die incensae naves deletaeque omnes forent, ni nox perfugium laborantium ingruentes hostes ab incoepto cohibuisset : tanta in Memnone bellandi vis, peritiaque, et nostris adversae res.

CAPUT VI.

Igitur Graeci postquam requies est, perculsi inter se, ac summae rerum diffidentes, per universam noctem quos in bello amiserant, sepeliere. Dein consilium futuri certaminis adversum Memnonem iueunt : ac placet sorte eligi nomen ducis cum eo bellaturi. Tunc Agamemnon Menelaum excipit, Ulissem Idomeneum : reliquorum sors agi coepta Ajacem Telamonium votis omium deligit. Ita refectis cibo corporibus, reliquum noctis cum quiete transigunt. At lucis principio, armati instructique pro negotio egrediuntur : neque segnius a Memnone actum, cum quo Trojani omnes. ita hinc atque inde ordinato exercitu, proelium initum : tum plurimi utriusque partis, ut in tali certamine, cadunt, aut icti graviter proelio decedunt. In quo bello Antilochus Nestoris obvius forte Memnoni, interficitur. Moxque Ajax, ubi tempus visum est, inter utramque aciem progressus, lacessit regem, praedicto prius Ulissi et Idomeneo, a caeteris uti se defenderent. Igitur Memnon ubi ad se tendi videt, curru desilit, confligitque pedes cum Ajace, magno utriusque partis metu atque expectatione. Tum dux noster somma vi umbonem scuti ejus telo in aliquantum foratum, gravibus atque summis viribus ingruens impulit, vertitque iu latus. Quo viso, regis comites accurrere Ajacem exturbare nitentes. Tum Achilles, ubi a Barbaris intercedi videt, pergit contra, et nudatum scuto hostis jugulum hasta transfigit.

CAPUT VII.

Ita praeter spem interfecto Memnone, animi hostium commutantur, et Graecis aucta fiducia ; jamque Aethiopum versa acie, nostri instantes caedunt plurimos : tum Polydamas renovare proelium cupiens, circumventus ad postremum, atque ictus inguina ab Ajace interficitur : Glaucus Antenoris adversum Diomedem astans, Agamemnonis telo cadit. Tum vero cerneres hinc Aethiopas cum Trojanis per omnem campum sine ordine atque imperio fugientes, multitudine ac festinatione inter se implicari, cadere, ac mox palantibus equis proculcari : hinc Graecos resumptis animis sequi, caedere, impeditosque dissolvere, atque ita confodere laxatos ; redundant circum muros campi sanguine, et omnia, qua hostis ingruerat, armis atque cadaveribus completa sunt. In ea pugna Priami filiorum Arejus et Echemon ab Ulisse interfecti, Dryops, Bias, et Chorithon ab Idomeneo : ab Ajace Oilei, Ilioneus cum Philenore, itemque Thyestes et Telestes a Diomede : ab Ajace altero, Antiphus, Agavus, Agathon, atque Glaucus : et ab Achille, Asteropaeus. Neque prius finis factus, quam Graecos satias, et postremum fatigatio incessit.

CAPUT VIII.

At ubi ab nostris in castra recessum est, missi ab Trojanis, qui peterent eorum, qui in bello ceciderant, humandi veniam ; ita collectos suos quisque igni cremant, et more patrio sepeliunt ; seorsum ab caeteris cremato Memnone : cujus reliquias urnae conditas per necescarios regis remisere in patrium soium. At Graeci lautum bene cadaver Antilochi, justisque factis Nestori tradunt : eumque orant, animo aequo ferret fortunae bellique adversa. Ita ad postremum corpara sua quisque curantes, vino atque epulis per multam noctem, Ajacem simulque Achillem laudibus celebrant, atque ad caelum ferunt. At apud Trojam ubi requies funerum est, non jam dolor in casu Memnonis, sed metus summae rerum desperatio inecsserat : quum hinc Sarpedonis interitus, inde secuta paullo post Hectoris clades, spes reliquas animis abstulissent : neque quod postremum in Memnone fortuna obtulerat, reliquum jam existeret. Ita confluentibus in unum tot adversis, curam omnem exsurgendi omiserant.

CAPUT IX.

At post paucos dies Graeci instructi armis, processere in campum, lacessentes, si auderent, ad bellandum Trojanos. Queis dux Alexander cum reliquis fratribus militem ordinat, atque adversum pergit. Sed priusquam ferire inter se acies, aut jaci tela coepere, Barbari desolatis ordinibus fugam faciunt : caesique eorum plurimi, aut in flumen praecipites dati, quum hinc atque inde ingrueret hostis, atque undique adempta fuga esset. Capti etiam Lycaon et Troilus Priamidae, quos in medium productos, Achilles jugulari jubet : indignatus, nondum sibi a Priaino super his quae secum tractaverat, mandatum. Quae ubi animadvertere Trojani, tollunt gemitus et clamore lugubri Troili casum miserandum in modum deflent, recordati aetatem ejus admodum immaturam : qui in primis pueritiae annis, cum verecundia ac probitate, tum praecipue forma corporis amabilis, atque acceptus popularibus adolescebat.

CAPUT X.

Deinde transactis paucis diebus solemne Thymbraei Apollinis incessit, et requies bellandi per iuducias interposita : tum utroque exercitu sacrificio insistente, Priamus tempus nactus, Idaeum ad Achillem super Polyxena cum mandatis mittit. Sed ubi Achilles in luco ea quae perlata erant, tum ab Idaeo, separatim ab aliis recognoscit, cognita re apud naves, suspicio alienati ducis, et ad postremum indignatio exorta. Namque antea rumorem proditionis ortum clementer per exercitum in verum traxerant. Ob quae, simul uti concitatus militis animus leniretur, Ajax cum Diomede et Ulysse ad lucum pergunt. Hique ante templum resistunt, opperientes, si egrederetur, Achillem, simulque uti rem gestam juveni referrent; de caetero etiam deterrerent in colloquio clam cum hostibus agere.

CAPUT XI.

Interim Alexander compositis jam cum Deiphobo insidiis pugionem cinctus ad Achillem ingreditur confirmator veluti eorum, quae Priamus pollicebatur moxque ad aram, quo ne hostis dolum persentisceret aversusque a duce, adsistit. Dein ubi tempus visum est, Deiphohus amplexus inermem juvenem quippe in sacro Apollinis nihil hostile metuentem exosculari gratularique super his, quae consensisset, neque ab eo divelli aut omittere, quoad Alexander librato gladio procurrensque adversum hostem per utrumque latus geminato ictu transfigit. At ubi dissolutum vulnerihus animadvertere, e parte alia, quam venerant, proruunt, re ita maxima et super vota omnium perfecta, in civitatem recurrunt. Quos visos Ulixes:  " Non temere est, inquit, quod hi turbati ac trepidi repente prosiluere." Dein ingressi lucum circumspicientesque universa animadvertunt Achillem stratum humi exsanguern atque etiam tum seminecem. Tum Ajax: " Fuit, inquit, confirmatum ac verum per mortales, nullum hominum existere potuisse, qui te vera virtute superaret : sed, uti palam est, tua te inconsulta temeritas prodidit." Dein Achilles extremum adhuc retentans spiritum: " Dolo me atque insidiis, inquit, Deiphobus atque Alexander Polyxenae gratia circumvenere." Tum exspirantem eum duces amplexi cum magno gemitu, atque exosculati postremum salutant. Denique Ajax exanimem jam humeris sublatum e luco effert.

CAPUT XII.

Quod ubi animadvertere Trojani, omnes simul portis proruunt, eripere Achillem nitentes, atque auferre intra moenia, scilicet more solito illudere cadaveri ejus gestientes. Contra Graeci, cognita re, arreptis armis tendunt adversum : paullatimque omnes copiae productae : ita utrimque certamen brevi adolevit. Ajax tradito his, qui secum fuerant cadavere ejus infensus Asium Dymantis, Hecubae fratrem, quem primum obvium habuit, interficit. Dein plurimos, uti quemque intra telum, ferit. In queis Nastes et Amphimachus reperti, Cariae imperitantes. Jamque duces Ajax Oilei, et Sthenelus adjuncti multos fundunt atque in fugam cogunt. Quare Trojani caesis suorum plurimis, nusquam ullo certo ordine aut spe reliqua resistendi, dispersi palantesque ruere ad portas, neque usquam nisi in muris salutem credere. Quare magna vis hominum ab insequentibus nostris obtruncantur.

CAPUT XIII.

Sed ubi clausis portis finis caedendi factus est, Graeci Achillem ad naves referunt. Tuncque deflentibus cunctis ducibus casum tanti viri, plurimi militum haud dolere, neque uti res exposcebat, tristitia commoveri : quippe queis animo inhaeserat, Achillem saepe consila prodendi exercitus inisse cum hostibus : caeterum interfecto eo summam militiae orbatam, et ademptum complurimum; cui viro egregio bellandi ne honestam quidem mortem, aut aliter quam in obscuro oppetere licuerit. Igitur propere ex Ida apportata ligni vis multa, atque in eodem loco, quo antea Patroclo, bustum extruunt. Dein imposito cadavere, subjectoque igni, justa funeri peragunt. Ajace praecipue insistente, qui per triduum continuatis vigiliis laborare non destitit, quam reliquiae coadunarentur. Solus namque omnium pene ultra virilem modum interitu Achillis consternatus est, quem dilectum praeter caeteros animo et summis officiis percoluerat : quippe cum amicissimum, et sanguine conjunctum sibi, tum praecipue plurimuniam virtute ceteros antecedentem.

CAPUT XIV.

Contra apud Trojanos laetitia atque gratulatio cunctis incesserat, interfecto quam metuendo hoste ; hique Alexandri commentum laudautes ad coelum ferunt, scilicet quum insidiis tantum perfecerit, quantum ne in certamine auderet quidem. Inter quae tam laeta nuncius Priamo supervenit, Eurypylum Telephi ex Moesia adventare, quem rex multis antea illectum praemiis ad postremum oblatione desponsae Cassandrae confirmaverat. Sed inter caetera quae ei pulcherrima miserat, addiderat etiam vitem quamdam auro effectam, et ob id per populos memorabilem. Caeterum Eurypylus virtute multis clarus, Moesiacis modo caeterisque instructus legionibus, summa fama laetitia a Trojanis exceptus, spes omnes Barbaris in melius converterat.

CAPUT XV.

Interim Graeci ossa Achillis urna recondita, adjunctaque simul Patrocli, in Sigaeo sepelivere : cui sepulchrum etiam extruendum ab his qui in eo loco agebant, mercede Ajax locat, indignatus inde Graecis, quod nihil in his dignum doloris juxta amissionem tanti herois animadverteret. Per idem tempus Pyrrhus, quem Neoptolemum memorabant, genitus Achille ex Deidamia Lycomedis, superveniens, offendit tumulum extructum jam ex parte maxima. Dein percontatus exitum paternae mortis, doctusque, Myrmidonas, gentem fortissimam, et inclytam bellandi, armis atque animis confirmat, impositoque faciendo operi Phoenice, ad naves atque ad tentoria parentis contendit : ibi custodem rerum Achillis Hippodamiam animadvertit. Moxque adventu ejus cognito, in eundem locum a cunctis ducibus concurritur : hique uti animum aequum haberet, deprecantur. Queis benigne respondens, nec sibi, ait, ignoratum esse, omnia, quae divinitus fierent, forti pectore patienda, neque cuiquam super fatum vivendi concessam legem : turpem namque ac detestandam viris fortibus conditionen senectae; contra imbellibus optabilem. Caeterum sibi eo leviorem dolorem esse, quod non in certamine, neque in luce belli Achilles interfectus esset, quo fortiorem ne optasse quidem quemquam existere nunc, vel in praeteritum, excepto une illo Hercule. Addit praeterea solum virum dignum ea tempestate, sub cujus manibus excindi Trojam deceret : neque tamen abnuere, quod imperfectum a patre relictum esset, a se atque a circumstantibus perfici.

CAPUT XVI.

Postquam finem loquendi fecit, in proximum diem certamen pronunciatum : duces omnes, ubi tempus visum est, solito ad Agamemnonem coenatum veniunt : in quibus Ajiax cum Neoptolemo, Diomedes, Ulysses, et Menelaus : hique inter se eumdem locum coenandi capiunt. Interim inter epulas primas juveni patris fortia facinora enumerare, virtutemque ejus commemorando efferre laudibus : quibus Pyrrhus non mediocriter laetus, accensusque, nisurum se omni opere respondit, quo ne indignus patris meritis existeret. Dein ad sua quisque tentoria quietum abeunt. At postero die simul cum luce juvenis castris egressus, offendit Diomedem cum Ulisse; quos salutatos, quid causae foret, hique aiunt, interponendam dierum moram ad reficiendos militum ejus animos, longo itinere maris torpentibus etiam nunc membris, et ob id nequaquam satis firmo nisu, ut  solitis viribus agerent.

CAPUT XVII.

Itaque ex eorum sententia biduum interpositum : quo transacto, omnes duces regesque suis quisque militibus instructis exercitum ordinant, atque ad pugnam vadunt. In queis Neoptolemus regens medios, circum se Myrmidonas statuit atque Ajacem, quem adfinitatis merito, parentis loco percolebat. Interim Trojani vehementer pavere; maxime quod suis in dies deficientibus auxiliis, novus adversum se miles pararetur, cum memorando duce : tamen Eurypyli hortatu arma capiunt : is namque adjunctis secum regulis copias suas Trojanis mixtas, porta educit : atque ita ordinata acie medium sese locat. Tum primum Aeneas aspernato certamine intra muros manet, execratus quippe Alexandri facinus commissum in Apollinem, cujus sacra is praecipue tuebatur. Sed ubi signum bellandi datum est, manus conserunt, magnaque vi utrimque decertantes, caduntque plurimi. Interim Eurypylus obvium forte nactus Peneleum, proturbat hasta atque interficit. Inde multo saevior Nirea aggressus, mox obtruncat. Jamque deturbatis qui in acie steterant, medios aggrediebatur : quum Neoptolemus re cognita, cominus advolat, dejectumque curru hostem, et ipse desiliens impigre gladio interficit. Tum ablatum propere cadaver, atque ad naves jussu ejus perlatum. Quod ubi animadvertere Barbari, quibus spes omnis in Eurypylo fuerat, sine certo ordine aut rectore, fuga proelium deserunt, atque ad muros revolant : tum plurimi eorum in fuga interfecti.

CAPUT XVIII.

Igitur postquam fusis hostibus ad naves revertare Graeci, ex consilii sententia Eurypyli cremata osso atque urnae condita patri remittunt, scilicet memores beneficiorum atque amicitiae. Cremati etiam per suos Nireus atque Peneleus, seorsum singuli. At postero die per Chrysem cognoscitur Helenum Priami fugientem scelus Alexandri apud se in templo agere. Moxque ob id missis Diomede et Ulisse tradidit sese deprecatus prius, uti sibi partem aliquam regionis, in qua reliquam vitam degeret semotam ab aliis concederent. Dein ad naves ductus ubi consilio mixtus est, multa prius locutus non metu, ait, se mortis patriam parentesque deserere, sed deorum coactum aversione, quorum delubra violari ab Alexandro neque se neque Aeneam quisse pati. Qui metuens Graecorum iracundiam apud Antenorem agere senemque parentem. De cujus oraculo imminentia Trojanis mala cum cognovisset, ultro supplicem ad eos decurrere. Tunc nostris festinantibus secreta dinoscere, Chryses nutu uti silentium ageretur significat atque Helenum secum abducit. A quo doctus cuncta Graecis uti audierat refert, addit praeterea tempus Trojani excidii idque administris Aenea aque Antenore fore tum recordati eorum, quae Chalchas edixerat, eadem cuncta congruentiaque animadvertunt.

CAPUT XIX.

Dein postero die egresso utrimque milite ad bellandum plurimi Trojanorum cadunt, sed ex sociis pars maxima. At ubi vehemeutius ab nostris instatur et omni ope bellum finire in animo est, signo dato dux duci occurrit atque in se proelium convertunt. Tunc Philocteta progressus adversus Alexandrum lacessit, si auderet, sagittario certamirie. Ita concessu utriusque partis Ulisses atque Deiphobus spatium certaminis definiunt. Igitur primus Alexander incassum sagittam contendit, dein Philocteta insecutus sinistram manum hosti transfigit, reclamanti per dolorem dextrum oculum perforat, ac jam fugientem tertio consecutus vulnere per utrumque pedem trajicit, fatigatumque ad postremum interficit : quippe Herculis armatus sagittis, quae infectae hydrae sanguine, haud sine exitio corpori figebantur.

CAPUT XX.

Quod ubi animadvertere Barbari, magna vi inruunt, eripere Alexandrum cupientes : rnultisque suorum interfectis a Philocteta, negotium tamen peragunt, atque in civitatem reportant : tumque Ajax Telamonius insecutus fugientes, ad usque portam peregit. Ibi caesa vis multa hostium, quum festinantibus inter se, et singulis evadere inter primos cupientibus, magis in ipso aditu, multitudine sua detinerentur. Interim multi eorum qui primi evaserant, super muros siti, collecta undique cujuscemodi saxa, super clypeum Ajacis dejicere, congestamque quamplurimam terram desuper volvere, scilicet ad depellendum hostem, quum supra modum gravaretur : quae egregius dux facile scuto decutiens, haut segnius imminere. Denique Philocteta eos, qui in muris locati erant, eminus sagittis proturbat, multosque interficit. Neque secus a reliquis in parte alia res gestae. Atque eo die excisa eversaque moenia hostium forent, ni nox jam ingruens, nostros ab incoepto cohibuisset. Qui ubi ad naves regressi sunt, laeti Philoctetaee facinoribus, et ob id maximam animo fiduciam gestantes, summo favore ac laudibus ducem celebrant. Qui simul cum luce, adjunctis sibi reliquis ducibus, in proelium egressus, hostes metu sui adeo deterruit, ut vix se moenibus defensarent.

CAPUT XXI.

Interim Neoptolemus apud tumulum Achillis, postquam in auctorem paternae caedis vindicatum est, initium lugendi sumit, et una cum Phoenice atque omni Myrmidonum exercitu, comas sepulchro deponit, pernoctatque in loco. Per idem tempus filii Antimachi, de quo supra memoravimus, adjuncti Priami rebus, ad HeIenum veniunt, eumque ut ad amicitiam cum suis redeat, deprecati. Ubi nihil proficiunt, ad suos remeantes, Diomedi atque Ajaci alteri itineris medio occurrunt : ab queis comprehensi, perductique ad naves, quinam essent, et rem ob quam venerant, omnem expediunt. Tum recordati patris eorum et quae adversum legatos dixerit, molitusque sit, tradi eos popularibus, atque ante conspectum Barbarorum produci jubent, dein lapidibus injectis necari. Interim Alexandri funus per partem aliam portae ad Oenonem, quae ei ante Helenae raptum nupserat, necessarii sui uti sepeliretur perferunt. Sed fertur Oenonem viso cadavere Alexandri, adeo commotam, uti amissa mente obstupefieret, ac paullatim per maerorem deficiente animo, concideret. Atque ita uno eodem funere cum Alexandro contegitur.

CAPUT XXII.

Caeterum Trojani, ubi hostis muris infestus, magis magisque saevit, neque jam resistendi moenibus spes ulterius est, aut vires valent, cuncti proceres seditionem adversus Priamum extollunt, atque ejus regulos : denique accito Aenea filiisque Antenoris, decernunt inter se, uti Helena cum his quae ablata erant, ad Menelaum duceretur. Quod postquam Deiphobus cognovit, traductam ad se Helenam matrimonio sibi adjungit. Caeterum ingressus concilium Priamus, ubi multa ab Aenea contumeliosa ingesta sunt, ad postremum ex consilii sententia jubet ad Graecos cum mandatis belli deponendi ire Antenorem : qui pro muris signum ostendens legationis, ubi a nostris recessum est, ad naves venit. Ubi benigne salutatus, atque exceptus, summum fidei benevulentiaeque erga Graeciam testimonium capit : maximeque a Nestore, quod Menelaum insidiis Trojanorum appetitum, consilio suo atque auxilio filiorum servaverit : pro queis Troja eversa, multa praeclara polliceri : hortarique uti dignum memoria, pro amicis adversum perfidos moliretur. Tum longam exorsus orationem : " Semper, ait, principes Trojae poenam ob male consulta divinitus cousequi." Dein subjungit " Laomedontis adversum Herculem famosa perjuria, insecutamque ejus regni eversionem : qua tempestate Priamus parvulus admodum, atque expers omnium, quae gesta erant, petitu Hesionae, regno impositus est. Eum male jam inde desipientem, cunctos sanguinis sui injuriis insectari solitum, parcum in suo atque appetentem alieni : quo exemplo veluti pessima contagione imbutos filios ejus, neque sacro, neque profano abstinuisse. Caeterum se eadem stirpe qua Priamum, Graecis conjunctum, animo semper ab eo discerni. Hesionam quippe Danai filiam, Electram genuisse, ex qua ortus Dardanus Olizonae Phinei junctus Erichthonium dederit : ejus Tros, dein ex eo Ilus, Ganymedes, Cleomestra et Assaracus, atque ex eo Capys Anchisae pater : Ilum dein Tithonum et Laomedontem genuisse : ex Laomedonte Hicetaonem, Clytium, Lampum, Thymoetem, Bucolionem, atque Priamum genitos : rursusque ex Cleomestra et Aesyete se genitum. Caeterum Priamum cuncta jura adfinitatis proculcantem, magis in suos superbiam atque odium exercuisse." Postquam finem loquendi fecit, postulat uti quoniam a senibus legatus pacis missus esset, darent ex suo humero cum queis super tali negotio disceptaret : electique Agamemuon, Idomeneus, Ulisses atque Diomedes, qui secreto ab aliis proditionem componunt. Praeterea placet, uti Aeneae, si permanere in fide vellet, pars praedae et domus universa ejus incolumis maneret. Ipsi autem Antenori dimidium bonorum Priami, regnumque uni filiorum ejus quem elegisset, concederetur. Ubi satis tractatum visum est, Antenor ad civitatem dimittitur, referens ad suos composita inter se longe alia. In queis donum Minervae parari a Graecis, eosque cum gratia cupere recepta Helena acceptoque auro, bellum omittere, atque ad suos regredi. Ita composito negotio, Antenor, traditoque sibi Talthybio, quo res fidem acciperet, ad Trojam venit.