PLAUTE

EPIDICUS - épidique

texte bilingue

texte français seul

ARGUMENTUM
Emit fidicinam, filiam credens, senex
Persuasu servi, atque conductam
Iterum pro amica ei subiecit filii.
Dat erili argentum. eo sororem destinat
Inprudens iuvenis : conpressae ac militis
Cognoscit opera sibi senex os sublitum,
Ut ille amicam, haec quaerebat filiam.
Sed inventa gnata servolum emittit manu. 

PERSONAE

EPIDICUS SERVOS
THESPRIO SERVOS
STRATIPPOCLESATIPPOCLES ADVLESCENS
CHAERIBULUS ADULESCENS
APOECIDES SENEX
PERIPHANES SENEX
MILES
PHILIPPA MULIER
ACROPOLISTIS FIDICINA
FIDICINA
DANISTA
TELESTIS VIRGO

ACTUS I i

EPIDICUS, THESPRIO 

EPIDICUS 
Heus, adulescens. 
THESPRIO 
Quis properantem me prehendit pallio?
EPIDICUS 
Familiaris. 
THESPRIO 
Fateor : nam odio es nimium familiariter.
EPIDICUS 
Respice vero, Thesprio. 
THESPRIO
Oh !
Epidicumne ego conspicor?
EPIDICUS 
Satis recte oculis uteris. 5
THESPRIO 
Salve. 
EPIDICUS 
Di dent quae velis.
Venire salvom gaudeo. 
THESPRIO 
Quid ceterum? 
EPIDICUS 
Quod eo adsolet,
coena tibi dabitur. 
THESPRIO 
Spondeo. 
EPIDICUS 
Quid? 
THESPRIO 
Me accepturum, si dabis.
EPIDICUS 
Quid tu agis? ut vales? 
THESPRIO 
Exemplum adest.
EPIDICUS 
Iintellego : eugae :
corpulentior videre atque habitior. 
THESPRIO 
Huic gratia. 10
EPIDICUS 
Quam quidem te iamdiu
perdidisse oportuit. 
THESPRIO 
Minus iam furtificus sum, quam antehac.
EPIDICUS 
Quid ita? 
THESPRIO
Rapio propalam.
EPIDICUS 
Di inmortaleis infelicent, ut tu es gradibus grandibus ?
Nam ut apud portum te conspexi, curriculo obcoepi sequi: 15
vix adipiscendi potestas modo fuit. 
THESPRIO 
Scurra es. 
EPIDICUS 
Scio
te esse equidem hominem militarem. 
THESPRIO 
Audacter quam vis dicito.
EPIDICUS 
Quid agis? perpetuon' valuisti? 
THESPRIO 
Varie. 
EPIDICUS 
Qui varie valent,
capreaginum hominum non placet mihi, neque pantherinum genus.
THESPRIO 
Quid tibi vis dicam nisi quod est? 
EPIDICUS 
Ut illi respondeas. 20
THESPRIO 
Probe.
EPIDICUS 
Quid herilis noster filius? 
THESPRIO 
Valet pugilice atque athletice. 
EPIDICUS 
Voluptabilem mihi nuncium tuo adventu adportas, Thesprio.
sed ubi 'st is? 
THESPRIO 
Advenit simul. 
EPIDICUS 
Ubi is ergo est? nisi si in vidulo,
aut si in melina adtulisti. 
THESPRIO 
Dii te perdant. 
EPIDICUS 
Te volo
percontari; operam da, opera reddibitur tibi.  25
THESPRIO 
Ius dicis. 
EPIDICUS 
Me decet. 
THESPRIO 
Iam tu autem nobis praeturam geris? 25
EPIDICUS 
Quem dices digniorem esse hominem hodie Athenis alterum?
THESPRIO 
At unum a praetura tua, Epidice, abest. 
EPIDICUS 
Quidnam? 
THESPRIO 
Scies.
Lictores duo, duo vimimei fasces virgarum. 
EPIDICUS 
Vae tibi !
Sed quid ais? 
THESPRIO 
Quid rogas? 
EPIDICUS 
Ubi arma sunt Stratippocli? 30
THESPRIO 
Pol, illa ad hosteis transfugerunt. 
EPIDICUS 
Armane? 
THESPRIO 
Atque equidem cito. 30
EPIDICUS 
Serione dicis tu?
THESPRIO 
Serio, inquam: hosteis habent.
EPIDICUS 
Edepol, facinus inprobum. 
THESPRIO 
At iam ante alii fecerunt idem.
Erit illi illa res honori. 
EPIDICUS 
Qui? 
THESPRIO 
Quia ante aliis fuit. 35
EPIDICUS 
Mulciber, credo, arma fecit, quae habuit Stratippocles.
Travolaverunt ad hosetis. Tum ille prognatus Theti,
sine perdat: alia adportabunt ei Nerei filiae.
Id modo videndum 'st, ut materies subpetat scutariis,
si in singulis stipendiis is ad hosteis exuvias dabit. 40
THESPRIO 
Supersede istis rebus iam. 
EPIDICUS 
Tu ipse, ubi lubet, finem face.
THESPRIO 
Desiste percontarier. 
EPIDICUS 
Loquere, ipse ubi est Stratippocles? 
THESPRIO 
Est causa, qua causa simul mecum ire veritu'st. 
EPIDICUS 
Quidnam id est?
THESPRIO 
Patrem videre se non volt etiam nunc. 
EPIDICUS 
Quapropter? 
THESPRIO 
Scies.
Quia forma lepida et liberali captivam adulescentulam 45
de praeda mercatu'st. 
EPIDICUS 
Quid ego ex te audio? 
THESPRIO 
Hoc quod fabulor.
EPIDICUS 
Cur eam emit? 
THESPRIO 
Animi causa. 
EPIDICUS 
Quot illic homo animos habet? 
Nam certo, priusquam hinc ad legionem abiit domo,
ipse mandavit mihi, ab lenone ut fidicina,
quam amabat, emeretur sibi : id ei inpetratum reddidi. 50
THESPRIO 
Utcumque in alto ventu est, Epidice, exin velum vortitur.
EPIDICUS 
Vae misero mihi ! male perdidit me. 
THESPRIO 
Quid istuc? quidnam est? 
EPIDICUS 
Quid ? istanc quam emit, quanti eam emit? 
THESPRIO 
Vili. 
EPIDICUS 
Haud istuc te rogo.
THESPRIO 
Quid igitur? 
EPIDICUS 
Quot minis? 
THESPRIO 
Tot.
EPIDICUS 
Quadraginta minis !
THESPRIO 
Id adeo argentum ab danista apud Thebas sumsit faenore ? 55
In dies minasque argenti singulas nummis. 
EPIDICUS 
Papae !
THESPRIO 
Et is danista advenit una cum eo, qui argentum petit. 
EPIDICUS 
Dii inmortaleis, ut ego interii basilice ! 
THESPRIO 
Quid iam? aut quid est,
Epidice? 
EPIDICUS 
Perdidit me. 
THESPRIO 
Quis? 
EPIDICUS 
Ille qui perdidit arma.
THESPRIO 
Nam quid ita? 
EPIDICUS 
Quia cotidie ipse ad me ab legione epistulas 60
mittebat... Sed taceam optumum 'st.
Plus scire satiu'st, quam loqui 
servom hominem : ea sapientia 'st. 
THESPRIO 
Nescio, edepol, quid tu timidu's, trepidas, Epidice : ita voltum tuum
videor videre conmeruisse hic, me absente, in te aliquid mali. 65
EPIDICUS 
Potin' ut molestus ne sies? 
THESPRIO 
Abeo. 
EPIDICUS 
Adsta, abire hinc non sinam.
THESPRIO 
Quid nunc me retines? 
EPIDICUS 
Amatne istam, quam emit de praeda? 
THESPRIO 
Rogas?
Deperit. 
EPIDICUS 
Detegetur corium de tergo meo.
THESPRIO 
Plusque amat, quam te unquam amavit. 
EPIDICUS 
Iupiter te perduit.
THESPRIO 
Mitte nunc iam, nam ille me vetuit domum 70
venire; ad Chaeribulum iussit huc in proxumum :
ibi manere iussit : eo venturu'st ipsus. 
EPIDICUS 
Quid ita ! 
THESPRIO 
Dicam:
quia patrem prius se convenire non volt, neque conspicari, 
quam id argentum quod debetur pro illa, denumeraverit.
EPIDICUS 
Heu, edepol, res turbulentas. 
THESPRIO
Mitte me, ut eam nunciam. 75
EPIDICUS 
Haeccine ubi scibit senex ?
Puppis pereunda 'st probe.
THESPRIO 
Quid istuc ad me adtinet, 
quo tu intereas modo?
EPIDICUS 
Quia perire solus nolo, te cupio perire mecum; 80
benevolens cum benevolente. 
THESPRIO 
Abi in malam rem maxumam a me
cum istac conditione. 
EPIDICUS 
I sane, si quid festinas magis.
THESPRIO 
Nunquam hominem quemquam conveni, unde abierim lubentius. 
EPIDICUS 
Illic hinc abiit; solus nunc es; quo in loco haec res sit, vides,
Epidice: nisi quid tibi in tete auxili 'st, absumtus es. 85
Tantae in te inpendent ruinae, nisi subfulcis firmiter,
non potes subsistere, itaque in te inruunt monteis mali.
Neque ego nunc quomodo 
me expeditum ex inpedito faciam, consilium placet.
Ego miser perpuli 90
meis dolis senem, ut censeret suam sese emere filiam:
is suo filio
fidicinam emit, quam ipse amat, quam abiens mandavit mihi. 
Si sibi nunc alteram
ab legione adduxit animi causa, corium perdidi. 95
Nam ubi senex senserit
sibi data esse verba, virgis dorsum depoliet meum.
At enim tu praecave :
at enim -- bat enim : nil est istuc : plane hoc corruptum 'st caput. 
Nequam homo es, Epidice. 100
Qui tibi lubido' st male loqui? quia tu tete deseris.
Quid faciam? men' tu rogas?
Tu quidem antehac aliis solebas dare consilia mutua.
Aliquid aliqua reperiundum 'st : sed ego cesso ire obviam 
adulescenti, ut, quid negoti 'st, sciam? atque ipse illic est. 105
Tristis est : cum Chaeribulo incedit, aequali suo.
Huc concedam, orationem unde horum placide persequar.

I.ii

STRATIPPOCLES, CHAERIBULUS, EPIDICUS

STRATIPPOCLES 
Rem tibi sum elocutus omnem, Chaeribule, atque admodum
meorum maerorum atque amorum summam edictavi tibi. 
CHAERIBULUS 
Praeter aetatem et virtutem stultus es, Stratippocles. 110
Idne pudet te, quia captivam, genere prognatam bono
de praeda es mercatus? quis erit, vitio qui id vortat tibi?
STRATIPPOCLES. 
Qui invident, omneis inimicos mi illoc facto reperi,
at pudicitiae eius nunquam nec vim, nec vitium adtuli. 
CHAERIBULUS 
Iam istoc probior es, meo quidem animo, quom in amore temperes. 115
STRATIPPOCLES. 
Nihil agit, qui diffidentem verbis solatur suis.
Is est amicus, qui in re dubia re iuvat, ubi res est opus.
CHAERIBULUS 
Quid tibi me vis facere? 
STRATIPPOCLES. 
Argenti dare quadraginta minas,
quod danistae detur, unde ego illud sumsi faenore. 
CHAERIBULUS 
Si, hercle, haberem...
STRATIPPOCLES. 
Nam quid te igitur retulit, 120
beneficum esse oratione, si ad rem auxilium emortuum 'st?
CHAERIBULUS 
Quin, edepol, egomet clamore differor, defatigor.
STRATIPPOCLES. 
Malim istius modi mihi amicos furno mersos quam foro.
Sed operam Epidici nunc me emere pretio pretioso velim. 125
Quem quidem ego hominem inrigatum plagis pistori dabo,
nisi hodie prius conparassit mihi quadraginta minas,
quam argenti fuero elocutus ei postremam syllabam.
EPIDICUS 
Salva res est: bene promittit; spero servabit fidem.
Sine meo sumtu paratae iam sunt scapulis symbolae... 
Adgrediar hominem. Advenientem peregre herum suum Stratippoclem 130
salva inpertit salute servus Epidicus. 
STRATIPPOCLES. 
Ubi is est? 
EPIDICUS 
Adest.
salvom te gaudeo huc advenisse.
STRATIPPOCLES. 
Tam tibi istuc credo, quam mihi.
EPIDICUS 
Benene usque valuisti? 
STRATIPPOCLES. 
A morbo valui, ab animo aeger fui.
EPIDICUS 
Quod ad me attinuit, ego curavi; quod mandavisti mihi, 
inpetratum est; emta ancilla 'st, quod tute ad me literas 135
missiculabas. 
STRATIPPOCLES. 
Perdidisti omnem operam. 
EPIDICUS 
Nam qui perdidi?
STRATIPPOCLES. 
Quia meo neque cara 'st cordi, neque placet. 
EPIDICUS 
Quid retulit
mihi tanto opere te mandare, et mittere ad me epistolas?
STRATIPPOCLES. 
Illam amabam olim, nunc iam alia cura inpendet pectori. 
EPIDICUS 
Hercle, miserum 'st, ingratum esse homini, id quod facias bene. 140
Ego quod benefeci, malefeci, quia amor mutavit locum.
STRATIPPOCLES. 
Desipiebam mentis, quom illa scribta mittebam tibi.
EPIDICUS 
Men' piacularem oportet fieri ob stultitiam tuam ?
Ut meum tergum tuae stultitiae subdas subcidaneum? 
STRATIPPOCLES. 
Quid isteic verba facimus ? huic homini opus 'st quadraginta minis 145
celeriter calidis, danistae quas resolvat, et cito.
EPIDICUS 
Dic modo, unde abferre me vis ? a quo trapezita peto?
STRATIPPOCLES. 
Unde lubet : nam ni ante solem occasum e loculis adferes,
meam domum ne inbetas: tu te in pistrinum  cinferas.
EPIDICUS 
Facile tu istuc sine periclo et cura, corde libero 150
fabulare; gnovi ego nostros; mihi dolet, quom ego vapulo.
STRATIPPOCLES. 
Quid tu nunc? patierin' ut ego me interimam? 
EPIDICUS 
Ne feceris.
Ego istuc adcedam periclum potius atque audaciam.
STRATIPPOCLES. 
Nunc places : nunc ego te laudo. 
EPIDICUS 
Patiar ego istuc quod lubet. 
STRATIPPOCLES. 
Quid illa fiet fidicina igitur? 
EPIDICUS 
Aliqua res reperibitur : 155
aliqua ope exsolvam, extricabor aliqua. 
STRATIPPOCLES. Plenus consili 's.
Gnovi ego te. 
EPIDICUS 
Est Euboicus miles locuples, multo auro potens,
qui ubi tibi istam emtam esse scibit, atque hanc adductam alteram,
continuo te orabit ultro, ut illam transmittas sibi. 
Sed ubi illa 'st, quam tu adduxisti tecum? 
STRATIPPOCLES. 
Iam faxo hic erit. 160
CHAERIBULUS 
Quid haic nunc agimus? 
STRATIPPOCLES
Eamus intro huc ad te, ut hunc hodie diem
luculentum habeamus. 
EPIDICUS 
Ite intro : ego de re argentaria
iam senatum convocabo in corde consiliarium;
quoi potissimum indicatur bellum, unde argentum abferam. 
Epidice, vide quid agas, ita res subito haec obiecta 'st tibi, 165
non enim nunc tibi dormitandi neque cunctandi copia 'st.
At eundem senem obpugnare certum 'st consilium mihi.
Ibo intro, atque adulescenti dicam nostro herili filio,
ne heic foras exambulet, neve obviam veniat seni. 

ACTUS II, i

APOECIDES, PERIPHANES 

APOECIDES 
Plerique homines, quos cum nihil refert pudet, 170
ubi pudendum 'st, ibi eos deserit pudor,
quom usus est ut pudeat.
Is adeo tu es, quid est, quod pudendum siet,
genere natam bono pauperem domum 
ducere te uxorem?  175
Praesertim eam, qua ex tibi conmemores hanc quae domi' st filiam prognatam.
PERIPHANES 
Revereor filium. 
APOECIDES 
At, pol, ego te credidi
uxorem, quam tu extulisti, pudore exsequi.
Quoius quotiens sepolcrum vides, sacruficas 
inlico Orco hostiis neque adeo iniuria, 180
quia licitum 'st eam tibi vivendo vincere. 
PERIPHANES 
Oh,
Hercules ego fui, dum illa mecum fuit !
Neque sexta aerumna acerbior Herculi, quam illa mihi obiecta 'st.
APOECIDES 
Pulcrha, edepol, dos pecunia 'st. 
PERIPHANES 
Quae, quidem, pol, non marita 'st. 

II.ii

EPIDICUS, APOECIDES, PERIPHANES 

EPIDICUS 
St !  185
tacete, habete animum bonum :
liquido exeo foras auspicio, avi sinistra;
acutum cultrum habeo, senis qui exenterem marsuppium.
Sed eccum ipsum ante aedeis conspicor Apoecidae, 
qualeis volo, vetulos duo :  190
iam ego me convortam in hirudinem, atque eorum exsugebo sanguinem,
senati qui columen cluent.
APOECIDES 
Continuo ut maritus fiat. 
PERIPHANES 
Laudo consilium tuum. 
APOECIDES 
Nam ego illum audivi in amorem haerere, apud nescio quam fidicinam, 
PERIPHANES 
Id ego excrucior.  195
EPIDICUS 
Di, hercle, omneis me adiuvant augent amant.
Ipsi hi quidem mihi dant viam, quo pacto ab se argentum abferam.
Age nunciam orna te, Epidice, et palliolum in collum coniice;
itaque adsimulato, quasi per urbem totam hominem quaesiveris. 
Age, si quid agis. Di immortaleis, utinam conveniam domi
Periphanem ! per omnem urbem quem sum defessus quaerere, 200
per medicinas, per tonstrinas, in gymnasio, atque in foro,
per myropolia, et lanienas, circumque argentarias.
Rogitando sum raucus factus, paene in cursu concidi. 
PERIPHANES 
Epidice. 
EPIDICUS 
Epidicum quis est qui revocat? 
PERIPHANES 
Ego sum, Periphanes.
APOECIDES 
Et ego Apoecides sum. 
EPIDICUS 
Et ego quidem sum Epidicus; sed, here, optuma 205
vos video obportunitate ambo advenire. 
PERIPHANES 
Quid rei est?
EPIDICUS 
Mane, sine respirem, quaeso. 
PERIPHANES 
Imo adquiesce. 
EPIDICUS 
Animo male est :
recipiam anhelitum. 
APOECIDES 
Clementer, requiesce. 
EPIDICUS 
Animum advortite :
a legione omneis remissi sunt domum Thebis. 
APOECIDES 
Quis hoc
scit factum? 
EPIDICUS 
Ego ita factum esse dico. 
PERIPHANES 
Scin' tu istuc? 210
EPIDICUS 
Scio.
PERIPHANES 
Qui tu scis? 
EPIDICUS 
Quia ego ire vidi militeis plenis viis,
arma referunt, et iumenta ducunt. 
PERIPHANES 
Nimis factum bene !
EPIDICUS 
Tum captivorum quid ducunt secum! pueros, virgines, 
binos, ternos, alius quinque : fit concursus per vias,
filios suos quisque visunt. 215
PERIPHANES 
Hercle, rem gestam bene.
EPIDICUS 
Tum meretricum numerus tantus, quantum in urbe omni fuit,
obviam ornatae obcurrebant suis quaeque amatoribus,
eos captabant : id adeo, qui maxume animum advorterim? 
Pleraeque hae sub vestimentis secum habebant retia.
Quom ad portam venio, atque ego illam illi video praestolarier; 220
et cum ea tibicinae ibant quatuor. 
PERIPHANES 
Quicum, Epidice?
EPIDICUS 
Cum illa, quam tuos gnatus annos multos deamat, deperit,
ubi fidemque, remque, seque, teque properat perdere :
ea praestolabatur illum apud portum. 
PERIPHANES 
Viden' veneficam?
EPIDICUS 
Sed vestita, aurata, ornata ut lepide ! ut concinne ! ut nove ! 225
PERIPHANES 
Quid erat induta? an regillam induculam, an mendiculam?
EPIDICUS 
Inpluviatam, ut istae faciunt vestimentis nomina.
PERIPHANES 
utin inpluvium induta fuerit? 
EPIDICUS 
Quid istuc tam mirabile est? 
Quasi non fundis exornatae multae incedant per vias.
At tributus quom inperatus est, negant pendi potesse; 230
illis, quibus tributus maior penditur, pendi potest.
Quid ? istae quae vesti quotannis nomina inveniunt nova?
Tunicam rallam, tunicam spissam, linteolum caesicium, 
indusiatam, patagiatam, caltulam aut crocotulam,
subparum, aut subnimium, ricam, basilicum aut exoticum, 235
cumatile aut plumatile, cerinum aut melinum : gerrae maxumae.
cani quoque etiam ademptum 'st nomen. 
PERIPHANES 
Qui? 
EPIDICUS 
Vocant Laconicum.
Haec vocabula auctiones subigunt ut faciant viros. 
APOECIDES 
Quin tu, ut obcoepisti loquere? 
EPIDICUS 
Obcepere aliae mulieres
duae post me sic fabulari inter sese : ego abscessi solens 240
paulum ab illis : dissimulabam earum sermoni operam dare.
Nec satis exaudibam, nec sermonis fallebar tamen,
quae loquerentur. 
PERIPHANES 
Id lubido est scire. 
EPIDICUS 
Ibi illarum altera 
dixit illi, quicum ipsa ibat.
PERIPHANES 
Quid? 
EPIDICUS 
Tace ergo, ut audias.
Postquam illam sunt conspicatae, quam tuos gnatus deperit: 245
'Quam facile et quam fortunate evenit illi, obsecro,
mulieri, quam liberare volt amator ! - Quisnam is est ?'
inquit altera illi : ibi illa nominat Stratippoclem 
Periphanae filium. 
PERIPHANES 
Perii, hercle ! quid ego ex te audio?
EPIDICUS 
Hoc quod actum : egomet postquam id illas audivi loqui, 250
coepi rursum vorsum ad illas pauxillatim adcedere,
quasi retruderet hominum me vis invitum. 
PERIPHANES 
Intellego.
EPIDICUS 
Ibi illa interrogavit illam: 'Qui scis? quis id dixit tibi? 
- Quin hodie adlatae sunt tabellae ad eam a Stratippocle,
eum argentum sumsisse apud Thebas ab danista faenore : 255
id paratum, et sese ob eam rem id ferre. '
PERIPHANES 
Cedo, ego obcidi !
EPIDICUS 
Haec sic aibat se audivisse ex eapse atque epistola.
PERIPHANES 
Quid ego faciam nunc ? consilium a te expetesso, Apoecides. 
APOECIDES 
Reperiamus aliquid calidi conducibilis consili.
Nam ille quidem aut iam heic aderit, credo, hercle, aut iam adest. 260 EPIDICUS 
Si aequom siet
me plus sapere quam vos, dederim vobis consilium catum,
quod laudetis, ut ego opino, uterque. 
PERIPHANES 
Ergo ubi id est, Epidice?
EPIDICUS 
Atque ad eam rem conducibile. 
APOECIDES 
Quid istuc dubitas dicere? 
EPIDICUS 
Vos priores esse oportet, nos posterius dicere,
qui plus sapitis. 
PERIPHANES 
Eia vero, age, dic. 
EPIDICUS 
At deridebitis. 265
APOECIDES 
Non, edepol, faciemus. 
EPIDICUS 
Imo, si placebit, utitor
consilium; si non placebit, reperitote rectius.
Mihi isteic nec seritur, nec metitur : nisi ea quae tu vis volo. 
PERIPHANES 
Gratiam habeo; fac participes nos tuae sapientiae.
EPIDICUS 
Continuo arbitretur uxor tuo gnato : atque ut fidicinam 270
illam quam is volt liberare, quae illum conrumpit tibi,
ulciscare : atque ita curetur, usque ad mortem ut serviat.
APOECIDES 
Fieri oportet. 
PERIPHANES 
Facere cupio quidvis, dum id fiat modo. 
EPIDICUS 
Hem 
nunc occasio 'st faciundi, priusquam in urbem advenerit,
sicut cras heic aderit, hodie non venerit. 
PERIPHANES 
Qui scis? 275
EPIDICUS 
Scio.
Quia mihi alius dixit, qui illinc venit, mane heic adfore.
PERIPHANES 
Quin tu eloquere, quid faciemus? 
EPIDICUS 
Sic faciundum censeo.
Quasi tu cupias liberare fidicinam animi gratia,
quasique ames vehementer tu illam. 
PERIPHANES 
Quam ad rem istuc refert? 
EPIDICUS 
Rogas?
Ut enim praestines argento, priusquam veniat filius, 280
atque ut eam te in libertatem dicas emere. 
PERIPHANES 
Intellego.
EPIDICUS 
Ubi erit emta, ut aliquo ex urbe amoveas, nisi quid tua 'st 
secus sententia. 
PERIPHANES 
Imo docte. 
EPIDICUS 
Quid tua autem, Apoecides? 
APOECIDES 
Quid ego iam, nisi te conmentum nimis astute intellego?
EPIDICUS 
Iam igitur amota ei erit omnis consultatio 285
nubtiarum, ne gravetur, quod velis. 
PERIPHANES 
Vive sapis !
et placet. 
EPIDICUS 
Tum tu igitur calide, quidquid acturus, age.
PERIPHANES 
Rem, hercle, loquere. 
EPIDICUS 
Et reperi, haec te qui abscedat subspicio. 
PERIPHANES 
Sine me scire. 
EPIDICUS 
Scibis, audi. 
APOECIDES 
Sapit hic pleno pectore.
EPIDICUS 
Opus est homine, qui illo argentum deferat pro fidicina, 290
nam te nolo neque opus facto 'st. 
PERIPHANES 
Quid iam? 
EPIDICUS 
Ne te censeat
fili causa facere. 
PERIPHANES 
Docte ! 
EPIDICUS 
Quo illum ab illa prohibeas.
Ne qua ob eam subspicionem difficultas evenat. 
PERIPHANES 
Quem hominem inveniemus ad eam rem utilem? 
EPIDICUS 
Hic erit optimus,
hic poterit cavere recte, iura qui et leges tenet. 295
APOECIDES 
Epidice, habeas gratiam. 
EPIDICUS 
Sed ego istuc faciam sedulo:
ego illum conveniam, atque adducam hunc ad te, quoia 'st fidicina,
atque argentum ego cum hoc feram. 
PERIPHANES 
Quanti emi potest minimo? 
EPIDICUS 
Illane? 
Ad quadraginta fortasse eam posse emi minumo minas.
Verum, si plus dederis, referam : nihil in ea re captio 'st. 300
Atque id non decem obcupatum tibi erit argentum dies.
PERIPHANES 
Quidum? 
EPIDICUS 
Quia enim mulierem alius illam adulescens deperit,
auro opulentus, magnus miles, Rhodius, raptor hostium, 
gloriosus: is emet illam de te, et dabit aurum lubens.
Face modo : est lucrum heic tibi amplum. 
PERIPHANES 
Deos quidem oro.  305
EPIDICUS 
Inpetras !
APOECIDES 
Quin tu is intro, atque huic argentum promis? Ego visam ad forum :
Epidice, eo veni. 
EPIDICUS 
Ne abitas, priusquam ego ad te venero.
APOECIDES 
Usque obperiar. 
PERIPHANES 
Sequere tu intro. 
EPIDICUS 
I, numera, nihil ego te moror. 

ACTUS III

EPIDICUS 
Nullum esse opinor ego agrum in agro attico
aeque feracem, quam hic est noster Periphanes: 310
quin ex obcluso atque obsignato armario
decutio argenti tantum quantum mihi lubet.
Quod, pol, ego metuo, si senex resciverit, 
ne ulmos parasitos faciat, quae usque adtondeant.
Sed me una turbat res ratioque : Apoecidi 315
quam ostendam fidicinam aliquam conducticiam,
atque id quoque habeo: mane me iussit senex
conducere aliquam fidicinam sibi huc domum, 
dum rem divinam faceret, cantaret sibi.
Ea conducetur, atque ei praemonstrabitur, 320
quo pacto fiat subdola adversus senem.
Ibo intro, argentum abcipiam ab damnoso sene.

III.ii

STRATIPPOCLES, CHAERIBULUS 

STRATIPPOCLES 
Expectando exedor miser, atque exenteror, 
quomodo mi Epidici blanda dicta eveniant :
nimis diu maceror: sitne quid, nec ne sit,  325
scire cupio. 
CHAERIBULUS 
Per illam tibi copiam
copiam parare aliam licet: scivi equidem in principio inlico
nullam tibi esse in illo copiam. 
STRATIPPOCLES. 
Interii, hercle, ego. 
CHAERIBULUS 
Absurde facis, qui angas te animi.
STRATIPPOCLES
Si, hercle, ego illum semel prehendero,
nunquam inridere nos illum inultum sinam servom hominem. 330
Quid illum ferre vis ? qui, tibi quoi divitiae domi maxumae sunt,
is nummum nullum habes, nec sodali tuo in te copia 'st. 
CHAERIBULUS 
Si, hercle, habeam, pollicear lubens : verum aliquid aliqua, aliquo modo,
alicunde, ab aliqui, aliqua tibi spes est fore mecum fortunam.
STRATIPPOCLES. 
Vae tibi, muricide homo. 
CHAERIBULUS 
Qui tibi lubet mihi male loqui? 335
STRATIPPOCLES. 
Quippe tu mi aliquid, aliquo modo, alicunde, ab aliquibus blatis
quod nusquam 'st : neque ego id inmitto in aureis meas :
nec mihi plus adiumenti ades, quam ille qui nunquam etiam gnatu'st.

III.iii

EPIDICUS, STRATIPPOCLES, CHAERIBULUS 

EPIDICUS 
Fecisti iam opficium tuum; me meum nunc facere oportet.
Per hanc curam quieto tibi licet esse : hoc quidem iam periit; 340
ne quid tibi hinc in spem referas : oppido hoc politum 'st.
Crede modo tu mihi: sic ego ago, sic egerunt nostri. 
Pro di inmortaleis, mihi hunc diem dedistis luculentum !
ut facilem atque inpetrabilem! Sed ego hinc migrare cesso,
ut inportem in coloniam hunc auspicio conmeatum? 345
Mihi cesso, quom sto : sed quid hoc? ante aedeis duos sodaleis,
herum et Chaeribulum, conspicor; quid hic agitis? abcipe hoc, sis. 
STRATIPPOCLES. 
Quantum heic inest? 
EPIDICUS 
Quantum sat est, et plus satis: supersit.
Decem minis plus adtuli, quam tu danistae debes.
Dum tibi ego placeam, atque obsequar, meum tergum floccifacio. 350
STRATIPPOCLES. 
Nam quid ita? 
EPIDICUS 
Quia ego tuum patrem faciam parenticidam.
STRATIPPOCLES. 
Quid istuc est verbi? 
EPIDICUS 
Nihil moror vetera et volgata verba. 
Peratim ductare : at ego follitim ductitabo.
Nam leno omne argentum abstulit pro fidicina  (ego resolvi,
manibus his denumeravi), pater suam gnatam quam esse credidit, 355
nunc iterum ut fallatur pater, tibique auxilium adparetur.
Inveni: nam ita suasi seni, atque hanc habui orationem 
uti, tu quom rediisses, ne tibi eius copia esset... 
STRATIPPOCLES. 
Euge !
EPIDICUS 
Ea iam domi 'st pro filia. 
STRATIPPOCLES. 
Teneo. 
EPIDICUS 
Nunc auctorem
dedit mi ad hanc rem Apoecidem; is apud forum manet me; 360
quas quae emeret caveat. 
STRATIPPOCLES. 
Haud male ! 
EPIDICUS 
Iam ipse cautor captu'st.
Ipse in meo collo tuus pater cruminam conlocavit. 
Is adornat, adveniens domi extemplo ut maritus fias.
STRATIPPOCLES. 
Uno persuadebit modo si illam, quae adducta 'st mecum,
mihi ademsit Orcus. 
EPIDICUS 
Nunc ego hanc ast utiam institui. 365
Deveniam ad lenonem domum egomet solus; eum ego docebo,
si quid ad eum adveniam, ut sibi esse datum argentum dicat 
pro fidicina : argenti minas se habere quinquaginta.
Quippe ego qui nudiustertius meis manibus denumeravi
pro illa tua amica, quam pater suam filiam esse retur. 370
Ibi leno sceleratum caput suom inprudens adligabit,
quasi pro illa argentum abceperit, quae tecum adducta nunc est. 
CHAERIBULUS 
Vorsutior es, quam rota figularis. 
EPIDICUS 
Iam ego parabo
aliquam dolosam fidicinam, numo conducta quae sit,
quae se emptam simulet, quae senes duo docta ludificetur. 375
Eam ducet simul Apoecides ad tuom patrem. 
STRATIPPOCLES. 
Ut parate !
EPIDICUS 
Eam permeditatam meis dolis, astutiisque onustam 
mittam : sed nimis longum loquor; diu me estis demorati.
Haec scitis iam, ut futura sint : abeo. 
STRATIPPOCLES. 
Bene ambulato.
CHAERIBULUS 
Nimis doctus ille est ad malefaciendum. 
STRATIPPOCLES. 
Me equidem certo 380
servavit consiliis suis. 
CHAERIBULUS 
Abeamus intro hinc ad me.
STRATIPPOCLES. 
Atque aliquanto lubentius quam abs te sum egressus intus. 
Virtute atque auspicio Epidici cum praeda in castra redeo.

III. iv

APOECIDES, PERIPHANES, FIDICINA, SERVOS

PERIPHANES 
Non oris causa modo homines aequom fuit
sibi habere speculum, ubi os contemplarent suum : 385
sed qui perspicere possent cor sapientiae,
igitur perspicere ut possent cordis copiam.
Ubi id inspexissent, cogitarent postea,
vitam ut vixissent olim in adulescentia.
Fuit conducibile hoc quidem mea sententia. 390
Vel quasi egomet, qui dum fili causa coeperam
ego med excruciare animi, quasi quid filius
meus deliquisset me erga, aut quasi non plurimum
malefacta mea essent solida, in adulescentia.
Profecto deliramus interdum senes. 395
Sed meus sodalis it cum praeda Apoecides.
Venire salvom mercatorem gaudeo. 
Quid fit? 
APOECIDES 
Di deaeque te adiuvant. 
PERIPHANES 
Omen placet.
APOECIDES 
Quin omini omneis subpetunt res prosperae.
Sed tu hanc iube sis intro abduci. 400
PERIPHANES 
Heus, foras
exite huc aliquis. Duce istam intro mulierem,
atque audin? 
SERVUS 
Quid vis? 
PERIPHANES 
Cave siris cum filia 
mea copulari hanc; neque conspicere : iam tenes?
In aediculam istanc sorsum concludi volo.
Divortunt mores virgini longe ac lupae. 405
APOECIDES 
Docte et sapienter dicis : nunquam nimis potest
pudicitiam quis suae servare filiae. 
Edepol, nae istam temperi gnato tuo
sumus praemercati. 
PERIPHANES 
Quid iam? 
APOECIDES 
Quia dixit mihi
iamdudum se alius tuom vidisse heic filium. 410
Hanc, edepol, rem adparabat. 
PERIPHANES 
Planum, hercle, hoc quidem 'st.
APOECIDES 
Ne tu habes servom graphicum, et quantivis preti. 
Non caru'st auro contra : ut ille fidicinam
fecit nescire prorsus, esse emptam tibi! 415
Ita ridibundam atque hilaram huc adduxit simul.
PERIPHANES 
Mirum, hoc qui potuit fieri. 
APOECIDES 
Te pro filio
facturum dixit rem esse divinam domi, 
quia Thebis salvos redierit. 
PERIPHANES 
Recte institit.
APOECIDES 
Imo ipsus illi dixit, conductam esse eam, 420
quae heic administraret ad rem divinam tibi.
Ego illeic me autem sic adsimulabam quasi 
stolidum, quom bardum me faciebam. 
PERIPHANES 
Imo ita decet.
APOECIDES 
Res magna amici apud forum agitur : ei volo
ire advocatus. 
PERIPHANES 
At quaeso, ubi erit otium, 425
revortere ad me extemplo. 
APOECIDES 
Continuo heic ero.
PERIPHANES 
Nihil homini amico est obportuno amicius: 
sine tuo labore, quod velis, actum 'st tamen.
Ego si adlegavissem aliquem ad hoc negotium
minus hominem doctum, minusque ad hanc rem callidum, 430
os sublitum esset : itaque me albis dentibus
meus derideret filius meritissumo. 
Atque haec stultitia 'st me illi vitio vorter,
egomet quod factitavi in adulescentia,
quom militabam; pugnis memorandis meis 435
eradicabam hominum aureis, quando obcoeperam.
Sed hic quis est quem huc advenientem conspicor, 
suam qui undantem chlamydem quassando facit?

III. v

MILES, PERIPHANES 

MILES 
Cave praeterbitas ullas aedeis, quin roges,
senex ubi habitat Periphanes Platenius. 440
Incertus tuom cave ad me retuleris pedem.
PERIPHANES 
Adulescens, si istunc hominem, quem tu quaeritas, 
tibi conmonstrasso, ecquam abs te inibo gratiam?
MILES 
Virtute belli armatus promerui, ut mihi
omneis mortaleis deceat agere gratias. 445
PERIPHANES 
Non reperisti, adulescens, tranquillum locum,
ubi tuas virtutes explices, ut postulas. 
Nam strenuiori deterior si praedicat
suas pugnas, de illius illae fiunt sordidae.
Sed istum quem quaeris Periphanem Platenium, 450
ego sum, si quid vis. 
MILES 
Nempe quem in adulescentia
memorant apud reges, armis, arte duellica 
divitias magnas indeptum? 
PERIPHANES 
Imo si audias
meas pugnas, fugias manibus dimissis domum.
MILES 
Pol, ego magis unum quaero, meas quoi praedicem, 455
quam illum qui memoret suas mihi. 
PERIPHANES 
Hic non est locus.
Proin tu alium quaeras quoi centones sarcias. 
atque haec stultitiast me illi vitio vortere 
MILES 
Animum advorte, ut, quod ego ad te venio, intellegas. 
Meam amicam audivi te esse mercatum. 
PERIPHANES 
Attate !
Nunc demum scio ego hunc, qui sit: quem dudum Epidicus 460
mihi praedicavit militem. Adulescens, ita 'st
ut dicis : emi. 
MILES 
Volo te verbis pauculis, 
si tibi molestum non est. 
PERIPHANES 
Non, edepol, scio,
molestum est mihi, nisi dicis quid velis.
MILES 
Mihi illam ut tramittas, argentum adcipias. 465
PERIPHANES 
Habeas.
MILES 
Nam quid ego apud te vera parcam proloqui?
Ego illam hodie volo facere libertam meam, 
mihi concubina quae sit. 
PERIPHANES 
Te absolvam brevi:
argenti quinquaginta mihi illa empta 'st minis.
Si sexaginta mihi denumerantur minae, 470
tuas possidebit mulier faxo ferias :
atque ita profecto, ut eam ex hoc exoneres agro. 
MILES 
Estne emta mihi istis legibus? 
PERIPHANES 
Habeas licet.
Conciliavisti polchre. Heus, foras educite
quam introduxistis fidicinam : atque etiam fides, 475
ei quae adcessere, tibi addam dono gratiis.

III. vi

MILES, PERIPHANES, FIDICINA 

PERIPHANES 
Age, abcipe hanc, sis. 
MILES 
Quae te intemperiae tenent? 
Quas tu mihi tenebras cudis? quin tu fidicinam
produci intus iubes. 
PERIPHANES 
Haec ergo est fidicina.
Heic alia nulla 'st. 
MILES 
Non mihi nugari potes. 480
Quin tu huc producis fidicinam Acropolistidem?
PERIPHANES 
Haec, inquam, est. 
MILES 
Non haec, inquam, est : non gnovisse me 
meam rere amicam posse? 
PERIPHANES 
Hanc, inquam, filius
meus deperibat fidicinam. 
MILES 
Haec non est ea.
PERIPHANES 
Quid? non est? 
MILES 
Non est. 
PERIPHANES 
Unde haec igitur gentium 'st? 485
Equidem, hercle, argentum pro hac dedi. 
MILES 
Stulte datum
reor et peccatum largiter. 
PERIPHANES 
Imo haec ea 'st : 
nam servom misi, qui illum sectari solet
meum gnatum: is ipse hanc destinavit fidicinam.
MILES 
Hem, istic homo te articulatim te concidit, senex, 490
tuos servos. 
PERIPHANES 
Quid? concidit? 
MILES 
Nihil : sic suspicio 'st,
nam pro fidicina haec cerva subposita est tibi. 
Senex, tibi os est sublitum plane et probe.
PERIPHANES 
Ego illam requiram iam, ubi ubi est : bellator, vale.
Euge, euge, Epidice, frugi es : pugnasti : homo es, 495
qui me emunxisti mucidum, minumi preti.
Mercatus te hodie est de lenone Apoecides? 
FIDICINA 
Fando ego istunc hominem nunquam audivi ante hunc diem
neque me quidem emere quisquam ulla pecunia
potuit: plus iam sum libera quinquennium. 500
PERIPHANES 
Quid tibi negoti 'st meae domi igitur? 
FIDICINA 
Audies.
Conducta veni, ut fidibus cantarem seni, 
dum rem divinam faceret. 
PERIPHANES 
Fateor me omnium
hominum esse Athenis Atticis minumi preti.
Sed tu gnovistin' fidicinam Acropolistidem? 505
FIDICINA 
Tam facile quam me. 
PERIPHANES 
Ubi habitat? 
FIDICINA 
Postquam libera 'st
ubi habitet dicere admodum incerte scio. 
PERIPHANES 
Eho ! an libera illa est? quis eam liberaverit,
volo scire, si scis. 
FIDICINA 
Id quod audivi audies.
Stratippoclem aiunt Periphanai filium 510
absentem curavisse ut fieret libera.
PERIPHANES 
Perii, hercle, si istaec vera sunt; planissume 
meum exenteravit Epidicus marsuppium.
FIDICINA 
Haec sic audivi; numquid me vis ceterum?
PERIPHANES 
Malo cruciatu ut pereas, atque abeas cito. 515
FIDICINA 
Fides non reddis? 
PERIPHANES 
Neque fides, neque tibias.
Propera igitur fugere hinc, si te di amant. 
FIDICINA 
Abiero. 
Flagitio cum maiore post reddes tamen.
PERIPHANES 
Quid nunc? qui in tantis positus sum sententiis
eumne ego sinam inpune? imo etiam si alterum 520
tantum perdundum 'st, perdam potius, quam sinam
me inpune inrisum esse habitum, depeculatum eis.
Mi sic data esse verba praesenti palam!
At me minoris facio prae illo, qui omnium
legum atque iurum fictor, conditor cluet ? 525
Is etiam sese sapere memorat; malleum
sapientiorem vidi excusso manubrio. 

ACTUS IV i

PHILIPPA, PERIPHANES

PHILIPPA 
Si quid est homini miseriarum, quod miserescat, miser ex animo est,
id ego experior, quoi multa in unum locum confluunt quae meum pectus pulsant 
simul multiplex aerumna me exercitam habet, 530
paupertas, pavor territat mentem animi
neque ubi meas conlocem spes habeo mi usquam munitum locum.
ita gnata mea hostium 'st potita : neque ea nunc ubi sit, scio.
PERIPHANES 
Quis illaec est mulier, timido pectore peregre adveniens
quae ipsa se miseratur? 
PHILIPPA 
In his dictu'st locis habitare mihi 535
Periphanes. 
PERIPHANES 
Me nominat haec : credo ego illi hospitio usus venit. 
PHILIPPA 
Pervelim mercedem dare, qui monstret eum mihi hominem, aut ubi habitet.
PERIPHANES 
Gnoscito ego hanc.  Nam videor, nescio ubi, mi vidisse prius :
estne ea an non est, quam animus retur meus?
PHILIPPA 
Di boni ! visitavi antidhac. 540
PERIPHANES 
Certo ea est, quam in Epidauro pauperculam memini comprimere. 
PHILIPPA 
Plane hic ille est, qui mihi in Epidauro primus pudicitiam pepulit.
PERIPHANES 
Quae meo conpressu peperit filiam, quam domi nunc habeo.
PHILIPPA 
quid si adeam B
PERIPHANES 
Hau scio an congrediar, si haec ea'st. 
PHILIPPA
Sin est is homo, sicut anni multi dubia dant... 545
PERIPHANES 
Longa dies meum incertat animum : sin ea est quam incerte autumo, 
hanc congrediar astu. 
PHILIPPA 
Muliebris adhibenda mihi malitia nunc est.
PERIPHANES 
Conpellabo. 
PHILIPPA 
Orationis aciem contra conferam.
PERIPHANES 
Salva sis. 
PHILIPPA 
Salutem abcipio mihi et meis. 
PERIPHANES 
Quid caeterum?
PHILIPPA 
Salvos sis; quod credidisti reddo. 
PERIPHANES 
Haud adcuso fidem. 550
Gnovin' ego te? 
PHILIPPA 
Si ego te gnovi, animum inducam uti noveris. 
PERIPHANES 
Ubi te visitavi? 
PHILIPPA 
Inique iniurius. 
PERIPHANES 
Quid iam? 
PHILIPPA 
Quia
tuae memoriae interpretari me aequom censes. 
PERIPHANES 
Conmode
fabulata es. 
PHILIPPA 
Mira memoras. 
PERIPHANES 
Hem istuc rectius.
Meministin' ? 
PHILIPPA 
Memini id quod memini. 
PERIPHANES 
At in Epidauro ? 555
PHILIPPA 
Ah, guttula
pectus ardens mihi adspersisti. 
PERIPHANES 
Virgini pauperculae
tuaeque matri me levare paupertatem? 
PHILIPPA 
Tun' is es,
qui per voluptatem tuam in me aerumnam obsevisti gravem?
PERIPHANES 
Ego sum : salve. 
PHILIPPA 
Salva sum, quia te esse salvom sentio.
PERIPHANES 
Cedo manum. 
PHILIPPA 
Adcipe : aerumnosam et miseriarum conpotem 560
mulierem retines. 
PERIPHANES 
Quid est, quod voltus turbatust tuus? 
PHILIPPA 
Filiam quam ex te suscepi ...
PERIPHANES 
Quid eam? 
PHILIPPA 
Eductam perdidi.
Hostium est potita. 
PERIPHANES 
Habe animum lenem, et tranquillum face :
domi meae eccam salvam et sanam : nam postquam audivi inlico
ex meo servo, illam esse captam, continuo argentum dedi, 565
ut emeretur : ille eam rem adeo sobrie et frugaliter 
adcuravit, ut alias res est impense inprobus.
PHILIPPA
Fac videam, si me esse salvam vis. 
PERIPHANES 
Eho, istinc, Canthara,
iube Telestidem huc prodire filiam ante aedeis meam,
ut suam videat matrem. 
PHILIPPA 
Remigrat animus nunc demum mihi. 570

IV. ii

ACROPOLISTIS, PERIPHANES, PHILIPPA

ACROPOLISTIS 
Quid est, pater, quod me excivisti ante aedeis? 
PERIPHANES 
Ut matrem tuam
videas, adeas, advenienti des salutem atque osculum.
ACROPOLISTIS 
Quam meam matrem? 
PERIPHANES 
Quae exanimata exsequitur adspectum tuom.
PHILIPPA 
Quis istaec est, quam tu osculum mihi ferre iubes? 
PERIPHANES 
Tua filia.
PHILIPPA 
Haeccine? 
PERIPHANES 
Haec. 
PHILIPPA 
Egone osculum huic dem? 
PERIPHANES 
Cur non, quae ex te gnata sit? 575
PHILIPPA 
Tu homo insanis. 
PERIPHANES 
Egone? 
PHILIPPA 
Tute. 
PERIPHANES 
Cur? 
PHILIPPA 
Quia ego hanc quae siet,
neque scio, neque gnovi, neque ego hanc oculis vidi ante hunc diem.
PERIPHANES 
Scio quid erres, quia vestitum atque ornatum inmutabilem
habet haec...
PHILIPPA 
... Alliter catuli longe olent, aliter sues : 580
ne ego eam nosse hanc quae sit.
PERIPHANES 
Pro deum atque hominum fidem ! 
quid? ego lenocinium facio ? qui habeam alienos domi,
atque argentum egurgitem domo prosusm. Quid tu, quae patrem
tuom vocas me, atque osculare ? quid stas stupida? quid taces? 585
ACROPOLISTIS 
Quid loquar vis? 
PERIPHANES 
Haec negat se tuam esse matrem. 
ACROPOLISTIS 
Ne fuat,
si non volt : equidem hac invita tamen ero matris filia.
Non me istanc cogere aequom 'st meam esse matrem, si ne volt.
PERIPHANES 
Cur me igitur patrem vocabas? 
ACROPOLISTIS 
Tua istaec culpa 'st, non mea.
Non patrem ego te nominem : ubi tu tuam me adpelles filiam? 590
Hanc quoque etiam, si me adpellet filiam, matrem vocem.
Negat haec, filiam me suam esse, non ergo haec mater mea est. 
Postremo haec mea culpa non est: quae didici, dixi omnia.
Epidicus mihi fuit magister. 
PERIPHANES 
Perii ! Plaustrum perculi.
ACROPOLISTIS 
Numquid ego ibi, pater, peccavi? 
PERIPHANES 
Si, hercle, te unquam audivero 595
me patrem vocare, vitam tuam ego interimam. 
ACROPOLISTIS 
Non voco.
Ubi voles pater esse, ibi esto; ubi noles, ne fueris pater. 
PHILIPPA 
Quid ? ob eam rem hanc emisti, quia tuam gnatam es ratus ?
quibus de signis adgnoscebas? 
PERIPHANES 
Nullis. 
PHILIPPA 
Quare filiam
credidisti nostram? 
PERIPHANES 
Servos Epidicus dixit mihi. 600
PHILIPPA 
Quid si servo aliter visum 'st, non poteras gnovisse, obsecro?
PERIPHANES 
Quid ego ? qui illam, ut primum vidi, nunquam vidi postea.
PHILIPPA 
Perii misera ! 
PERIPHANES 
Ne fle, mulier : intro abi, habe animum bonum,
ego illam reperiam. 
PHILIPPA 
Hinc Athenis civis eam emit Atticus;
adulescentem equidem dicebant emisse. 
PERIPHANES 
Inveniam, tace : 605
abi modo intro, atque hanc asserva Circam, Solis filiam.
Ego relictis rebus Epidicum operam quaerendo dabo: 
si invenio, exitiabilem ego illi faciam hunc, ut fiat diem.

ACTVS V i

STRATIPPOCLES, EPIDICUS, DANISTA, VIRGO

STRATIPPOCLES 
Male morigerus mi est danista, qui de me argentum non petit,
neque illam adducit quae emi ex praeda : sed eccum incedit Epidicus. 610
Quid illuc est, quod illi caperrat frons severitudine?
EPIDICUS 
Si undecim deos praeter sese secum adducat Iupiter, 
ita non omneis ex cruciatu poterunt eximere Epidicum.
Periphanem emere lora vidi : ibi aderat una Apoecides.
Nunc homines me quaeritare credo : senserunt, sciunt 615
sibi data esse verba. 
STRATIPPOCLES 
Quid agis, mea conmoditas? 
EPIDICUS 
Quod miser.
STRATIPPOCLES. 
Quid est tibi? 
EPIDICUS 
Quin tu mihi adornas ad fugam viaticum.
Priusquam pereo : nam per urbem duo defloccati senes
quaeritant me, in manibus gestant copulas secum simul.
STRATIPPOCLES
Habe bonum animum. 
EPIDICUS 
Quippe ego, quoi libertas in mundo sita 'st ? 620
STRATIPPOCLES 
Ego te servabo. 
EPIDICUS 
Edepol, me illi melius, si nacti fuant.
Sed quis haec est muliercula, et ille gravastellus qui venit? 
STRATIPPOCLES. 
Hic est danista : haec illa 'st autem, quam emi de praeda.
EPIDICUS 
Haeccine 'st?
STRATIPPOCLES 
Haec est : estne ita ut tibi dixi? adpecta et contempla, Epidice:
usque ab unguiculo ad capillum summum 'st festivissuma. 625
Estne ? considera : signum pictum polchre videris.
EPIDICUS 
Ex tuis verbis meum futurum corium polchrum praedicas :
quem Apelles atque Zeuxis duo pingent pigmentis ulmeis.
STRATIPPOCLES
Di inmortaleis, socio iussi admirer pedibus pulmunes
qui perhibetur, prius venisset, quam tu advenisti mihi. 630
DANISTA 
Haec, edepol, remorata med est. 
STRATIPPOCLES
Siquidem istius gratia
id remoratu's, quod ista voluit, nimium advenisti cito. 
DANISTA 
Age, age, absolve me atque argentum numera, ne comites morer.
STRATIPPOCLES
Pernumeratum 'st. 
DANISTA 
Tene cruminam: huc inde. 
STRATIPPOCLES
Sapienter venis.
Obperire, dum ecfero ad te argentum. 
DANISTA 
Matura. 
STRATIPPOCLES
Domi 'st. 635
EPIDICUS 
Satin' ego oculis utilitatem obtineo sincere, an parum?
E Philippa matre gnatam Thebis, Epidauri satam,
videon' ego Telestidem te, Periphanai filiam ?
VIRGO
Quis tu homo es, qui meum parentum nomen memoras et meum?
EPIDICUS 
Non me gnovisti? 
VIRGO
Quod quidem nunc veniat in mentem mihi. 640
EPIDICUS 
Non meministi me auream ad te adferre natali die
lunulam atque anellum aureolum in digitum? 
VIRGO
Memini, mi homo. 
Tune is es? 
EPIDICUS 
Ego sum, et istic frater tuus, alia matre, uno patre.
VIRGO
Quid pater meus? vivo'st? 
EPIDICUS 
Animo liquido et tranquillo es, tace.
VIRGO
Di me ex perdita servatam cupiunt, si vera autumas. 645
EPIDICUS 
Non habeo ullam occasionem, ut apud te falsa fabuler. 
STRATIPPOCLES 
Adcipe argentum hoc, danista, heic sunt quadraginta minae.
Si quid erit dubium, inmutabo. 
DANISTA
Bene fecisti, bene vale.
STRATIPPOCLES
Nunc enim tu mea es. 
VIRGO
Soror quidem, edepol, ut tu aeque scias.
Salve, frater. 
STRATIPPOCLES
Sanan' haec est? 
EPIDICUS 
Sana, si adpellat suum. 650
STRATIPPOCLES
Quid? ego modo huic frater factus, dum intro eo atque exeo? 
EPIDICUS 
Quod boni 'st, id tacitus taceas tute tecum, et gaudeas.
STRATIPPOCLES
Perdidisti, et reperisti me, soror. 
EPIDICUS 
Stultus, tace.
Tibi quidem, quod ames, domi praesto 'st, fidicina opera mea.
Et sororem in libertatem idem opera concilio mea. 655
STRATIPPOCLES
Epidice, fateor.
EPIDICUS 
Abi intro, ac iube huic aquam calefieri.
Caetera haec posterius, faxo, scibis, ubi erit otium.
STRATIPPOCLES
Sequere hac me, mea soror. 
EPIDICUS 
Ego ad vos Thesprionem iussero
huc transire : sed memento, si quid saeviunt senes,
subpetias mihi cum sorore ferre. 
STRATIPPOCLES
Facile istuc erit. 660
EPIDICUS 
Thespio, exi istac per hortum, adfer domum auxilium mihi;
magna 'st res. Minoris multo facio, quam dudum, senes.
Remeabo intro, ut adcurentur advenienteis hospites.
Eadem haec intus edocebo, quae ego scio, Stratippoclem.
Non fugio; domi adesse certum 'st : neque ille haud obiiciet mihi 665
pedibus sese provocatum. Abes intro; nimis longum loquor. 

V.ii

PERIPHANES, APOECIDES, EPIDICUS

PERIPHANES 
Satin' illic hic homo ludibrio nos vetulos decrepitos duos
habet? 
APOECIDES 
Imo, edepol, te quidem miserum me habes miseris modis.
PERIPHANES 
Tace, sis, modo : sine me hominem adpisci. 
APOECIDES 
Dico ego tibi iam, ut scias,
alium tibi te comitem meliust quaerere; ita, dum te sequor, 670
lassitudine invaserunt misero in genua flemina. 
PERIPHANES 
Quot illic homo hodie me exemplis ludificatu'st, atque te ?
ut illic autem exenteravit mihi opes argentarias!
APOECIDES 
Apage illum a me, nam ille quidem Volcani irati 'st filius:
quaqua tangit, omne amburit : si adstes, aestu calefacit. 675
EPIDICUS 
Duodecim deis plus, quantum in caelo deorumst inmortalium 
mihi nunc auxilio adiutores sunt, et mecum militant.
Quidquid ego malefeci, auxilia mi et subpetiae sunt domi.
Apolactizo inimicos omneis. 
PERIPHANES 
Ubi illum quaeram gentium?
APOECIDES 
Dum sine me quaeras, quaeras mea causa vel medio in mari. 680
EPIDICUS 
Quid me quaeris? quid laboras? quid hunc sollicitas? ecce me. 
Num te fugi ? num ab domo absum ? num oculis concessi tuis?
Nec tibi subplico : vincire vis? hem, ostendo manus.
Tu habes lora; ego te emere vidi: quid nunc cessas? conliga.
PERIPHANES 
Ilicet : vadimonium ultro mi hic facit. 
EPIDICUS 
Quin conligas? 685
APOECIDES 
Edepol, mancupium scelestum. 
EPIDICUS 
Te profecto, Apoecides,
nihil moror mihi deprecari. 
APOECIDES 
Facile exoras, Epidice.
EPIDICUS 
Ecquid agis? 
PERIPHANES 
Tuon' arbitratu?
EPIDICUS 
Meo, hercle vero, atque haud tuo
conligandae hae sunt tibi hodie. 
PERIPHANES 
At non lubet, non conligo.
APOECIDES 
Tragulam in te iniicere adornat : nescio quam fabricam facit. 690
EPIDICUS 
Tibi moram facis, quom ego solutus adsto, adliga, inquam, conliga.
PERIPHANES 
At mihi magis lubet solutum te rogitare. 
EPIDICUS 
At nihil scies.
PERIPHANES 
Quid ago? 
APOECIDES 
Quid agas? Mos geratur. 
EPIDICUS 
Frugi es tu homo, Apoecides.
PERIPHANES 
Cedo manus igitur. 
EPIDICUS 
Morantur nihil, atque arte conliga.
Nihil vero obnoxiose. 
PERIPHANES 
Facto opere arbitramino. 695
EPIDICUS 
Bene hoc habet : age nunciam ex me exquire : rogita quod lubet.
PERIPHANES 
Qua fiducia ausus primum, quae emta 'st nudiustertius,
filiam meam dicere esse? 
EPIDICUS 
Lubuit: ea fiducia.
PERIPHANES 
Ain' tu? lubuit? 
EPIDICUS 
Aio : vel da pignus, ni ea sit filia.
PERIPHANES 
Quam negat gnovisse mater? 
EPIDICUS 
Ni ergo matris filia 'st, 700
in meum nummum, in tuum talentum pignus da. 
PERIPHANES 
Enim istaec captio 'st.
Sed quis ea 'st mulier? 
EPIDICUS 
Tui gnati amica, ut omnem rem scias.
PERIPHANES 
Dedin' tibi minas triginta ob filiam? 
EPIDICUS 
Fateor datas,
et eo argento illam me emisse amicam fili fidicinam,
pro tua filia: ista ob ore tetigi triginta minis. 705
PERIPHANES 
Quomodo me ludosfecisti de illa conducticia
fidicina? 
EPIDICUS 
Factum, hercle, vero, et recte factum iudico.
PERIPHANES 
Quid postremo argento factum 'st quod dedi? 
EPIDICUS 
Dicam tibi.
Neque malo homini, neque benigno, tuo dedi Stratippocli.
PERIPHANES 
Cur dare ausus? 
EPIDICUS 
Quia mi libitum 'st. 
PERIPHANES 
Quae haec, malum, impudentia 'st? 710
EPIDICUS 
Etiam inclamitor quasi servos? 
PERIPHANES 
Quom tu es liber, gaudeo.
EPIDICUS 
Merui ut fierem. 
PERIPHANES 
Tu meruisti? 
EPIDICUS 
Vise intro: ego, faxo, scies
hoc ita esse. 
PERIPHANES 
Quid est negoti? 
EPIDICUS 
Iam ipsa res dicet tibi :
abi modo intro. 
APOECIDES 
Hei, non illuc temere 'st ! adserva istum, Apoecides.
APOECIDES 
Quid illuc, Epidice, est negoti? 
EPIDICUS 
Maxuma, hercle, iniuria 715
vinctus adsto, quoius haec hodie opera inventa 'st filia.
APOECIDES 
Ain' tu te illius invenisse filiam? 
EPIDICUS 
Inveni, et domi 'st.
Sed ut acerbum 'st, pro benefactis quom mali messim metas !
APOECIDES 
Quamne hodie per urbem uterque sumus defessi quaerere?
EPIDICUS 
Ego sum defessus reperire, vos defessi quaerere. 720
PERIPHANES 
Quid isteic oratis opere tanto? meruisse intellego,
ut liceat merito huius facere : cedo tu ut exsolvam manus.
EPIDICUS 
Ne adtigas. 
PERIPHANES 
Ostende vero. 
EPIDICUS 
Nolo. 
PERIPHANES 
Non aequom facis.
EPIDICUS 
Nunquam, hercle, hodie, nisi subplicium mihi das, me solvi sinam.
PERIPHANES 
Optumum atque aequissumum oras : soccos, tunicam, pallium 725
tibi dabo. 
EPIDICUS 
Quid deinde porro? 
PERIPHANES 
Libertatem. 
EPIDICUS 
At postea?
novo liberto opus 'st quod pappet. 
PERIPHANES 
Dabitur : praebebo cibum.
EPIDICUS 
Nunquam, hercle, hodie, nisi me orassis, solves. 
PERIPHANES 
Oro te, Epidice,
mihi ut ignoscas, si quid inprudens culpa peccavi mea.
At ob eam rem liber esto. 
EPIDICUS 
Invitus do hanc veniam tibi, 730
nisi necessitate cogar : solve sane, si lubet.
GREX
Hic is homo 'st, qui libertatem malitia invenit sua.
Plaudite et valete : lumbos porgite atque exsurgite.