Texte grec repris sur le site
Μικρός Απόπλους
Αρχαία
Ελληνικά
Κείμενα
traduction française de Henri Berguin..
Garnier
Εὐριπίδη
ΗΛΕΚΤΡΑ
PERSONNAGES
LE LABOUREUR MYCÉNIEN.
ÉLECTRE.
ORESTE.
PYLADE (personnage muet).
LE CHŒUR.
LE VIEILLARD.
LE MESSAGER.
CLYTEMNESTRE.
LES DIOSCURES.
En pleine montagne, à la frontière de l'Argolide, non loin de la source du fleuve Inachos (83). La chaumière d'un paysan pauvre. Le jour va se lever.
ΑΥΤΟΥΡΓΟΣ Ὦ γῆς παλαιὸν ἄργος, Ἰνάχου ῥοαί, ὅθεν ποτ' ἄρας ναυσὶ χιλίαις Ἄρη ἐς γῆν ἔπλευσε Τρῳάδ' Ἀγαμέμνων ἄναξ. κτείνας δὲ τὸν κρατοῦντ' ἐν Ἰλιάδι χθονὶ Πρίαμον, ἑλών τε Δαρδάνου κλεινὴν πόλιν, ἀφίκετ' ἐς τόδ' Ἄργος, ὑψηλῶν δ' ἐπὶ ναῶν ἔθηκε σκῦλα πλεῖστα βαρβάρων. κἀκεῖ μὲν εὐτύχησεν· ἐν δὲ δώμασι θνῄσκει γυναικὸς πρὸς Κλυταιμήστρας δόλῳ καὶ τοῦ Θυέστου παιδὸς Αἰγίσθου χερί. 10 χὣ μὲν παλαιὰ σκῆπτρα Ταντάλου λιπὼν ὄλωλεν, Αἴγισθος δὲ βασιλεύει χθονός, ἄλοχον ἐκείνου Τυνδαρίδα κόρην ἔχων. οὓς δ' ἐν δόμοισιν ἔλιφ' ὅτ' ἐς Τροίαν ἔπλει, ἄρσενά τ' Ὀρέστην θῆλύ τ' Ἠλέκτρας θάλος, τὸν μὲν πατρὸς γεραιὸς ἐκκλέπτει τροφεὺς μέλλοντ' Ὀρέστην χερὸς ὑπ' Αἰγίσθου θανεῖν Στροφίῳ τ' ἔδωκε Φωκέων ἐς γῆν τρέφειν· ἣ δ' ἐν δόμοις ἔμεινεν Ἠλέκτρα πατρός, ταύτην ἐπειδὴ θαλερὸς εἶχ' ἥβης χρόνος, 20 μνηστῆρες ᾔτουν Ἑλλάδος πρῶτοι χθονός. δείσας δὲ μή τῳ παῖδ' ἀριστέων τέκοι Ἀγαμέμνονος ποινάτορ', εἶχεν ἐν δόμοις Αἴγισθος οὐδ' ἥρμοζε νυμφίῳ τινί. ἐπεὶ δὲ καὶ τοῦτ' ἦν φόβου πολλοῦ πλέων, μή τῳ λαθραίως τέκνα γενναίῳ τέκοι, κτανεῖν σφε βουλεύσαντος, ὠμόφρων ὅμως μήτηρ νιν ἐξέσῳσεν Αἰγίσθου χερός. ἐς μὲν γὰρ ἄνδρα σκῆψιν εἶχ' ὀλωλότα, παίδων δ' ἔδεισε μὴ φθονηθείη φόνῳ. 30 ἐκ τῶνδε δὴ τοιόνδ' ἐμηχανήσατο Αἴγισθος· ὃς μὲν γῆς ἀπηλλάχθη φυγὰς Ἀγαμέμνονος παῖς, χρυσὸν εἶφ' ὃς ἂν κτάνῃ, ἡμῖν δὲ δὴ δίδωσιν Ἠλέκτραν ἔχειν δάμαρτα, πατέρων μὲν Μυκηναίων ἄπο γεγῶσιν-οὐ δὴ τοῦτό γ' ἐξελέγχομαι· λαμπροὶ γὰρ ἐς γένος γε, χρημάτων δὲ δὴ πένητες, ἔνθεν ηὑγένει' ἀπόλλυται- ὡς ἀσθενεῖ δοὺς ἀσθενῆ λάβοι φόβον. εἰ γάρ νιν ἔσχεν ἀξίωμ' ἔχων ἀνήρ, 40 εὕδοντ' ἂν ἐξήγειρε τὸν Ἀγαμέμνονος φόνον δίκη τ' ἂν ἦλθεν Αἰγίσθῳ τότε. ἣν οὔποθ' ἁνὴρ ὅδε-σύνοιδέ μοι Κύπρις- ᾔσχυνεν εὐνῇ· παρθένος δ' ἔτ' ἐστὶ δή. αἰσχύνομαι γὰρ ὀλβίων ἀνδρῶν τέκνα λαβὼν ὑβρίζειν, οὐ κατάξιος γεγώς. στένω δὲ τὸν λόγοισι κηδεύοντ' ἐμοὶ ἄθλιον Ὀρέστην, εἴ ποτ' εἰς Ἄργος μολὼν γάμους ἀδελφῆς δυστυχεῖς ἐσόψεται. ὅστις δέ μ' εἶναί φησι μῶρον, εἰ λαβὼν 50 νέαν ἐς οἴκους παρθένον μὴ θιγγάνω, γνώμης πονηροῖς κανόσιν ἀναμετρούμενος τὸ σῶφρον, ἴστω καὐτὸς αὖ τοιοῦτος ὤν. ΗΛΕΚΤΡΑ ὦ νὺξ μέλαινα, χρυσέων ἄστρων τροφέ, ἐν ᾗ τόδ' ἄγγος τῷδ' ἐφεδρεῦον κάρᾳ φέρουσα πηγὰς ποταμίας μετέρχομαι- οὐ δή τι χρείας ἐς τοσόνδ' ἀφιγμένη, ἀλλ' ὡς ὕβριν δείξωμεν Αἰγίσθου θεοῖς- γόους τ' ἀφίημ' αἰθέρ' ἐς μέγαν πατρί. ἡ γὰρ πανώλης Τυνδαρίς, μήτηρ ἐμή, 60 ἐξέβαλέ μ' οἴκων, χάριτα τιθεμένη πόσει· τεκοῦσα δ' ἄλλους παῖδας Αἰγίσθῳ πάρα πάρεργ' Ὀρέστην κἀμὲ ποιεῖται δόμων . . . ΑΥΤΟΥΡΓΟΣ τί γὰρ τάδ', ὦ δύστην', ἐμὴν μοχθεῖς χάριν πόνους ἔχουσα, πρόσθεν εὖ τεθραμμένη, καὶ ταῦτ' ἐμοῦ λέγοντος οὐκ ἀφίστασαι; ΗΛΕΚΤΡΑ ἐγώ σ' ἴσον θεοῖσιν ἡγοῦμαι φίλον· ἐν τοῖς ἐμοῖς γὰρ οὐκ ἐνύβρισας κακοῖς. μεγάλη δὲ θνητοῖς μοῖρα συμφορᾶς κακῆς ἰατρὸν εὑρεῖν, ὡς ἐγὼ σὲ λαμβάνω. 70 δεῖ δή με κἀκέλευστον εἰς ὅσον σθένω μόχθου 'πικουφίζουσαν, ὡς ῥᾷον φέρῃς, συνεκκομίζειν σοι πόνους. ἅλις δ' ἔχεις τἄξωθεν ἔργα· τἀν δόμοις δ' ἡμᾶς χρεὼν ἐξευτρεπίζειν. εἰσιόντι δ' ἐργάτῃ θύραθεν ἡδὺ τἄνδον εὑρίσκειν καλῶς. ΑΥΤΟΥΡΓΟΣ εἴ τοι δοκεῖ σοι, στεῖχε· καὶ γὰρ οὐ πρόσω πηγαὶ μελάθρων τῶνδ'. ἐγὼ δ' ἅμ' ἡμέρᾳ βοῦς εἰς ἀρούρας ἐσβαλὼν σπερῶ γύας. ἀργὸς γὰρ οὐδεὶς θεοὺς ἔχων ἀνὰ στόμα 80 βίον δύναιτ' ἂν ξυλλέγειν ἄνευ πόνου. ΟΡΕΣΤΗΣ Πυλάδη, σὲ γὰρ δὴ πρῶτον ἀνθρώπων ἐγὼ πιστὸν νομίζω καὶ φίλον ξένον τ' ἐμοί· μόνος δ' Ὀρέστην τόνδ' ἐθαύμαζες φίλων, πράσσονθ' ἃ πράσσω δείν' ὑπ' Αἰγίσθου παθών, ὅς μου κατέκτα πατέρα . . . χἡ πανώλεθρος μήτηρ. ἀφῖγμαι δ' ἐκ θεοῦ μυστηρίων Ἀργεῖον οὖδας οὐδενὸς ξυνειδότος, φόνον φονεῦσι πατρὸς ἀλλάξων ἐμοῦ. νυκτὸς δὲ τῆσδε πρὸς τάφον μολὼν πατρὸς 90 δάκρυά τ' ἔδωκα καὶ κόμης ἀπηρξάμην πυρᾷ τ' ἐπέσφαξ' αἷμα μηλείου φόνου, λαθὼν τυράννους οἳ κρατοῦσι τῆσδε γῆς. καὶ τειχέων μὲν ἐντὸς οὐ βαίνω πόδα, δυοῖν δ' ἅμιλλαν ξυντιθεὶς ἀφικόμην πρὸς τέρμονας γῆς τῆσδ', ἵν' ἐκβάλω ποδὶ ἄλλην ἐπ' αἶαν, εἴ μέ τις γνοίη σκοπῶν, ζητῶν τ' ἀδελφήν· φασὶ γάρ νιν ἐν γάμοις ζευχθεῖσαν οἰκεῖν οὐδὲ παρθένον μένειν· ὡς συγγένωμαι καὶ φόνου ξυνεργάτιν 100 λαβὼν τά γ' εἴσω τειχέων σαφῶς μάθω. νῦν οὖν-Ἕως γὰρ λευκὸν ὄμμ' ἀναίρεται- ἔξω τρίβου τοῦδ' ἴχνος ἀλλαξώμεθα. ἢ γάρ τις ἀροτὴρ ἤ τις οἰκέτις γυνὴ φανήσεται νῷν, ἥντιν' ἱστορήσομεν εἰ τούσδε ναίει σύγγονος τόπους ἐμή. ἀλλ'-εἰσορῶ γὰρ τήνδε προσπόλον τινά, πηγαῖον ἄχθος ἐν κεκαρμένῳ κάρᾳ φέρουσαν-ἑζώμεσθα κἀκπυθώμεθα δούλης γυναικός, ἤν τι δεξώμεσθ' ἔπος 110 ἐφ' οἷσι, Πυλάδη, τήνδ' ἀφίγμεθα χθόνα. |
LE
LABOUREUR ÉLECTRE Ils se dissimulent. Électre, une amphore sur la tête, revient vers la chaumière en chantant. |
ΗΛΕΚΤΡΑ σύντειν'-ὥρα-ποδὸς ὁρμάν· ὤ, {[στρ.} ἔμβα, ἔμβα κατακλαίουσα· ἰώ μοί μοι. ἐγενόμαν Ἀγαμέμνονος καί μ' ἔτεκεν Κλυταιμήστρα στυγνὰ Τυνδάρεω κόρα, κικλήσκουσι δέ μ' ἀθλίαν Ἠλέκτραν πολιῆται. φεῦ φεῦ σχετλίων πόνων 120 καὶ στυγερᾶς ζόας. ὦ πάτερ, σὺ δ' ἐν Ἀΐδα κεῖσαι, σᾶς ἀλόχου σφαγαῖς Αἰγίσθου τ', Ἀγάμεμνον. ἴθι τὸν αὐτὸν ἔγειρε γόον, ἄναγε πολύδακρυν ἁδονάν. σύντειν'-ὥρα-ποδὸς ὁρμάν· ὤ, {[ἀντ.} ἔμβα, ἔμβα, κατακλαίουσα· ἰώ μοί μοι. τίνα πόλιν, τίνα δ' οἶκον, ὦ 130 τλᾶμον σύγγον', ἀλατεύεις οἰκτρὰν ἐν θαλάμοις λιπὼν πατρῴοις ἐπὶ συμφοραῖς ἀλγίσταισιν ἀδελφάν; ἔλθοις τῶνδε πόνων ἐμοὶ τᾷ μελέᾳ λυτήρ, ὦ Ζεῦ Ζεῦ, πατρί θ' αἱμάτων ἐχθίστων ἐπίκουρος, Ἄρ- γει κέλσας πόδ' ἀλάταν. θὲς τόδε τεῦχος ἐμῆς ἀπὸ κρατὸς ἑ- {[στρ.} λοῦσ', ἵνα πατρὶ γόους νυχίους 141 ἐπορθροβοάσω, ἰαχάν, Ἀΐδα μέλος, Ἀΐδα, πάτερ, σοι κατὰ γᾶς ἐνέπω γόους οἷς ἀεὶ τὸ κατ' ἦμαρ διέπομαι, κατὰ μὲν φίλαν ὄνυχι τεμνομένα δέραν χέρα τε κρᾶτ' ἐπὶ κούριμον τιθεμένα θανάτῳ σῷ. αἶ αἶ, δρύπτε κάρα· 150 οἷα δέ τις κύκνος ἀχέτας ποταμίοις παρὰ χεύμασιν πατέρα φίλτατον καλεῖ, ὀλόμενον δολίοις βρόχων ἕρκεσιν, ὣς σὲ τὸν ἄθλιον, πάτερ, ἐγὼ κατακλαίομαι, λουτρὰ πανύσταθ' ὑδρανάμενον χροῒ {[ἀντ.} κοίτᾳ ἐν οἰκτροτάτᾳ θανάτου. ἰώ μοι, <ἰώ> μοι πικρᾶς μὲν πελέκεως τομᾶς 160 σᾶς, πάτερ, πικρᾶς δ' ἐκ Τροΐας ὁδίου βουλᾶς· οὐ μίτραισι γυνή σε δέξατ' οὐδ' ἐπὶ στεφάνοις, ξίφεσι δ' ἀμφιτόμοις λυγρὰν Αἰγίσθου λώβαν θεμένα δόλιον ἔσχεν ἀκοίταν. ΧΟΡΟΣ Ἀγαμέμνονος ὦ κόρα, {[στρ.} ἤλυθον, Ἠλέκτρα, ποτὶ σὰν ἀγρότειραν αὐλάν. ἔμολέ τις ἔμολεν γαλακτοπότας ἀνὴρ Μυκηναῖος ὀρειβάτας· 170 ἀγγέλλει δ' ὅτι νῦν τριταί- αν καρύσσουσιν θυσίαν Ἀργεῖοι, πᾶσαι δὲ παρ' Ἥ- ραν μέλλουσιν παρθενικαὶ στείχειν. ΗΛΕΚΤΡΑ οὐκ ἐπ' ἀγλαΐαις, φίλαι, θυμὸν οὐδ' ἐπὶ χρυσέοις ὅρμοις ἐκπεπόταμαι τάλαιν', οὐδ' ἱστᾶσα χοροὺς Ἀργείαις ἅμα νύμφαις εἱλικτὸν κρούσω πόδ' ἐμόν. 180 δάκρυσι νυχεύ- ω, δακρύων δέ μοι μέλει δειλαίᾳ τὸ κατ' ἦμαρ. σκέψαι μου πιναρὰν κόμαν καὶ τρύχη τάδ' ἐμῶν πέπλων, εἰ πρέποντ' Ἀγαμέμνονος κούρᾳ 'σται βασιλείᾳ τᾷ Τροίᾳ θ', ἃ 'μοῦ πατέρος μέμναταί ποθ' ἁλοῦσα. ΧΟΡΟΣ μεγάλα θεός· ἀλλ' ἴθι, {[ἀντ.} καὶ παρ' ἐμοῦ χρῆσαι πολύ- πηνα φάρεα δῦναι, 190 χρύσεά τε-χαρίσαι-προσθήματ' ἀγλαΐας. δοκεῖς τοῖσι σοῖς δακρύοις μὴ τιμῶσα θεούς, κρατή- σειν ἐχθρῶν; οὔτοι στοναχαῖς, ἀλλ' εὐχαῖσι θεοὺς σεβί- ζουσ' ἕξεις εὐαμερίαν, ὦ παῖ. ΗΛΕΚΤΡΑ οὐδεὶς θεῶν ἐνοπᾶς κλύει τᾶς δυσδαίμονος, οὐ παλαι- ῶν πατρὸς σφαγιασμῶν. οἴμοι τοῦ καταφθιμένου 200 τοῦ τε ζῶντος ἀλάτα, ὅς που γᾶν ἄλλαν κατέχει, μέλεος ἀλαί- νων ποτὶ θῆσσαν ἑστίαν, τοῦ κλεινοῦ πατρὸς ἐκφύς. αὐτὰ δ' ἐν χερνῆσι δόμοις ναίω ψυχὰν τακομένα δωμάτων πατρίων φυγάς, οὐρείας ἀν' ἐρίπνας. μάτηρ δ' ἐν λέκτροις φονίοις ἄλλῳ σύγγαμος οἰκεῖ. ΧΟΡΟΣ πολλῶν κακῶν Ἕλλησιν αἰτίαν ἔχει σῆς μητρὸς Ἑλένη σύγγονος δόμοις τε σοῖς |
ÉLECTRE Elle pose sa cruche. Strophe II. — Pose cette urne ; de ta
tête enlève-la. je veux pour mon père, à l'aurore, crier encore mes
plaintes de la nuit, le cri de l'Hadès, le chant de l'Hadès (100).
Père, je t'adresse sous terre les plaintes auxquelles sans cesse,
chaque jour, je m'abandonne, pendant que de mes ongles je déchire ma
tendre gorge et que de ma main je frappe ma tête rasée, pour pleurer
ton trépas. Entre le choeur, formé de paysannes argiennes. LE CHŒUR Strophe III. — O fille d'Agamemnon,
Électre, je suis venue à ta rustique demeure. Il est arrivé, oui, il
est arrivé de Mycènes un de ces hommes qui se nourrissent de lait dans
la montagne. Il annonce que dans trois jours, comme l'a proclamé le
héraut, un sacrifice se fera dans Argos et que toutes les vierges
devront se rendre au temple d'Héra (103). LE CHOEUR ÉLECTRE Aucun des dieux n'écoute les cris de la malheureuse Électre, ni ne
se souvient des sacrifices (105) jadis
offerts par mon père. Hélas sur lui qui a péri, et sur celui qui,
vagabond, vit quelque part dans un pays étranger, misérable, errant à
l'aventure vers un foyer qu'il servira à gages, lui qui est né d'un
père illustre ! Et moi, c'est dans la maison d'un manoeuvre que
j'habite et consume ma vie, bannie du palais paternel, sur les sommets
escarpés de la montagne. Ma mère partage le lit du meurtre avec un
autre époux. LA CORYPHÉE Oreste et Pylade se montrent. |
|
|
ΗΛΕΚΤΡΑ οἴμοι, γυναῖκες, ἐξέβην θρηνημάτων. ξένοι τινὲς παρ' οἶκον οἵδ' ἐφεστίους εὐνὰς ἔχοντες ἐξανίστανται λόχου· φυγῇ σὺ μὲν κατ' οἶμον, ἐς δόμους δ' ἐγὼ φῶτας κακούργους ἐξαλύξωμεν ποδί. ΟΡΕΣΤΗΣ μέν', ὦ τάλαινα· μὴ τρέσῃς ἐμὴν χέρα. 220 ΗΛΕΚΤΡΑ ὦ Φοῖβ' Ἄπολλον· προσπίτνω σε μὴ θανεῖν. ΟΡΕΣΤΗΣ ἄλλους κτάνοιμι μᾶλλον ἐχθίους σέθεν. ΗΛΕΚΤΡΑ ἄπελθε, μὴ ψαῦ' ὧν σε μὴ ψαύειν χρεών. ΟΡΕΣΤΗΣ οὐκ ἔσθ' ὅτου θίγοιμ' ἂν ἐνδικώτερον. ΗΛΕΚΤΡΑ καὶ πῶς ξιφήρης πρὸς δόμοις λοχᾷς ἐμοῖς; ΟΡΕΣΤΗΣ μείνασ' ἄκουσον, καὶ τάχ' οὐκ ἄλλως ἐρεῖς. ΗΛΕΚΤΡΑ ἕστηκα· πάντως δ' εἰμὶ σή· κρείσσων γὰρ εἶ. ΟΡΕΣΤΗΣ ἥκω φέρων σοι σοῦ κασιγνήτου λόγους. ΗΛΕΚΤΡΑ ὦ φίλτατ', ἆρα ζῶντος ἢ τεθνηκότος; ΟΡΕΣΤΗΣ ζῇ· πρῶτα γάρ σοι τἀγάθ' ἀγγέλλειν θέλω. 230 ΗΛΕΚΤΡΑ εὐδαιμονοίης, μισθὸν ἡδίστων λόγων. ΟΡΕΣΤΗΣ κοινῇ δίδωμι τοῦτο νῷν ἀμφοῖν ἔχειν. ΗΛΕΚΤΡΑ ποῦ γῆς ὁ τλήμων τλήμονας φυγὰς ἔχων; {Ορ.} οὐχ ἕνα νομίζων φθείρεται πόλεως νόμον. ΗΛΕΚΤΡΑ οὔ που σπανίζων τοῦ καθ' ἡμέραν βίου; ΟΡΕΣΤΗΣ ἔχει μέν, ἀσθενὴς δὲ δὴ φεύγων ἀνήρ. ΗΛΕΚΤΡΑ λόγον δὲ δὴ τίν' ἦλθες ἐκ κείνου φέρων; ΟΡΕΣΤΗΣ εἰ ζῇς, ὅπου τε ζῶσα συμφορᾶς ἔχεις. ΗΛΕΚΤΡΑ οὐκοῦν ὁρᾷς μου πρῶτον ὡς ξηρὸν δέμας. ΟΡΕΣΤΗΣ λύπαις γε συντετηκός, ὥστε με στένειν. 240 ΗΛΕΚΤΡΑ καὶ κρᾶτα πλόκαμόν τ' ἐσκυθισμένον ξυρῷ. ΟΡΕΣΤΗΣ δάκνει σ' ἀδελφὸς ὅ τε θανὼν ἴσως πατήρ. ΗΛΕΚΤΡΑ οἴμοι, τί γάρ μοι τῶνδέ γ' ἐστὶ φίλτερον; ΟΡΕΣΤΗΣ φεῦ φεῦ· τί δαὶ σὺ σῷ κασιγνήτῳ, δοκεῖς; ΗΛΕΚΤΡΑ ἀπὼν ἐκεῖνος, οὐ παρὼν ἡμῖν φίλος. ΟΡΕΣΤΗΣ ἐκ τοῦ δὲ ναίεις ἐνθάδ' ἄστεως ἑκάς; ΗΛΕΚΤΡΑ ἐγημάμεσθ', ὦ ξεῖνε, θανάσιμον γάμον. ΟΡΕΣΤΗΣ ᾤμωξ' ἀδελφὸν σόν. Μυκηναίων τίνι; ΗΛΕΚΤΡΑ οὐχ ᾧ πατήρ μ' ἤλπιζεν ἐκδώσειν ποτέ. ΟΡΕΣΤΗΣ εἴφ', ὡς ἀκούσας σῷ κασιγνήτῳ λέγω. 250 ΗΛΕΚΤΡΑ ἐν τοῖσδ' ἐκείνου τηλορὸς ναίω δόμοις. ΟΡΕΣΤΗΣ σκαφεύς τις ἢ βουφορβὸς ἄξιος δόμων. ΗΛΕΚΤΡΑ πένης ἀνὴρ γενναῖος ἔς τ' ἔμ' εὐσεβής. ΟΡΕΣΤΗΣ ἡ δ' εὐσέβεια τίς πρόσεστι σῷ πόσει; ΗΛΕΚΤΡΑ οὐπώποτ' εὐνῆς τῆς ἐμῆς ἔτλη θιγεῖν. ΟΡΕΣΤΗΣ ἅγνευμ' ἔχων τι θεῖον ἤ σ' ἀπαξιῶν; ΗΛΕΚΤΡΑ γονέας ὑβρίζειν τοὺς ἐμοὺς οὐκ ἠξίου. ΟΡΕΣΤΗΣ καὶ πῶς γάμον τοιοῦτον οὐχ ἥσθη λαβών; ΗΛΕΚΤΡΑ οὐ κύριον τὸν δόντα μ' ἡγεῖται, ξένε. ΟΡΕΣΤΗΣ ξυνῆκ'· Ὀρέστῃ μή ποτ' ἐκτείσῃ δίκην. 260 {ΗΛΕΚΤΡΑ τοῦτ' αὐτὸ ταρβῶν, πρὸς δὲ καὶ σώφρων ἔφυ. ΟΡΕΣΤΗΣ φεῦ· γενναῖον ἄνδρ' ἔλεξας, εὖ τε δραστέον. ΗΛΕΚΤΡΑ εἰ δή ποθ' ἥξει γ' ἐς δόμους ὁ νῦν ἀπών. ΟΡΕΣΤΗΣ μήτηρ δέ σ' ἡ τεκοῦσα ταῦτ' ἠνέσχετο; ΗΛΕΚΤΡΑ γυναῖκες ἀνδρῶν, ὦ ξέν', οὐ παίδων φίλαι. ΟΡΕΣΤΗΣ τίνος δέ σ' οὕνεχ' ὕβρισ' Αἴγισθος τάδε; ΗΛΕΚΤΡΑ τεκεῖν μ' ἐβούλετ' ἀσθενῆ, τοιῷδε δούς. ΟΡΕΣΤΗΣ ὡς δῆθε παῖδας μὴ τέκοις ποινάτορας; ΗΛΕΚΤΡΑ τοιαῦτ' ἐβούλευσ'· ὧν ἐμοὶ δοίη δίκην. ΟΡΕΣΤΗΣ οἶδεν δέ σ' οὖσαν παρθένον μητρὸς πόσις; 270 ΗΛΕΚΤΡΑ οὐκ οἶδε· σιγῇ τοῦθ' ὑφαιρούμεσθά νιν. ΟΡΕΣΤΗΣ αἵδ' οὖν φίλαι σοι τούσδ' ἀκούουσιν λόγους; ΗΛΕΚΤΡΑ ὥστε στέγειν γε τἀμὰ καὶ σ' ἔπη καλῶς. ΟΡΕΣΤΗΣ τί δῆτ' Ὀρέστης πρὸς τόδ', Ἄργος ἢν μόλῃ; ΗΛΕΚΤΡΑ ἤρου τόδ'; αἰσχρόν γ' εἶπας· οὐ γὰρ νῦν ἀκμή; ΟΡΕΣΤΗΣ ἐλθὼν δὲ δὴ πῶς φονέας ἂν κτάνοι πατρός; ΗΛΕΚΤΡΑ τολμῶν ὑπ' ἐχθρῶν οἷ' ἐτολμήθη πατήρ. ΟΡΕΣΤΗΣ ἦ καὶ μετ' αὐτοῦ μητέρ' ἂν τλαίης κτανεῖν; ΗΛΕΚΤΡΑ ταὐτῷ γε πελέκει τῷ πατὴρ ἀπώλετο. ΟΡΕΣΤΗΣ λέγω τάδ' αὐτῷ, καὶ βέβαια τἀπὸ σοῦ; 280 ΗΛΕΚΤΡΑ θάνοιμι μητρὸς αἷμ' ἐπισφάξασ' ἐμῆς. ΟΡΕΣΤΗΣ φεῦ· εἴθ' ἦν Ὀρέστης πλησίον κλύων τάδε. ΗΛΕΚΤΡΑ ἀλλ', ὦ ξέν', οὐ γνοίην ἂν εἰσιδοῦσά νιν. ΟΡΕΣΤΗΣ νέα γάρ, οὐδὲν θαῦμ', ἀπεζεύχθης νέου. ΗΛΕΚΤΡΑ εἷς ἂν μόνος νιν τῶν ἐμῶν γνοίη φίλων. ΟΡΕΣΤΗΣ ἆρ' ὃν λέγουσιν αὐτὸν ἐκκλέψαι φόνου; ΗΛΕΚΤΡΑ πατρός γε παιδαγωγὸς ἀρχαῖος γέρων. ΟΡΕΣΤΗΣ ὁ κατθανὼν δὲ σὸς πατὴρ τύμβου κυρεῖ; ΗΛΕΚΤΡΑ ἔκυρσεν ὡς ἔκυρσεν, ἐκβληθεὶς δόμων. |
ÉLECTRE |
ΟΡΕΣΤΗΣ οἴμοι, τόδ' οἷον εἶπας· . . . αἴσθησις γὰρ οὖν 290 κἀκ τῶν θυραίων πημάτων δάκνει βροτούς. λέξον δ', ἵν' εἰδὼς σῷ κασιγνήτῳ φέρω λόγους ἀτερπεῖς, ἀλλ' ἀναγκαίους κλύειν. ἔνεστι δ' οἶκτος ἀμαθίᾳ μὲν οὐδαμοῦ, σοφοῖσι δ' ἀνδρῶν· καὶ γὰρ οὐδ' ἀζήμιον γνώμην ἐνεῖναι τοῖς σοφοῖς λίαν σοφήν. ΧΟΡΟΣ κἀγὼ τὸν αὐτὸν τῷδ' ἔρον ψυχῆς ἔχω. πρόσω γὰρ ἄστεως οὖσα τἀν πόλει κακὰ οὐκ οἶδα, νῦν δὲ βούλομαι κἀγὼ μαθεῖν. ΗΛΕΚΤΡΑ λέγοιμ' ἄν, εἰ χρή-χρὴ δὲ πρὸς φίλον λέγειν- 300 τύχας βαρείας τὰς ἐμὰς κἀμοῦ πατρός. ἐπεὶ δὲ κινεῖς μῦθον, ἱκετεύω, ξένε, ἄγγελλ' Ὀρέστῃ τἀμὰ καὶ κείνου κακά, πρῶτον μὲν οἵοις ἐν πέπλοις αὐλίζομαι, πίνῳ θ' ὅσῳ βέβριθ', ὑπὸ στέγαισί τε οἵαισι ναίω βασιλικῶν ἐκ δωμάτων, αὐτὴ μὲν ἐκμοχθοῦσα κερκίσιν πέπλους, ἢ γυμνὸν ἕξω σῶμα κἀστερήσομαι, αὐτὴ δὲ πηγὰς ποταμίους φορουμένη, ἀνέορτος ἱερῶν καὶ χορῶν τητωμένη. 310 ἀναίνομαι γυναῖκας οὖσα παρθένος, ἀναίνομαι δὲ Κάστορ', ᾧ πρὶν ἐς θεοὺς ἐλθεῖν ἔμ' ἐμνήστευον, οὖσαν ἐγγενῆ. μήτηρ δ' ἐμὴ Φρυγίοισιν ἐν σκυλεύμασιν θρόνῳ κάθηται, πρὸς δ' ἕδραισιν Ἀσίδες δμωαὶ στατίζουσ', ἃς ἔπερσ' ἐμὸς πατήρ, Ἰδαῖα φάρη χρυσέαις ἐζευγμέναι πόρπαισιν. αἷμα δ' ἔτι πατρὸς κατὰ στέγας μέλαν σέσηπεν, ὃς δ' ἐκεῖνον ἔκτανεν, ἐς ταὐτὰ βαίνων ἅρματ' ἐκφοιτᾷ πατρί, 320 καὶ σκῆπτρ' ἐν οἷς Ἕλλησιν ἐστρατηλάτει μιαιφόνοισι χερσὶ γαυροῦται λαβών. Ἀγαμέμνονος δὲ τύμβος ἠτιμασμένος οὔπω χοάς ποτ' οὐδὲ κλῶνα μυρσίνης ἔλαβε, πυρὰ δὲ χέρσος ἀγλαϊσμάτων. μέθῃ δὲ βρεχθεὶς τῆς ἐμῆς μητρὸς πόσις ὁ κλεινός, ὡς λέγουσιν, ἐνθρῴσκει τάφῳ πέτροις τε λεύει μνῆμα λάινον πατρός, καὶ τοῦτο τολμᾷ τοὔπος εἰς ἡμᾶς λέγειν· Ποῦ παῖς Ὀρέστης; ἆρά σοι τύμβῳ καλῶς 330 παρὼν ἀμύνει; -ταῦτ' ἀπὼν ὑβρίζεται. ἀλλ', ὦ ξέν', ἱκετεύω σ', ἀπάγγειλον τάδε. πολλοὶ δ' ἐπιστέλλουσιν, ἑρμηνεὺς δ' ἐγώ, αἱ χεῖρες ἡ γλῶσσ' ἡ ταλαίπωρός τε φρήν, κάρα τ' ἐμὸν ξυρῆκες, ὅ τ' ἐκεῖνον τεκών. αἰσχρὸν γάρ, εἰ πατὴρ μὲν ἐξεῖλεν Φρύγας, ὁ δ' ἄνδρ' ἕν' εἷς ὢν οὐ δυνήσεται κτανεῖν, νέος πεφυκὼς κἀξ ἀμείνονος πατρός. ΧΟΡΟΣ καὶ μὴν δέδορκα τόνδε, σὸν λέγω πόσιν, λήξαντα μόχθου πρὸς δόμους ὡρμημένον. 340 |
ORESTE Entre le laboureur. |
ΑΥΤΟΥΡΓΟΣ ἔα· τίνας τούσδ' ἐν πύλαις ὁρῶ ξένους; τίνος δ' ἕκατι τάσδ' ἐπ' ἀγραύλους πύλας προσῆλθον; ἦ 'μοῦ δεόμενοι; γυναικί τοι αἰσχρὸν μετ' ἀνδρῶν ἑστάναι νεανιῶν. ΗΛΕΚΤΡΑ ὦ φίλτατ', εἰς ὕποπτα μὴ μόλῃς ἐμοί· τὸν ὄντα δ' εἴσῃ μῦθον· οἵδε γὰρ ξένοι ἥκουσ' Ὀρέστου πρός με κήρυκες λόγων. ἀλλ', ὦ ξένοι, σύγγνωτε τοῖς εἰρημένοις. ΑΥΤΟΥΡΓΟΣ τί φασίν; ἁνὴρ ἔστι καὶ λεύσσει φάος; ΗΛΕΚΤΡΑ ἔστιν λόγῳ γοῦν, φασὶ δ' οὐκ ἄπιστ' ἐμοί. 350 ΑΥΤΟΥΡΓΟΣ ἦ καί τι πατρὸς σῶν τε μέμνηται κακῶν; ΗΛΕΚΤΡΑ ἐν ἐλπίσιν ταῦτ'· ἀσθενὴς φεύγων ἀνήρ. ΑΥΤΟΥΡΓΟΣ ἦλθον δ' Ὀρέστου τίν' ἀγορεύοντες λόγον; ΗΛΕΚΤΡΑ σκοποὺς ἔπεμψε τούσδε τῶν ἐμῶν κακῶν. ΑΥΤΟΥΡΓΟΣ οὐκοῦν τὰ μὲν λεύσσουσι, τὰ δὲ σύ που λέγεις. ΗΛΕΚΤΡΑ ἴσασιν, οὐδὲν τῶνδ' ἔχουσιν ἐνδεές. ΑΥΤΟΥΡΓΟΣ οὐκοῦν πάλαι χρῆν τοῖσδ' ἀνεπτύχθαι πύλας; χωρεῖτ' ἐς οἴκους· ἀντὶ γὰρ χρηστῶν λόγων ξενίων κυρήσεθ', οἷ' ἐμὸς κεύθει δόμος. αἴρεσθ', ὀπαδοί, τῶνδ' ἔσω τεύχη δόμων. 360 καὶ μηδὲν ἀντείπητε, παρὰ φίλου φίλοι μολόντες ἀνδρός· καὶ γὰρ εἰ πένης ἔφυν, οὔτοι τό γ' ἦθος δυσγενὲς παρέξομαι. ΟΡΕΣΤΗΣ πρὸς θεῶν, ὅδ' ἁνὴρ ὃς συνεκκλέπτει γάμους τοὺς σούς, Ὀρέστην οὐ καταισχύνειν θέλων; ΗΛΕΚΤΡΑ οὗτος κέκληται πόσις ἐμὸς τῆς ἀθλίας. |
LE LABOUREUR
|
ΟΡΕΣΤΗΣ φεῦ· οὐκ ἔστ' ἀκριβὲς οὐδὲν εἰς εὐανδρίαν· ἔχουσι γὰρ ταραγμὸν αἱ φύσεις βροτῶν. ἤδη γὰρ εἶδον ἄνδρα γενναίου πατρὸς τὸ μηδὲν ὄντα, χρηστά τ' ἐκ κακῶν τέκνα, 370 λιμόν τ' ἐν ἀνδρὸς πλουσίου φρονήματι, γνώμην τε μεγάλην ἐν πένητι σώματι. πῶς οὖν τις αὐτὰ διαλαβὼν ὀρθῶς κρινεῖ; πλούτῳ; πονηρῷ τἄρα χρήσεται κριτῇ. ἢ τοῖς ἔχουσι μηδέν; ἀλλ' ἔχει νόσον πενία, διδάσκει δ' ἄνδρα τῇ χρείᾳ κακόν. ἀλλ' εἰς ὅπλ' ἔλθω; τίς δὲ πρὸς λόγχην βλέπων μάρτυς γένοιτ' ἂν ὅστις ἐστὶν ἁγαθός; κράτιστον εἰκῇ ταῦτ' ἐᾶν ἀφειμένα. οὗτος γὰρ ἁνὴρ οὔτ' ἐν Ἀργείοις μέγας 380 οὔτ' αὖ δοκήσει δωμάτων ὠγκωμένος, ἐν τοῖς δὲ πολλοῖς ὤν, ἄριστος ηὑρέθη. οὐ μὴ φρονήσεθ', οἳ κενῶν δοξασμάτων πλήρεις πλανᾶσθε, τῇ δ' ὁμιλίᾳ βροτοὺς κρινεῖτε καὶ τοῖς ἤθεσιν τοὺς εὐγενεῖς; οἱ γὰρ τοιοῦτοι καὶ πόλεις οἰκοῦσιν εὖ καὶ δώμαθ'· αἱ δὲ σάρκες αἱ κεναὶ φρενῶν ἀγάλματ' ἀγορᾶς εἰσιν. οὐδὲ γὰρ δόρυ μᾶλλον βραχίων σθεναρὸς ἀσθενοῦς μένει· ἐν τῇ φύσει δὲ τοῦτο κἀν εὐψυχίᾳ. 390 ἀλλ'-ἄξιος γὰρ ὅ τε παρὼν ὅ τ' οὐ παρὼν Ἀγαμέμνονος παῖς, οὗπερ οὕνεχ' ἥκομεν- δεξώμεθ' οἴκων καταλύσεις. χωρεῖν χρεών, δμῶες, δόμων τῶνδ' ἐντός. ὡς ἐμοὶ πένης εἴη πρόθυμος πλουσίου μᾶλλον ξένος. αἰνῶ μὲν οὖν τοῦδ' ἀνδρὸς ἐσδοχὰς δόμων, ἐβουλόμην δ' ἄν, εἰ κασίγνητός με σὸς ἐς εὐτυχοῦντας ἦγεν εὐτυχῶν δόμους. ἴσως δ' ἂν ἔλθοι· Λοξίου γὰρ ἔμπεδοι χρησμοί, βροτῶν δὲ μαντικὴν χαίρειν ἐῶ. 400 |
ORESTE Oreste et Pylade entrent dans la chaumière avec leurs serviteurs. |
ΧΟΡΟΣ νῦν ἢ πάροιθεν μᾶλλον, Ἠλέκτρα, χαρᾷ θερμαινόμεσθα καρδίαν· ἴσως γὰρ ἂν μόλις προβαίνουσ' ἡ τύχη σταίη καλῶς. ΗΛΕΚΤΡΑ ὦ τλῆμον, εἰδὼς δωμάτων χρείαν σέθεν τί τούσδ' ἐδέξω μείζονας σαυτοῦ ξένους; ΑΥΤΟΥΡΓΟΣ τί δ'; εἴπερ εἰσὶν ὡς δοκοῦσιν εὐγενεῖς, οὐκ ἔν τε μικροῖς ἔν τε μὴ στέρξουσ' ὁμῶς; ΗΛΕΚΤΡΑ ἐπεί νυν ἐξήμαρτες ἐν σμικροῖσιν ὤν, ἔλθ' ὡς παλαιὸν τροφὸν ἐμοῦ φίλον πατρός, ὃς ἀμφὶ ποταμὸν Τάναον Ἀργείας ὅρους 410 τέμνοντα γαίας Σπαρτιάτιδός τε γῆς ποίμναις ὁμαρτεῖ πόλεος ἐκβεβλημένος· κέλευε δ' αὐτὸν τῶνδ' ἐμοὐσαφιγμένων ἐλθεῖν, ξένων τ' ἐς δαῖτα πορσῦναί τινα. ἡσθήσεταί τοι καὶ προσεύξεται θεοῖς, ζῶντ' εἰσακούσας παῖδ' ὃν ἐκσῴζει ποτέ. οὐ γὰρ πατρῴων ἐκ δόμων μητρὸς πάρα λάβοιμεν ἄν τι· πικρὰ δ' ἀγγείλαιμεν ἄν, εἰ ζῶντ' Ὀρέστην ἡ τάλαιν' αἴσθοιτ' ἔτι. ΑΥΤΟΥΡΓΟΣ ἀλλ', εἰ δοκεῖ σοι, τούσδ' ἀπαγγελῶ λόγους 420 γέροντι· χώρει δ' ἐς δόμους ὅσον τάχος καὶ τἄνδον ἐξάρτυε. πολλά τοι γυνὴ χρῄζουσ' ἂν εὕροι δαιτὶ προσφορήματα. ἔστιν δὲ δὴ τοσαῦτά γ' ἐν δόμοις ἔτι, ὥσθ' ἕν γ' ἐπ' ἦμαρ τούσδε πληρῶσαι βορᾶς. ἐν τοῖς τοιούτοις δ' ἡνίκ' ἂν γνώμης πέσω, σκοπῶ τὰ χρήμαθ' ὡς ἔχει μέγα σθένος, ξένοις τε δοῦναι σῶμά τ' ἐς νόσους πεσὸν δαπάναισι σῷσαι· τῆς δ' ἐφ' ἡμέραν βορᾶς ἐς σμικρὸν ἥκει· πᾶς γὰρ ἐμπλησθεὶς ἀνὴρ 430 ὁ πλούσιός τε χὡ πένης ἴσον φέρει. |
LA CORYPHÉE |
ΧΟΡΟΣ κλειναὶ νᾶες, αἵ ποτ' ἔβατε Τροίαν {[στρ.} τοῖς ἀμετρήτοις ἐρετμοῖς πέμπουσαι χοροὺς μετὰ Νηρῄδων, ἵν' ὁ φίλαυλος ἔπαλλε δελ- φὶς πρῴραις κυανεμβόλοι- σιν εἱλισσόμενος, πορεύων τὸν τᾶς Θέτιδος κοῦφον ἅλμα ποδῶν Ἀχιλῆ σὺν Ἀγαμέμνονι Τρωίας 440 ἐπὶ Σιμουντίδας ἀκτάς. Νηρῇδες δ' Εὐβοῖδας ἄκρας λιποῦσαι {[ἀντ.} μόχθους ἀσπιστὰς ἀκμόνων Ἡφαίστου χρυσέων ἔφερον τευχέων, ἀνά τε Πήλιον ἀνά τε πρυ- μνὰς Ὄσσας ἱερᾶς νάπας † Νυμφαίας σκοπιὰς κόρας μάτευσ', † ἔνθα πατὴρ ἱππότας τρέφεν Ἑλλάδι φῶς Θέτιδος εἰνάλιον γόνον 450 ταχύπορον πόδ' Ἀτρείδαις. Ἰλιόθεν δ' ἔκλυόν τινος ἐν λιμέσιν {[στρ.} Ναυπλίοισι βεβῶτος τᾶς σᾶς, ὦ Θέτιδος παῖ, κλεινᾶς ἀσπίδος ἐν κύκλῳ τοιάδε σήματα, δείματα Φρύγια, τετύχθαι· περιδρόμῳ μὲν ἴτυος ἕδρᾳ Περσέα λαιμοτόμαν ὑπὲρ ἁλὸς ποτανοῖσι πεδί- λοισι φυὰν Γοργόνος ἴ- 460 σχειν, Διὸς ἀγγέλῳ σὺν Ἑρ- μᾷ, τῷ Μαί- ας ἀγροτῆρι κούρῳ· ἐν δὲ μέσῳ κατέλαμπε σάκει φαέθων {[ἀντ.} κύκλος ἀελίοιο ἵπποις ἂμ πτεροέσσαις ἄστρων τ' αἰθέριοι χοροί, Πλειάδες, Ὑάδες, Ἕκτορος ὄμμασι τροπαῖοι· ἐπὶ δὲ χρυσοτύπῳ κράνει 470 Σφίγγες ὄνυξιν ἀοίδιμον ἄγραν φέρουσαι· περιπλεύ- ρῳ δὲ κύτει πύρπνοος ἔ- σπευδε δρόμῳ λέαινα χαλ- αῖς Πειρη- ναῖον ὁρῶσα πῶλον. ἄορι δ' ἐν φονίῳ τετραβάμονες ἵπποι ἔπαλ- λον, κελαινὰ δ' ἀμφὶ νῶθ' ἵετο κόνις. τοιῶνδ' ἄνακτα δοριπόνων ἔκανεν ἀνδρῶν, Τυνδαρίς, 480 σὰ λέχεα, κακόφρων κούρα. τοιγάρ σέ ποτ' οὐρανίδαι πέμψουσιν θανάτοις· ἦ σὰν ἔτ' ἔτι φόνιον ὑπὸ δέραν ὄψομαι αἷμα χυθὲν σιδάρῳ. |
LE CHŒUR Strophe I. — Illustres navires, qui jadis voguiez vers Troie de vos rames sans nombre, levant un cortège de choeurs (114), avec les Néréides, pendant que bondissait l'amide la flûte, le dauphin (115), et qu'autour des proues à l'éperon bleu sombre il évoluait, escortant le fils de Thétis, Achille aux bonds légers (116), avec Agamemnon, vers Troie et les bords du Simoïs !
Antistrophe I. — Les Néréides, quittant les promontoires de l'Eubée, lui apportaient les armes et le bouclier forgés à grand labeur sur les enclumes d'or d'Héphaïstos. Par le Pélion, par la poupe des vallons sacrés de l'Ossa boisé, retraites des Nymphes, elles cherchaient le jeune guerrier là où un père cavalier (117) élevait pour la splendeur de la Grèce le fils de Thétis la marine, rapide coureur, soutien des Atrides.
Strophe II. — j'ai appris d'un homme revenu d'Ilion, dans le port de Nauplie (118), que sur l'orbe, ô fils de Thétis, de ton illustre bouclier (119), des figures terrifiantes pour les Phrygiens étaient sculptées. Sur la bordure qui courait à la circonférence, Persée (120), ayant tranché la gorge de la Gorgone, avec ses talonnières (121) ailées planait au-dessus de la mer; il avait à la main la tête du monstre! Près de lui se tenait le messager de Zeus, Hermès, fils de Maïa, dieu des champs.
Épode. — Sur la lance meurtrière, leurs quatre pattes tendues, galopaient des chevaux, et, noire, autour de leur croupe, montait la poussière. Le chef de tels guerriers, vaillants à la peine, est mort victime de tes amours, Tyndaride, fille perfide (126). C'est pour cela qu'un jour les Ouranides t'enverront à mille morts; et peut-être enfin, oui, enfin, de ta gorge ouverte verrai-je le sang couler, répandu par le fer. Chargé de provisions, le vieux gouverneur d'Agamemnon gravit péniblement l'escalier qui aboutit à la scène
|
ΠΡΕΣΒΥΣ ποῦ ποῦ νεᾶνις πότνι' ἐμὴ δέσποινά τε, Ἀγαμέμνονος παῖς, ὅν ποτ' ἐξέθρεψ' ἐγώ; ὡς πρόσβασιν τῶνδ' ὀρθίαν οἴκων ἔχει ῥυσῷ γέροντι τῷδε προσβῆναι ποδί. 490 ὅμως δὲ πρός γε τοὺς φίλους ἐξελκτέον διπλῆν ἄκανθαν καὶ παλίρροπον γόνυ. ὦ θύγατερ-ἄρτι γάρ σε πρὸς δόμοις ὁρῶ- ἥκω φέρων σοι τῶν ἐμῶν βοσκημάτων ποίμνης νεογνὸν θρέμμ' ὑποσπάσας τόδε στεφάνους τε τευχέων τ' ἐξελὼν τυρεύματα, παλαιόν τε θησαύρισμα Διονύσου τόδε ὀσμῇ κατῆρες, μικρόν, ἀλλ' ἐπεσβαλεῖν ἡδὺ σκύφον τοῦδ' ἀσθενεστέρῳ ποτῷ. ἴτω φέρων τις τοῖς ξένοις τάδ' ἐς δόμους· 500 ἐγὼ δὲ τρύχει τῷδ' ἐμῶν πέπλων κόρας δακρύοισι τέγξας ἐξομόρξασθαι θέλω. ΗΛΕΚΤΡΑ τί δ', ὦ γεραιέ, διάβροχον τόδ' ὄμμ' ἔχεις; μῶν τἀμὰ διὰ χρόνου σ' ἀνέμνησεν κακά; ἢ τὰς Ὀρέστου τλήμονας φυγὰς στένεις καὶ πατέρα τὸν ἐμόν, ὅν ποτ' ἐν χεροῖν ἔχων ἀνόνητ' ἔθρεψας σοί τε καὶ τοῖς σοῖς φίλοις; ΠΡΕΣΒΥΣ ἀνόνηθ'· ὅμως δ' οὖν τοῦτό γ' οὐκ ἠνεσχόμην. ἦλθον γὰρ αὐτοῦ πρὸς τάφον πάρεργ' ὁδοῦ καὶ προσπεσὼν ἔκλαυσ' ἐρημίας τυχών, 510 σπονδάς τε, λύσας ἀσκὸν ὃν φέρω ξένοις, ἔσπεισα, τύμβῳ δ' ἀμφέθηκα μυρσίνας. πυρᾶς δ' ἐπ' αὐτῆς οἶν μελάγχιμον πόκῳ σφάγιον ἐσεῖδον αἷμά τ' οὐ πάλαι χυθὲν ξανθῆς τε χαίτης βοστρύχους κεκαρμένους. κἀθαύμασ', ὦ παῖ, τίς ποτ' ἀνθρώπων ἔτλη πρὸς τύμβον ἐλθεῖν· οὐ γὰρ Ἀργείων γέ τις. ἀλλ' ἦλθ' ἴσως που σὸς κασίγνητος λάθρᾳ, μολὼν δ' ἐθαύμασ' ἄθλιον τύμβον πατρός. σκέψαι δὲ χαίτην προστιθεῖσα σῇ κόμῃ, 520 εἰ χρῶμα ταὐτὸν κουρίμης ἔσται τριχός· φιλεῖ γάρ, αἷμα ταὐτὸν οἷς ἂν ᾖ πατρός, τὰ πόλλ' ὅμοια σώματος πεφυκέναι. {Ηλ.} οὐκ ἄξι' ἀνδρός, ὦ γέρον, σοφοῦ λέγεις, εἰ κρυπτὸν ἐς γῆν τήνδ' ἂν Αἰγίσθου φόβῳ δοκεῖς ἀδελφὸν τὸν ἐμὸν εὐθαρσῆ μολεῖν. ἔπειτα χαίτης πῶς συνοίσεται πλόκος, ὁ μὲν παλαίστραις ἀνδρὸς εὐγενοῦς τραφείς, ὁ δὲ κτενισμοῖς θῆλυς; ἀλλ' ἀμήχανον. πολλοῖς δ' ἂν εὕροις βοστρύχους ὁμοπτέρους 530 καὶ μὴ γεγῶσιν αἵματος ταὐτοῦ, γέρον. ΠΡΕΣΒΥΣ σὺ δ' εἰς ἴχνος βᾶσ' ἀρβύλης σκέψαι βάσιν εἰ σύμμετρος σῷ ποδὶ γενήσεται, τέκνον. ΗΛΕΚΤΡΑ πῶς δ' ἂν γένοιτ' ἂν ἐν κραταιλέῳ πέδῳ γαίας ποδῶν ἔκμακτρον; εἰ δ' ἔστιν τόδε, δυοῖν ἀδελφοῖν ποὺς ἂν οὐ γένοιτ' ἴσος ἀνδρός τε καὶ γυναικός, ἀλλ' ἅρσην κρατεῖ. ΠΡΕΣΒΥΣ οὐκ ἔστιν, εἰ καὶ γῆν κασίγνητος μολών, . . . . . . . κερκίδος ὅτῳ γνοίης ἂν ἐξύφασμα σῆς, ἐν ᾧ ποτ' αὐτὸν ἐξέκλεψα μὴ θανεῖν; 540 {ΗΛΕΚΤΡΑ οὐκ οἶσθ', Ὀρέστης ἡνίκ' ἐκπίπτει χθονός, νέαν μ' ἔτ' οὖσαν; εἰ δὲ κἄκρεκον πέπλους, πῶς ἂν τότ' ὢν παῖς ταὐτὰ νῦν ἔχοι φάρη, εἰ μὴ ξυναύξοινθ' οἱ πέπλοι τῷ σώματι; ἀλλ' ἤ τις αὐτοῦ τάφον ἐποικτίρας ξένος † ἐκείρατ', ἢ τῆσδε σκοποὺς λαβὼν χθονὸς † . . . ΠΡΕΣΒΥΣ οἱ δὲ ξένοι ποῦ; βούλομαι γὰρ εἰσιδὼν αὐτοὺς ἔρεσθαι σοῦ κασιγνήτου πέρι. ΗΛΕΚΤΡΑ οἵδ' ἐκ δόμων βαίνουσι λαιψηρῷ ποδί. ΠΡΕΣΒΥΣ ἀλλ' εὐγενεῖς μέν, ἐν δὲ κιβδήλῳ τόδε· 550 πολλοὶ γὰρ ὄντες εὐγενεῖς εἰσιν κακοί. ὅμως δέ. -χαίρειν τοὺς ξένους προσεννέπω. |
LE VIEILLARD Où donc, où est ma jeune souveraine, ma maîtresse, la fille d'Agamemnon que jadis j'élevai ? Comme la pente qui monte à cette demeure est raide pour les jambes du vieillard ridé que je suis! Cependant jusque chez mes amis au moins il faut bien traîner mon échine courbée en deux et mes genoux tremblants. Apparaît Électre. O ma fille — car je te vois maintenant devant la maison —, je suis venu t'apporter cet agneau nouveau-né choisi dans mes troupeaux de brebis, des couronnes de fleurs, des fromages juste retirés de leur moule, et ce vieux trésor de Dionysos (127), tout parfumé : il y en a peu, mais verses-en une chope dans cette autre boisson moins forte et tu la rendras délicieuse. Allons! qu'on porte cela dans la maison, à vos hôtes. Moi, avec ce lambeau de mes vêtements, je veux essuyer mes yeux mouillés de larmes. ÉLECTRE Mais pourquoi, ô vieillard, ton visage est-il baigné de larmes ? Est-ce que mes maux, après un temps si long, réveillent les tiens ? Ou gémis-tu sur le malheureux exil d'Oreste et sur mon père, que jadis tu as tenu dans tes bras et que tu as élevé, en vain, hélas ! pour toi et tes amis ? LE VIEILLARD Oui, en vain! Et pourtant ce n'est pas ce souvenir que je ne pouvais supporter. Mais je me suis détourné de mon chemin pour aller à son tombeau; je me suis prosterné devant lui et j'ai pleuré de le trouver à l'abandon. Ouvrant l'outre que j'apporte pour tes hôtes, j'ai fait des libations; puis autour de la tombe j'ai déposé des rameaux de myrte. Alors, sur le bûcher même, j'ai vu, immolée en sacrifice, une brebis à la toison noire, son sang qu'on venait de répandre et des boucles coupées à une blonde chevelure. Juge de mon étonnement, ô ma fille! Quel homme a osé venir au tombeau ? Ce n'est pas un des Argiens. Peut-être ton frère est-il rentré en secret et, à son retour, a-t-il rendu hommage au misérable tombeau de ton père. Examine (128) ces cheveux; approche-les des tiens et vois s'ils sont de la même couleur que la boucle coupée. D'habitude, les enfants qui sont d'un même sang par leur père ont physiquement beaucoup de ressemblances. ÉLECTRE Tes paroles, ô vieillard, sont indignes d'un homme sensé. Crois-tu que, par crainte d'Égisthe, mon frère eût caché son retour en ce pays, lui qui est si brave ? Et puis, comment pourraient se ressembler deux touffes de cheveux dont les uns appartiennent à un homme de la noblesse et se sont fortifiés dans les palestres, et dont les autres, des cheveux de femme, sont assouplis par le peigne. Non, c'est impossible. Souvent d'ailleurs on peut trouver des boucles de même teinte même chez des personnes qui ne sont pas nées du même sang, vieillard! LE VIEILLARD Eh bien, va mettre ton pied sur la trace de sa chaussure et vois si votre pied n'aura pas même mesure, mon enfant. ÉLECTRE Comment se pourrait-il qu'un sol rocailleux gardât des empreintes de pieds ? Mais supposons. Deux enfants d'un même père ne sauraient avoir même pied, si l'un est un homme et l'autre une femme : celui de l'homme est plus fort. LE VIEILLARD Ne pourrais-tu pas, si ton frère était de retour, reconnaître l'étoffe tissée par ta navette et dans laquelle je l'ai jadis dérobé à la mort. ÉLECTRE Ne sais-tu pas qu'à l'époque où Oreste a été chassé de ce pays j'étais encore toute jeune. Même si j'avais tissé ses vêtements, comment pourrait-il porter aujourd'hui les mêmes habits qu'il avait enfant ? A moins que les vêtements ne grandissent avec le corps! Non, c'est qu'à son tombeau un étranger, par pitié, a coupé une boucle de ses cheveux, ou qu'avec des espions de ce pays... LE VIEILLARD Mais ces étrangers, où sont-ils ? Je veux les voir et les interroger sur ton frère. Oreste et Pylade apparaissent sur le seuil de la chaumière. ÉLECTRE Les voici qui sortent de la maison, d'un pas rapide. LE VIEILLARD Oui, ils sont de noble race, mais ce signe est parfois de mauvais aloi; car beaucoup d'hommes, malgré leur noblesse, ont une âme de manant. N'importe... (A Oreste et Pylade) Étrangers, je vous adresse mon salut. |
ΟΡΕΣΤΗΣ χαῖρ', ὦ γεραιέ. -τοῦ ποτ', Ἠλέκτρα, τόδε παλαιὸν ἀνδρὸς λείψανον φίλων κυρεῖ; ΗΛΕΚΤΡΑ οὗτος τὸν ἁμὸν πατέρ' ἔθρεψεν, ὦ ξένε. ΟΡΕΣΤΗΣ τί φῄς; ὅδ' ὃς σὸν ἐξέκλεψε σύγγονον; ΗΛΕΚΤΡΑ ὅδ' ἔσθ' ὁ σώσας κεῖνον, εἴπερ ἔστ' ἔτι. ΟΡΕΣΤΗΣ ἔα· τί μ' ἐσδέδορκεν ὥσπερ ἀργύρου σκοπῶν λαμπρὸν χαρακτῆρ'; ἢ προσεικάζει μέ τῳ; ΗΛΕΚΤΡΑ ἴσως Ὀρέστου σ' ἥλιχ' ἥδεται βλέπων. 560 ΟΡΕΣΤΗΣ φίλου γε φωτός. τί δὲ κυκλεῖ πέριξ πόδα; ΗΛΕΚΤΡΑ καὐτὴ τόδ' εἰσορῶσα θαυμάζω, ξένε. ΠΡΕΣΒΥΣ ὦ πότνι', εὔχου, θύγατερ Ἠλέκτρα, θεοῖς. ΗΛΕΚΤΡΑ τί τῶν ἀπόντων ἢ τί τῶν ὄντων πέρι; ΠΡΕΣΒΥΣ λαβεῖν φίλον θησαυρόν, ὃν φαίνει θεός. ΗΛΕΚΤΡΑ ἰδού· καλῶ θεούς. ἢ τί δὴ λέγεις, γέρον; ΠΡΕΣΒΥΣ βλέψον νυν ἐς τόνδ', ὦ τέκνον, τὸν φίλτατον. ΗΛΕΚΤΡΑ πάλαι δέδορκα, μὴ σύ γ' οὐκέτ' εὖ φρονῇς. ΠΡΕΣΒΥΣ οὐκ εὖ φρονῶ 'γὼ σὸν κασίγνητον βλέπων; 570 ΗΛΕΚΤΡΑ πῶς εἶπας, ὦ γεραί', ἀνέλπιστον λόγον; ΠΡΕΣΒΥΣ ὁρᾶν Ὀρέστην τόνδε τὸν Ἀγαμέμνονος. ΗΛΕΚΤΡΑ ποῖον χαρακτῆρ' εἰσιδών, ᾧ πείσομαι; ΠΡΕΣΒΥΣ οὐλὴν παρ' ὀφρύν, ἥν ποτ' ἐν πατρὸς δόμοις νεβρὸν διώκων σοῦ μέθ' ᾑμάχθη πεσών. ΗΛΕΚΤΡΑ πῶς φῄς; ὁρῶ μὲν πτώματος τεκμήριον. ΠΡΕΣΒΥΣ ἔπειτα μέλλεις προσπίτνειν τοῖς φιλτάτοις; ΗΛΕΚΤΡΑ ἀλλ' οὐκέτ', ὦ γεραιέ· συμβόλοισι γὰρ τοῖς σοῖς πέπεισμαι θυμόν. -ὦ χρόνῳ φανείς, ἔχω σ' ἀέλπτως . . . ΟΡΕΣΤΗΣ κἀξ ἐμοῦ γ' ἔχῃ χρόνῳ. ΗΛΕΚΤΡΑ οὐδέποτε δόξασα. ΟΡΕΣΤΗΣ οὐδ' ἐγὼ γὰρ ἤλπισα. 580 ΗΛΕΚΤΡΑ ἐκεῖνος εἶ σύ; ΟΡΕΣΤΗΣ σύμμαχός γέ σοι μόνος. ἢν δ' ἀνσπάσωμαί γ' ὃν μετέρχομαι βόλον . . . πέποιθα δ'· ἢ χρὴ μηκέθ' ἡγεῖσθαι θεούς, εἰ τἄδικ' ἔσται τῆς δίκης ὑπέρτερα. |
ORESTE |
ΧΟΡΟΣ ἔμολες ἔμολες, ὤ, χρόνιος ἁμέρα, κατέλαμψας, ἔδειξας ἐμφανῆ πόλει πυρσόν, ὃς παλαιᾷ φυγᾷ πατρίων ἀπὸ δωμάτων τάλας ἀλαίνων ἔβα. θεὸς αὖ θεὸς ἁμετέραν τις ἄγει 590 νίκαν, ὦ φίλα. ἄνεχε χέρας, ἄνεχε λόγον, ἵει λιτὰς ἐς θεούς, τύχᾳ σοι τύχᾳ κασίγνητον ἐμβατεῦσαι πόλιν. ΟΡΕΣΤΗΣ εἶἑν· φίλας μὲν ἡδονὰς ἀσπασμάτων ἔχω, χρόνῳ δὲ καὖθις αὐτὰ δώσομεν. σὺ δ', ὦ γεραιέ-καίριος γὰρ ἤλυθες- λέξον, τί δρῶν ἂν φονέα τεισαίμην πατρός; [μητέρα τε κοινωνὸν ἀνοσίων γάμων;] 600 ἔστιν τί μοι κατ' Ἄργος εὐμενὲς φίλων; ἢ πάντ' ἀνεσκευάσμεθ', ὥσπερ αἱ τύχαι; τῷ ξυγγένωμαι; νύχιος ἢ καθ' ἡμέραν; ποίαν ὁδὸν τραπώμεθ' εἰς ἐχθροὺς ἐμούς; ΠΡΕΣΒΥΣ ὦ τέκνον, οὐδεὶς δυστυχοῦντί σοι φίλος. εὕρημα γάρ τοι χρῆμα γίγνεται τόδε, κοινῇ μετασχεῖν τἀγαθοῦ καὶ τοῦ κακοῦ. σὺ δ'-ἐκ βάθρων γὰρ πᾶς ἀνῄρησαι φίλοις οὐδ' ἐλλέλοιπας ἐλπίδ'-ἴσθι μου κλύων, ἐν χειρὶ τῇ σῇ πάντ' ἔχεις καὶ τῇ τύχῃ, 610 πατρῷον οἶκον καὶ πόλιν λαβεῖν σέθεν. |
LE CHŒUR ORESTE |
ΟΡΕΣΤΗΣ τί δῆτα δρῶντες τοῦδ' ἂν ἐξικοίμεθα; ΠΡΕΣΒΥΣ κτανὼν Θυέστου παῖδα σήν τε μητέρα. ΟΡΕΣΤΗΣ ἥκω 'πὶ τόνδε στέφανον· ἀλλὰ πῶς λάβω; ΠΡΕΣΒΥΣ τειχέων μὲν ἐλθὼν ἐντὸς οὐδ' ἂν εἰ θέλοις. ΟΡΕΣΤΗΣ φρουραῖς κέκασται δεξιαῖς τε δορυφόρων; ΠΡΕΣΒΥΣ ἔγνως· φοβεῖται γάρ σε κοὐχ εὕδει σαφῶς. ΟΡΕΣΤΗΣ εἶἑν· σὺ δὴ τοὐνθένδε βούλευσον, γέρον. ΠΡΕΣΒΥΣ κἀμοῦ γ' ἄκουσον· ἄρτι γάρ μ' ἐσῆλθέ τι. ΟΡΕΣΤΗΣ ἐσθλόν τι μηνύσειας, αἰσθοίμην δ' ἐγώ. 620 ΠΡΕΣΒΥΣ Αἴγισθον εἶδον, ἡνίχ' εἷρπον ἐνθάδε. {ΟΡΕΣΤΗΣ προσηκάμην τὸ ῥηθέν. ἐν ποίοις τόποις; ΠΡΕΣΒΥΣ ἀγρῶν πέλας τῶνδ' ἱπποφορβίων ἔπι. ΟΡΕΣΤΗΣ τί δρῶνθ'; ὁρῶ γὰρ ἐλπίδ' ἐξ ἀμηχάνων. ΠΡΕΣΒΥΣ Νύμφαις ἐπόρσυν' ἔροτιν, ὡς ἔδοξέ μοι. ΟΡΕΣΤΗΣ τροφεῖα παίδων ἢ πρὸ μέλλοντος τόκου; ΠΡΕΣΒΥΣ οὐκ οἶδα πλὴν ἕν· βουσφαγεῖν ὡπλίζετο. ΟΡΕΣΤΗΣ πόσων μετ' ἀνδρῶν; ἢ μόνος δμώων μέτα; ΠΡΕΣΒΥΣ οὐδεὶς παρῆν Ἀργεῖος, οἰκεία δὲ χείρ. ΟΡΕΣΤΗΣ οὔ πού τις ὅστις γνωριεῖ μ' ἰδών, γέρον; 630 ΠΡΕΣΒΥΣ δμῶες μέν εἰσιν, οἳ σέ γ' οὐκ εἶδόν ποτε. ΟΡΕΣΤΗΣ ἡμῖν ἂν εἶεν, εἰ κρατοῖμεν, εὐμενεῖς; ΠΡΕΣΒΥΣ δούλων γὰρ ἴδιον τοῦτο, σοὶ δὲ σύμφορον. ΟΡΕΣΤΗΣ πῶς οὖν ἂν αὐτῷ πλησιασθείην ποτέ; ΠΡΕΣΒΥΣ στείχων ὅθεν σε βουθυτῶν ἐσόψεται. ΟΡΕΣΤΗΣ ὁδὸν παρ' αὐτήν, ὡς ἔοικ', ἀγροὺς ἔχει; ΠΡΕΣΒΥΣ ὅθεν γ' ἰδών σε δαιτὶ κοινωνὸν καλεῖ. ΟΡΕΣΤΗΣ πικρόν γε συνθοινάτορ', ἢν θεὸς θέλῃ. ΠΡΕΣΒΥΣ τοὐνθένδε πρὸς τὸ πῖπτον αὐτὸς ἐννόει. ΟΡΕΣΤΗΣ καλῶς ἔλεξας. -ἡ τεκοῦσα δ' ἐστὶ ποῦ; 640 ΠΡΕΣΒΥΣ Ἄργει· παρέσται δ' οὖν πόσει θοίνην ἔπι. ΟΡΕΣΤΗΣ τί δ' οὐχ ἅμ' ἐξωρμᾶτ' ἐμὴ μήτηρ πόσει; ΠΡΕΣΒΥΣ ψόγον τρέμουσα δημοτῶν ἐλείπετο. ΟΡΕΣΤΗΣ ξυνῆχ'· ὕποπτος οὖσα γιγνώσκει πόλει. ΠΡΕΣΒΥΣ τοιαῦτα· μισεῖται γὰρ ἀνόσιος γυνή. ΟΡΕΣΤΗΣ πῶς οὖν ἐκείνην τόνδε τ' ἐν ταὐτῷ κτενῶ; ΗΛΕΚΤΡΑ ἐγὼ φόνον γε μητρὸς ἐξαρτύσομαι. ΟΡΕΣΤΗΣ καὶ μὴν ἐκεῖνά γ' ἡ τύχη θήσει καλῶς. ΗΛΕΚΤΡΑ ὑπηρετείτω μὲν δυοῖν ὄντοιν ὅδε. ΠΡΕΣΒΥΣ ἔσται τάδ'· εὑρίσκεις δὲ μητρὶ πῶς φόνον; 650 ΗΛΕΚΤΡΑ λέγ', ὦ γεραιέ, τάδε Κλυταιμήστρᾳ μολών· λεχώ μ' ἀπάγγελλ' οὖσαν ἄρσενος τόκῳ. ΠΡΕΣΒΥΣ πότερα πάλαι τεκοῦσαν ἢ νεωστὶ δή; ΗΛΕΚΤΡΑ δέχ' ἡλίους, ἐν οἷσιν ἁγνεύει λεχώ. ΠΡΕΣΒΥΣ καὶ δὴ τί τοῦτο μητρὶ προσβάλλει φόνον; ΗΛΕΚΤΡΑ ἥξει κλύουσα λόχιά μου νοσήματα. ΠΡΕΣΒΥΣ πόθεν; τί δ' αὐτῇ σοῦ μέλειν δοκεῖς, τέκνον; ΗΛΕΚΤΡΑ ναί· καὶ δακρύσει γ' ἀξίωμ' ἐμῶν τόκων. ΠΡΕΣΒΥΣ ἴσως· πάλιν τοι μῦθον ἐς καμπὴν ἄγε. ΗΛΕΚΤΡΑ ἐλθοῦσα μέντοι δῆλον ὡς ἀπόλλυται. 660 ΠΡΕΣΒΥΣ καὶ μὴν ἐπ' αὐτάς γ' εἶσι σῶν δόμων πύλας. ΗΛΕΚΤΡΑ οὐκοῦν τραπέσθαι σμικρὸν εἰς Ἅιδου τόδε; ΠΡΕΣΒΥΣ εἰ γὰρ θάνοιμι τοῦτ' ἰδὼν ἐγώ ποτε. {Ηλ.} πρώτιστα μέν νυν τῷδ' ὑφήγησαι, γέρον . . . ΠΡΕΣΒΥΣ Αἴγισθος ἔνθα νῦν θυηπολεῖ θεοῖς; {Ηλ.} ἔπειτ' ἀπαντῶν μητρὶ τἀπ' ἐμοῦ φράσον. ΠΡΕΣΒΥΣ ὥστ' αὐτά γ' ἐκ σοῦ στόματος εἰρῆσθαι δοκεῖν. ΗΛΕΚΤΡΑ σὸν ἔργον ἤδη· πρόσθεν εἴληχας φόνου. ΟΡΕΣΤΗΣ στείχοιμ' ἄν, εἴ τις ἡγεμὼν γίγνοιθ' ὁδοῦ. ΠΡΕΣΒΥΣ καὶ μὴν ἐγὼ πέμποιμ' ἂν οὐκ ἀκουσίως. 670 ΟΡΕΣΤΗΣ ὦ Ζεῦ Πατρῷε, καὶ Τροπαῖ' ἐχθρῶν γενοῦ . . . ΗΛΕΚΤΡΑ οἴκτιρέ θ' ἡμᾶς· οἰκτρὰ γὰρ πεπόνθαμεν . . . ΠΡΕΣΒΥΣ οἴκτιρε δῆτα σούς γε φύντας ἐκγόνους. ΗΛΕΚΤΡΑ Ἥρα τε, βωμῶν ἣ Μυκηναίων κρατεῖς . . . ΟΡΕΣΤΗΣ νίκην δὸς ἡμῖν, εἰ δίκαι' αἰτούμεθα. ΠΡΕΣΒΥΣ δὸς δῆτα πατρὸς τοῖσδε τιμωρὸν δίκην. ΟΡΕΣΤΗΣ σύ τ', ὦ κάτω γῆς ἀνοσίως οἰκῶν πάτερ . . . ΗΛΕΚΤΡΑ καὶ Γαῖ' ἄνασσα, χεῖρας ᾗ δίδωμ' ἐμὰς . . . ΠΡΕΣΒΥΣ ἄμυν' ἄμυνε τοῖσδε φιλτάτοις τέκνοις. ΟΡΕΣΤΗΣ νῦν πάντα νεκρὸν ἐλθὲ σύμμαχον λαβών. 680 ΗΛΕΚΤΡΑ οἵπερ γε σὺν σοὶ Φρύγας ἀνήλωσαν δορὶ . . . ΠΡΕΣΒΥΣ χὥσοι στυγοῦσιν ἀνοσίους μιάστορας. ΗΛΕΚΤΡΑ ἤκουσας, ὦ δείν' ἐξ ἐμῆς μητρὸς παθών; ΠΡΕΣΒΥΣ πάντ', οἶδ', ἀκούει τάδε πατήρ· στείχειν δ' ἀκμή. ΗΛΕΚΤΡΑ καί σοι προφωνῶ πρὸς τάδ' Αἴγισθον θανεῖν· ὡς εἰ παλαισθεὶς πτῶμα θανάσιμον πεσῇ, τέθνηκα κἀγώ, μηδέ με ζῶσαν λέγε· παίσω γὰρ ἧπαρ τοὐμὸν ἀμφήκει ξίφει. δόμων ἔσω βᾶσ' εὐτρεπὲς ποήσομαι. ὡς ἢν μὲν ἔλθῃ πύστις εὐτυχὴς σέθεν, ὀλολύξεται πᾶν δῶμα· θνῄσκοντος δέ σου τἀναντί' ἔσται τῶνδε· ταῦτά σοι λέγω. ΟΡΕΣΤΗΣ πάντ' οἶδα. ΗΛΕΚΤΡΑ πρὸς τάδ' ἄνδρα γίγνεσθαί σε χρή. ὑμεῖς δέ μοι, γυναῖκες, εὖ πυρσεύετε κραυγὴν ἀγῶνος τοῦδε· φρουρήσω δ' ἐγὼ πρόχειρον ἔγχος χειρὶ βαστάζουσ' ἐμῇ. οὐ γάρ ποτ' ἐχθροῖς τοῖς ἐμοῖς νικωμένη δίκην ὑφέξω, σῶμ' ἐμὸν καθυβρίσαι. |
ORESTE |
ΧΟΡΟΣ ἀταλᾶς ὑπὸ ματρὸς <ἄρν'> {[στρ.} Ἀργείων ὀρέων ποτὲ κληδὼν ἐν 700 πολιαῖσι μένει φήμαις εὐαρμόστοις ἐν καλάμοις Πᾶνα μοῦσαν ἡδύθροον πνέοντ', ἀγρῶν ταμίαν, χρυσέαν καλλιπλόκαμον πορεῦσαι. πετρίνοις δ' ἐπι- στὰς κᾶρυξ ἰάχει βάθροις· Ἀγορὰν ἀγοράν, Μυκη- ναῖοι, στείχετε μακαρίων ὀψόμενοι τυράννων 710 φάσματα † δείματα. . . . χοροὶ δ' Ἀτρει- δᾶν † ἐγέραιρον οἴκους· θυμέλαι δ' ἐπίτναντο χρυ- {[ἀντ.} σήλατοι, σελαγεῖτο δ' ἀν' ἄστυ πῦρ ἐπιβώμιον Ἀργείων· λωτὸς δὲ φθόγγον κελάδει κάλλιστον, Μουσᾶν θεράπων· μολπαὶ δ' ηὔξοντ' ἐραταί, χρυσέας ἀρνὸς ἐπίλογοι, Θυέστου· κρυφίαις γὰρ εὐ- ναῖς πείσας ἄλοχον φίλαν 720 Ἀτρέως, τέρας ἐκκομί- ζει πρὸς δώματα· νεόμενος δ' εἰς ἀγόρους ἀυτεῖ τὰν κερόεσσαν ἔχειν χρυσεόμαλ- λον κατὰ δῶμα ποίμναν. τότε δὴ τότε φαεν- {[στρ.} νὰς ἄστρων μετέβασ' ὁδοὺς Ζεὺς καὶ φέγγος ἀελίου λευκόν τε πρόσωπον ἀ- 730 οῦς, τὰ δ' ἕσπερα νῶτ' ἐλαύ- νει θερμᾷ φλογὶ θεοπύρῳ, νεφέλαι δ' ἔνυδροι πρὸς ἄρ- κτον, ξηραί τ' Ἀμμωνίδες ἕ- δραι φθίνουσ' ἀπειρόδροσοι, καλλίστων ὄμβρων Διόθεν στερεῖσαι. λέγεται, τὰν δὲ πί- {[ἀντ.} στιν σμικρὰν παρ' ἔμοιγ' ἔχει, στρέψαι θερμὰν ἀέλιον χρυσωπὸν ἕδραν ἀλλά- 740 ξαντα δυστυχίᾳ βροτεί- ῳ θνατᾶς ἕνεκεν δίκας. φοβεροὶ δὲ βροτοῖσι μῦ- θοι κέρδος πρὸς θεῶν θεραπεί- αν. ὧν οὐ μνασθεῖσα πόσιν κτείνεις, κλεινῶν συγγενέτειρ' ἀδελφῶν. {-} ἔα ἔα· φίλαι, βοῆς ἠκούσατ'-ἢ δοκὼ κενὴ ὑπῆλθέ μ'; -ὥστε νερτέρα βροντὴ Διός; ἰδού, τάδ' οὐκ ἄσημα πνεύματ' αἴρεται· δέσποιν', ἄμειψον δώματ', Ἠλέκτρα, τάδε. 750 ΗΛΕΚΤΡΑ φίλαι, τί χρῆμα; πῶς ἀγῶνος ἥκομεν; ΧΟΡΟΣ οὐκ οἶδα πλὴν ἕν· φόνιον οἰμωγὴν κλύω. ΗΛΕΚΤΡΑ ἤκουσα κἀγώ, τηλόθεν μέν, ἀλλ' ὅμως. ΧΟΡΟΣ μακρὰν γὰρ ἕρπει γῆρυς, ἐμφανής γε μήν. ΗΛΕΚΤΡΑ Ἀργεῖος ὁ στεναγμός· ἦ φίλων ἐμῶν; ΧΟΡΟΣ οὐκ οἶδα· πᾶν γὰρ μείγνυται μέλος βοῆς. ΗΛΕΚΤΡΑ σφαγὴν ἀυτεῖς τήνδε μοι· τί μέλλομεν; ΧΟΡΟΣ ἔπισχε, τρανῶς ὡς μάθῃς τύχας σέθεν. ΗΛΕΚΤΡΑ οὐκ ἔστι· νικώμεσθα· ποῦ γὰρ ἄγγελοι; ΧΟΡΟΣ ἥξουσιν· οὔτοι βασιλέα φαῦλον κτανεῖν. 760 |
LE CHŒUR Antistrophe I. — Les sanctuaires se
dévoilaient, éclatants d'or incrusté; par la ville étincelait le feu
sur les autels des Argiens ; la flûte de lotos envoyait à l'écho ses
sons les plus beaux, cette servante des Muses. Des chants portaient
jusqu'aux nues les prodiges de l'agneau d'or ... (texte
incertain)... En secret, pour sa couche, il a séduit l'épouse (134)
chérie d'Atrée. Il emporte le prodige dans le palais. Revenu à
l'assemblée, il crie qu'il détient l'agneau cornu à la toison d'or,
chez lui. Strophe II. — C'est alors, oui, alors
que Zeus changea la route lumineuse des astres, du Soleil (135)
brillant et de l'Aurore au front radieux. C'est vers l'Occident que
s'avance la voûte céleste et sa flamme ardente allumée par un dieu;
les nuées humides s'en vont vers Arctos (136);
desséchés, les séjours d'Ammon (137)
se consument sans connaître la rosée, privés des pluies bienfaisantes
de Zeus. Antistrophe II. — On dit — mais la
légende a peu de créance auprès de moi (138)
— que le soleil au visage d'or s'est détourné, a déplacé sa
demeure de feu, au dam des humains, afin de satisfaire à la justice des
mortels. Ces contes effrayants pour les humains sont profitables au
culte des dieux. Tu ne t'en es plus souvenue et tu as tué ton mari, ô
soeur d'illustres frères (139). LA CORYPHÉE |
ΑΓΓΕΛΟΣ ὦ καλλίνικοι παρθένοι Μυκηνίδες, νικῶντ' Ὀρέστην πᾶσιν ἀγγέλλω φίλοις, Ἀγαμέμνονος δὲ φονέα κείμενον πέδῳ Αἴγισθον· ἀλλὰ θεοῖσιν εὔχεσθαι χρεών. ΗΛΕΚΤΡΑ τίς δ' εἶ σύ; πῶς μοι πιστὰ σημαίνεις τάδε; ΑΓΓΕΛΟΣ οὐκ οἶσθ' ἀδελφοῦ μ' εἰσορῶσα πρόσπολον; ΗΛΕΚΤΡΑ ὦ φίλτατ', ἔκ τοι δείματος δυσγνωσίαν εἶχον προσώπου· νῦν δὲ γιγνώσκω σε δή. τί φῄς; τέθνηκε πατρὸς ἐμοῦ στυγνὸς φονεύς; ΑΓΓΕΛΟΣ τέθνηκε· δίς σοι ταὔθ', ἃ γοῦν βούλῃ, λέγω. 770 ΗΛΕΚΤΡΑ ὦ θεοί, Δίκη τε πάνθ' ὁρῶσ', ἦλθές ποτε. ποίῳ τρόπῳ δὲ καὶ τίνι ῥυθμῷ φόνου κτείνει Θυέστου παῖδα; βούλομαι μαθεῖν. ΑΓΓΕΛΟΣ ἐπεὶ μελάθρων τῶνδ' ἀπήραμεν πόδα, ἐσβάντες ᾖμεν δίκροτον εἰς ἁμαξιτὸν ἔνθ' ἦν ὁ κλεινὸς τῶν Μυκηναίων ἄναξ. κυρεῖ δὲ κήποις ἐν καταρρύτοις βεβώς, δρέπων τερείνης μυρσίνης κάρᾳ πλόκους· ἰδών τ' ἀυτεῖ· Χαίρετ', ὦ ξένοι· τίνες πόθεν πορεύεσθ'; ἔστε τ' ἐκ ποίας χθονός; 780 ὁ δ' εἶπ' Ὀρέστης· Θεσσαλοί· πρὸς δ' Ἀλφεὸν θύσοντες ἐρχόμεσθ' Ὀλυμπίῳ Διί. κλύων δὲ ταῦτ' Αἴγισθος ἐννέπει τάδε· Νῦν μὲν παρ' ἡμῖν χρὴ συνεστίους ἐμοὶ θοίνης γενέσθαι· τυγχάνω δὲ βουθυτῶν Νύμφαις· ἑῷοι δ' ἐξαναστάντες λέχους ἐς ταὐτὸν ἥξετ'. ἀλλ' ἴωμεν ἐς δόμους- καὶ ταῦθ' ἅμ' ἠγόρευε καὶ χερὸς λαβὼν παρῆγεν ἡμᾶς-οὐδ' ἀπαρνεῖσθαι χρεών· [ἐπεὶ δ' ἐν οἴκοις ἦμεν, ἐννέπει τάδε·] 790 λούτρ' ὡς τάχιστα τοῖς ξένοις τις αἰρέτω, ὡς ἀμφὶ βωμὸν στῶσι χερνίβων πέλας. ἀλλ' εἶπ' Ὀρέστης· Ἀρτίως ἡγνίσμεθα λουτροῖσι καθαροῖς ποταμίων ῥείθρων ἄπο. εἰ δὲ ξένους ἀστοῖσι συνθύειν χρεών, Αἴγισθ', ἕτοιμοι κοὐκ ἀπαρνούμεσθ', ἄναξ. τοῦτον μὲν οὖν μεθεῖσαν ἐκ μέσου λόγον· λόγχας δὲ θέντες δεσπότου φρουρήματα δμῶες πρὸς ἔργον πάντες ἵεσαν χέρας· οἳ μὲν σφαγεῖον ἔφερον, οἳ δ' ᾖρον κανᾶ, 800 ἄλλοι δὲ πῦρ ἀνῆπτον ἀμφί τ' ἐσχάρας λέβητας ὤρθουν· πᾶσα δ' ἐκτύπει στέγη. λαβὼν δὲ προχύτας μητρὸς εὐνέτης σέθεν ἔβαλλε βωμούς, τοιάδ' ἐννέπων ἔπη· Νύμφαι πετραῖαι, πολλάκις με βουθυτεῖν καὶ τὴν κατ' οἴκους Τυνδαρίδα δάμαρτ' ἐμὴν πράσσοντας ὡς νῦν, τοὺς δ' ἐμοὺς ἐχθροὺς κακῶς -λέγων Ὀρέστην καὶ σέ. δεσπότης δ' ἐμὸς τἀναντί' ηὔχετ', οὐ γεγωνίσκων λόγους, λαβεῖν πατρῷα δώματ'. ἐκ κανοῦ δ' ἑλὼν 810 Αἴγισθος ὀρθὴν σφαγίδα, μοσχείαν τρίχα τεμὼν ἐφ' ἁγνὸν πῦρ ἔθηκε δεξιᾷ, κἄσφαξ' ἐπ' ὤμων μόσχον ὡς ἦραν χεροῖν δμῶες, λέγει δὲ σῷ κασιγνήτῳ τάδε· Ἐκ τῶν καλῶν κομποῦσι τοῖσι Θεσσαλοῖς εἶναι τόδ', ὅστις ταῦρον ἀρταμεῖ καλῶς ἵππους τ' ὀχμάζει· λαβὲ σίδηρον, ὦ ξένε, δεῖξόν τε φήμην ἔτυμον ἀμφὶ Θεσσαλῶν. ὁ δ' εὐκρότητον Δωρίδ' ἁρπάσας χεροῖν, ῥίψας ἀπ' ὤμων εὐπρεπῆ πορπάματα, 820 Πυλάδην μὲν εἵλετ' ἐν πόνοις ὑπηρέτην, δμῶας δ' ἀπωθεῖ· καὶ λαβὼν μόσχου πόδα, λευκὰς ἐγύμνου σάρκας ἐκτείνων χέρα· θᾶσσον δὲ βύρσαν ἐξέδειρεν ἢ δρομεὺς δισσοὺς διαύλους ἵππιος διήνυσε, κἀνεῖτο λαγόνας. ἱερὰ δ' ἐς χεῖρας λαβὼν Αἴγισθος ἤθρει. καὶ λοβὸς μὲν οὐ προσῆν σπλάγχνοις, πύλαι δὲ καὶ δοχαὶ χολῆς πέλας κακὰς ἔφαινον τῷ σκοποῦντι προσβολάς. χὣ μὲν σκυθράζει, δεσπότης δ' ἀνιστορεῖ· 830 Τί χρῆμ' ἀθυμεῖς; -Ὦ ξέν', ὀρρωδῶ τινα δόλον θυραῖον. ἔστι δ' ἔχθιστος βροτῶν Ἀγαμέμνονος παῖς πολέμιός τ' ἐμοῖς δόμοις· ὃ δ' εἶπε· Φυγάδος δῆτα δειμαίνεις δόλον, πόλεως ἀνάσσων; οὐχ, ὅπως παστήρια θοινασόμεσθα, Φθιάδ' ἀντὶ Δωρικῆς οἴσει τις ἡμῖν κοπίδ', ἀπορρήξω χέλυν; λαβὼν δὲ κόπτει. σπλάγχνα δ' Αἴγισθος λαβὼν ἤθρει διαιρῶν. τοῦ δὲ νεύοντος κάτω ὄνυχας ἐπ' ἄκρους στὰς κασίγνητος σέθεν 840 ἐς σφονδύλους ἔπαισε, νωτιαῖα δὲ ἔρρηξεν ἄρθρα· πᾶν δὲ σῶμ' ἄνω κάτω ἤσπαιρεν ἠλάλαζε δυσθνῄσκων φόνῳ. δμῶες δ' ἰδόντες εὐθὺς ᾖξαν ἐς δόρυ, πολλοὶ μάχεσθαι πρὸς δύ'· ἀνδρείας δ' ὕπο ἔστησαν ἀντίπρῳρα σείοντες βέλη Πυλάδης Ὀρέστης τ'. εἶπε δ'· Οὐχὶ δυσμενὴς ἥκω πόλει τῇδ' οὐδ' ἐμοῖς ὀπάοσιν, φονέα δὲ πατρὸς ἀντετιμωρησάμην τλήμων Ὀρέστης· ἀλλὰ μή με καίνετε, 850 πατρὸς παλαιοὶ δμῶες. οἳ δ', ἐπεὶ λόγων ἤκουσαν, ἔσχον κάμακας· ἐγνώσθη δ' ὑπὸ γέροντος ἐν δόμοισιν ἀρχαίου τινός. στέφουσι δ' εὐθὺς σοῦ κασιγνήτου κάρα χαίροντες ἀλαλάζοντες. ἔρχεται δὲ σοὶ κάρα 'πιδείξων οὐχὶ Γοργόνος φέρων, ἀλλ' ὃν στυγεῖς Αἴγισθον· αἷμα δ' αἵματος πικρὸς δανεισμὸς ἦλθε τῷ θανόντι νῦν. |
LE MESSAGER |
ΧΟΡΟΣ θὲς ἐς χορόν, ὦ φίλα, ἴχνος, {[στρ.} ὡς νεβρὸς οὐράνιον 860 πήδημα κουφίζουσα σὺν ἀγλαΐᾳ. νικᾷ στεφαναφορίαν † κρείσσω τοῖς † παρ' Ἀλφειοῦ ῥεέθροισι τελέσσας κασίγνητος σέθεν· ἀλλ' ἐπάειδε καλλίνικον ᾠδὰν ἐμῷ χορῷ. ΗΛΕΚΤΡΑ ὦ φέγγος, ὦ τέθριππον ἡλίου σέλας, ὦ γαῖα καὶ νὺξ ἣν ἐδερκόμην πάρος, νῦν ὄμμα τοὐμὸν ἀμπτυχαί τ' ἐλεύθεροι, ἐπεὶ πατρὸς πέπτωκεν Αἴγισθος φονεύς. φέρ', οἷα δὴ '´χω καὶ δόμοι κεύθουσί μου 870 κόμης ἀγάλματ' ἐξενέγκωμαι, φίλαι, στέψω τ' ἀδελφοῦ κρᾶτα τοῦ νικηφόρου. ΧΟΡΟΣ σὺ μέν νυν ἀγάλματ' ἄειρε {[ἀντ.} κρατί· τὸ δ' ἁμέτερον χωρήσεται Μούσαισι χόρευμα φίλον. νῦν οἱ πάρος ἁμέτεροι γαίας τυραννεύσουσι φίλοι βασιλῆες, δικαίως . . . τοὺς δ' ἀδίκως καθελόντες. ἀλλ' ἴτω ξύναυλος βοὰ χαρᾷ. |
LE CHŒUR ÉLECTRE LE CHOEUR Arrive Oreste, suivi de Pylade et des serviteurs, qui portent le corps d'Égisthe. |
ΗΛΕΚΤΡΑ ὦ καλλίνικε, πατρὸς ἐκ νικηφόρου 880 γεγώς, Ὀρέστα, τῆς ὑπ' Ἰλίῳ μάχης, δέξαι κόμης σῆς βοστρύχων ἀνδήματα. ἥκεις γὰρ οὐκ ἀχρεῖον ἔκπλεθρον δραμὼν ἀγῶν' ἐς οἴκους, ἀλλὰ πολέμιον κτανὼν Αἴγισθον, ὃς σὸν πατέρα κἀμὸν ὤλεσε. σύ τ', ὦ παρασπίστ', ἀνδρὸς εὐσεβεστάτου παίδευμα Πυλάδη, στέφανον ἐξ ἐμῆς χερὸς δέχου· φέρῃ γὰρ καὶ σὺ τῷδ' ἴσον μέρος ἀγῶνος· αἰεὶ δ' εὐτυχεῖς φαίνοισθέ μοι. ΟΡΕΣΤΗΣ θεοὺς μὲν ἡγοῦ πρῶτον, Ἠλέκτρα, τύχης 890 ἀρχηγέτας τῆσδ', εἶτα κἄμ' ἐπαίνεσον τὸν τῶν θεῶν τε τῆς τύχης θ' ὑπηρέτην. ἥκω γὰρ οὐ λόγοισιν ἀλλ' ἔργοις κτανὼν Αἴγισθον· ὡς δὲ τῷ σάφ' εἰδέναι τάδε προσθῶμεν, αὐτὸν τὸν θανόντα σοι φέρω, ὃν εἴτε χρῄζεις θηρσὶν ἁρπαγὴν πρόθες, ἢ σκῦλον οἰωνοῖσιν, αἰθέρος τέκνοις, πήξασ' ἔρεισον σκόλοπι· σὸς γάρ ἐστι νῦν [δοῦλος, πάροιθε δεσπότης κεκλημένος.] ΗΛΕΚΤΡΑ αἰσχύνομαι μέν, βούλομαι δ' εἰπεῖν ὅμως. 900 ΟΡΕΣΤΗΣ τί χρῆμα; λέξον· ὡς φόβου γ' ἔξωθεν εἶ. ΗΛΕΚΤΡΑ νεκροὺς ὑβρίζειν, μή μέ τις φθόνῳ βάλῃ. ΟΡΕΣΤΗΣ οὐκ ἔστιν οὐδεὶς ὅστις ἂν μέμψαιτό σε. ΗΛΕΚΤΡΑ δυσάρεστος ἡμῶν καὶ φιλόψογος πόλις. ΟΡΕΣΤΗΣ λέγ', εἴ τι χρῄζεις, σύγγον'· ἀσπόνδοισι γὰρ νόμοισιν ἔχθραν τῷδε συμβεβλήκαμεν. ΗΛΕΚΤΡΑ εἶἑν· τίν' ἀρχὴν πρῶτά σ' ἐξείπω κακῶν, ποίας τελευτάς; τίνα μέσον τάξω λόγον; καὶ μὴν δι' ὄρθρων γ' οὔποτ' ἐξελίμπανον θρυλοῦσ' ἅ γ' εἰπεῖν ἤθελον κατ' ὄμμα σόν, 910 εἰ δὴ γενοίμην δειμάτων ἐλευθέρα τῶν πρόσθε. νῦν οὖν ἐσμεν· ἀποδώσω δέ σοι ἐκεῖν' ἅ σε ζῶντ' ἤθελον λέξαι κακά. ἀπώλεσάς με κὠρφανὴν φίλου πατρὸς καὶ τόνδ' ἔθηκας, οὐδὲν ἠδικημένος, κἄγημας αἰσχρῶς μητέρ' ἄνδρα τ' ἔκτανες στρατηλατοῦνθ' Ἕλλησιν, οὐκ ἐλθὼν Φρύγας. ἐς τοῦτο δ' ἦλθες ἀμαθίας ὥστ' ἤλπισας ὡς ἐς σὲ ἐμὴν δὴ μητέρ' οὐχ ἕξοις κακὴν γήμας, ἐμοῦ δὲ πατρὸς ἠδίκεις λέχη. 920 ἴστω δ', ὅταν τις διολέσας δάμαρτά του κρυπταῖσιν εὐναῖς εἶτ' ἀναγκασθῇ λαβεῖν, δύστηνός ἐστιν, εἰ δοκεῖ τὸ σωφρονεῖν ἐκεῖ μὲν αὐτὴν οὐκ ἔχειν, παρ' οἷ δ' ἔχειν. ἄλγιστα δ' ᾤκεις, οὐ δοκῶν οἰκεῖν κακῶς· ᾔδησθα γὰρ δῆτ' ἀνόσιον γήμας γάμον, μήτηρ δὲ σ' ἄνδρα δυσσεβῆ κεκτημένη. ἄμφω πονηρὼ δ' ὄντ' ἀφαιρεῖσθον τύχην † κείνη τε τὴν σὴν καὶ σὺ τοὐκείνης κακόν. † πᾶσιν δ' ἐν Ἀργείοισιν ἤκουες τάδε· 930 Ὁ τῆς γυναικός-οὐχὶ τἀνδρὸς ἡ γυνή. καίτοι τόδ' αἰσχρόν, προστατεῖν γε δωμάτων γυναῖκα, μὴ τὸν ἄνδρα· κἀκείνους στυγῶ τοὺς παῖδας, ὅστις τοῦ μὲν ἄρσενος πατρὸς οὐκ ὠνόμασται, τῆς δὲ μητρὸς ἐν πόλει. ἐπίσημα γὰρ γήμαντι καὶ μείζω λέχη τἀνδρὸς μὲν οὐδείς, τῶν δὲ θηλειῶν λόγος. ὃ δ' ἠπάτα σε πλεῖστον οὐκ ἐγνωκότα, ηὔχεις τις εἶναι τοῖσι χρήμασι σθένων· τὰ δ' οὐδὲν εἰ μὴ βραχὺν ὁμιλῆσαι χρόνον. 940 ἡ γὰρ φύσις βέβαιος, οὐ τὰ χρήματα. ἣ μὲν γὰρ αἰεὶ παραμένουσ' αἴρει κακά· ὁ δ' ὄλβος ἀδίκως καὶ μετὰ σκαιῶν ξυνὼν ἐξέπτατ' οἴκων, σμικρὸν ἀνθήσας χρόνον. ἃ δ' ἐς γυναῖκας-παρθένῳ γὰρ οὐ καλὸν λέγειν-σιωπῶ, γνωρίμως δ' αἰνίξομαι. ὕβριζες, ὡς δὴ βασιλικοὺς ἔχων δόμους κάλλει τ' ἀραρώς. ἀλλ' ἔμοιγ' εἴη πόσις μὴ παρθενωπός, ἀλλὰ τἀνδρείου τρόπου. τὰ γὰρ τέκν' αὐτῶν Ἄρεος ἐκκρεμάννυται, 950 τὰ δ' εὐπρεπῆ δὴ κόσμος ἐν χοροῖς μόνον. ἔρρ', οὐδὲν εἰδὼς ὧν ἐφευρεθεὶς χρόνῳ δίκην δέδωκας. -ὧδέ τις κακοῦργος ὢν μή μοι τὸ πρῶτον βῆμ' ἐὰν δράμῃ καλῶς, νικᾶν δοκείτω τὴν Δίκην, πρὶν ἂν πέλας γραμμῆς ἵκηται καὶ τέλος κάμψῃ βίου. |
ÉLECTRE |
ΧΟΡΟΣ ἔπραξε δεινά, δεινὰ δ' ἀντέδωκε σοὶ καὶ τῷδ'· ἔχει γὰρ ἡ Δίκη μέγα σθένος. ΗΛΕΚΤΡΑ εἶἑν· κομίζειν τοῦδε σῶμ' ἔσω χρεὼν σκότῳ τε δοῦναι, δμῶες, ὡς, ὅταν μόλῃ 960 μήτηρ, σφαγῆς πάροιθε μὴ εἰσίδῃ νεκρόν. ΟΡΕΣΤΗΣ ἐπίσχες· ἐμβάλωμεν εἰς ἄλλον λόγον. ΗΛΕΚΤΡΑ τί δ'; ἐκ Μυκηνῶν μῶν βοηδρόμους ὁρῶ; ΟΡΕΣΤΗΣ οὔκ, ἀλλὰ τὴν τεκοῦσαν ἥ μ' ἐγείνατο. ΗΛΕΚΤΡΑ καλῶς ἄρ' ἄρκυν ἐς μέσην πορεύεται . . . καὶ μὴν ὄχοις γε καὶ στολῇ λαμπρύνεται. ΟΡΕΣΤΗΣ τί δῆτα δρῶμεν μητέρ'; ἦ φονεύσομεν; ΗΛΕΚΤΡΑ μῶν σ' οἶκτος εἷλε, μητρὸς ὡς εἶδες δέμας; ΟΡΕΣΤΗΣ φεῦ· πῶς γὰρ κτάνω νιν, ἥ μ' ἔθρεψε κἄτεκεν; ΗΛΕΚΤΡΑ ὥσπερ πατέρα σὸν ἥδε κἀμὸν ὤλεσεν. 970 ΟΡΕΣΤΗΣ ὦ Φοῖβε, πολλήν γ' ἀμαθίαν ἐθέσπισας . . . ΗΛΕΚΤΡΑ ὅπου δ' Ἀπόλλων σκαιὸς ᾖ, τίνες σοφοί; ΟΡΕΣΤΗΣ ὅστις μ' ἔχρησας μητέρ', ἣν οὐ χρῆν, κτανεῖν. {ΗΛΕΚΤΡΑ βλάπτῃ δὲ δὴ τί πατρὶ τιμωρῶν σέθεν; ΟΡΕΣΤΗΣ μητροκτόνος νῦν φεύξομαι, τόθ' ἁγνὸς ὤν. ΗΛΕΚΤΡΑ καὶ μή γ' ἀμύνων πατρὶ δυσσεβὴς ἔσῃ. ΟΡΕΣΤΗΣ ἐγὼ δὲ μητρὸς-; τῷ φόνου δώσω δίκας; ΗΛΕΚΤΡΑ τῷ δ' ἢν πατρῴαν διαμεθῇς τιμωρίαν; ΟΡΕΣΤΗΣ ἆρ' αὔτ' ἀλάστωρ εἶπ' ἀπεικασθεὶς θεῷ; ΗΛΕΚΤΡΑ ἱερὸν καθίζων τρίποδ'; ἐγὼ μὲν οὐ δοκῶ. 980 ΟΡΕΣΤΗΣ οὐδ' ἂν πιθοίμην εὖ μεμαντεῦσθαι τάδε. ΗΛΕΚΤΡΑ οὐ μὴ κακισθεὶς εἰς ἀνανδρίαν πεσῇ. ΟΡΕΣΤΗΣ ἀλλ' ἦ τὸν αὐτὸν τῇδ' ὑποστήσω δόλον; ΗΛΕΚΤΡΑ ᾧ καὶ πόσιν καθεῖλες, Αἴγισθον κτανών. ΟΡΕΣΤΗΣ ἔσειμι· δεινοῦ δ' ἄρχομαι προβλήματος καὶ δεινὰ δράσω γε-εἰ θεοῖς δοκεῖ τάδε, ἔστω· πικρὸν δὲ χἡδὺ τἀγώνισμά μοι. |
LA CORYPHÉE Il se précipite dans la maison. Clytemnestre, sur un char luxueux, suivie d'esclaves troyennes, fait son entrée. |
ΧΟΡΟΣ [ἰώ,] βασίλεια γύναι χθονὸς Ἀργείας, παῖ Τυνδάρεω, καὶ τοῖν ἀγαθοῖν ξύγγονε κούροιν 990 Διός, οἳ φλογερὰν αἰθέρ' ἐν ἄστροις ναίουσι, βροτῶν ἐν ἁλὸς ῥοθίοις τιμὰς σωτῆρας ἔχοντες· χαῖρε, σεβίζω σ' ἴσα καὶ μάκαρας πλούτου μεγάλης τ' εὐδαιμονίας. τὰς σὰς δὲ τύχας θεραπεύεσθαι καιρός. <χαῖρ',> ὦ βασίλεια. |
LE CHOEUR
|
ΚΛΥΤΑΙΜΗΣΤΡΑ ἔκβητ' ἀπήνης, Τρῳάδες, χειρὸς δ' ἐμῆς λάβεσθ', ἵν' ἔξω τοῦδ' ὄχου στήσω πόδα. σκύλοισι μὲν γὰρ θεῶν κεκόσμηνται δόμοι 1000 Φρυγίοις, ἐγὼ δὲ τάσδε, Τρῳάδος χθονὸς ἐξαίρετ', ἀντὶ παιδὸς ἣν ἀπώλεσα σμικρὸν γέρας, καλὸν δὲ κέκτημαι δόμοις. ΗΛΕΚΤΡΑ οὔκουν ἐγώ-δούλη γὰρ ἐκβεβλημένη δόμων πατρῴων δυστυχεῖς οἰκῶ δόμους- μῆτερ, λάβωμαι μακαρίας τῆς σῆς χερός; ΚΛΥΤΑΙΜΗΣΤΡΑ δοῦλαι πάρεισιν αἵδε, μὴ σύ μοι πόνει. ΗΛΕΚΤΡΑ τί δ'; αἰχμάλωτόν τοί μ' ἀπῴκισας δόμων, ᾑρημένων δὲ δωμάτων ᾑρήμεθα, ὡς αἵδε, πατρὸς ὀρφαναὶ λελειμμέναι. 1010 ΚΛΥΤΑΙΜΗΣΤΡΑ τοιαῦτα μέντοι σὸς πατὴρ βουλεύματα ἐς οὓς ἐχρῆν ἥκιστ' ἐβούλευσεν φίλων. λέξω δὲ . . . καίτοι δόξ' ὅταν λάβῃ κακὴ γυναῖκα, γλώσσῃ πικρότης ἔνεστί τις. ὡς μὲν παρ' ἡμῖν, οὐ καλῶς· τὸ πρᾶγμα δὲ μαθόντας, ἢν μὲν ἀξίως μισεῖν ἔχῃς, στυγεῖν δίκαιον· εἰ δὲ μή, τί δεῖ στυγεῖν; ἡμᾶς ἔδωκε Τυνδάρεως τῷ σῷ πατρί, οὐχ ὥστε θνῄσκειν, οὐδ' ἃ γειναίμην ἐγώ. κεῖνος δὲ παῖδα τὴν ἐμὴν Ἀχιλλέως 1020 λέκτροισι πείσας ᾤχετ' ἐκ δόμων ἄγων πρυμνοῦχον Αὖλιν, ἔνθ' ὑπερτείνας πυρᾶς λευκὴν διήμησ' Ἰφιγόνης παρηΐδα. κεἰ μὲν πόλεως ἅλωσιν ἐξιώμενος, ἢ δῶμ' ὀνήσων τἄλλα τ' ἐκσῴζων τέκνα, ἔκτεινε πολλῶν μίαν ὕπερ, συγγνώστ' ἂν ἦν· νῦν δ' οὕνεχ' Ἑλένη μάργος ἦν ὅ τ' αὖ λαβὼν ἄλοχον κολάζειν προδότιν οὐκ ἠπίστατο, τούτων ἕκατι παῖδ' ἐμὴν διώλεσεν. ἐπὶ τοῖσδε τοίνυν καίπερ ἠδικημένη 1030 οὐκ ἠγριώμην οὐδ' ἂν ἔκτανον πόσιν· ἀλλ' ἦλθ' ἔχων μοι μαινάδ' ἔνθεον κόρην λέκτροις τ' ἐπεισέφρηκε, καὶ νύμφα δύο ἐν τοῖσιν αὐτοῖς δώμασιν κατείχομεν. μῶρον μὲν οὖν γυναῖκες, οὐκ ἄλλως λέγω· ὅταν δ', ὑπόντος τοῦδ', ἁμαρτάνῃ πόσις τἄνδον παρώσας λέκτρα, μιμεῖσθαι θέλει γυνὴ τὸν ἄνδρα χἅτερον κτᾶσθαι φίλον. κἄπειτ' ἐν ἡμῖν ὁ ψόγος λαμπρύνεται, οἱ δ' αἴτιοι τῶνδ' οὐ κλύουσ' ἄνδρες κακῶς. 1040 εἰ δ' ἐκ δόμων ἥρπαστο Μενέλεως λάθρᾳ, κτανεῖν μ' Ὀρέστην χρῆν, κασιγνήτης πόσιν Μενέλαον ὡς σώσαιμι; σὸς δὲ πῶς πατὴρ ἠνέσχετ' ἂν ταῦτ'; εἶτα τὸν μὲν οὐ θανεῖν κτείνοντα χρῆν τἄμ', ἐμὲ δὲ πρὸς κείνου παθεῖν; ἔκτειν', ἐτρέφθην ἥνπερ ἦν πορεύσιμον πρὸς τοὺς ἐκείνῳ πολεμίους. φίλων γὰρ ἂν τίς ἂν πατρὸς σοῦ φόνον ἐκοινώνησέ μοι; λέγ', εἴ τι χρῄζεις, κἀντίθες παρρησίᾳ, ὅπως τέθνηκε σὸς πατὴρ οὐκ ἐνδίκως. 1050 ΧΟΡΟΣ δίκαι' ἔλεξας· ἡ δίκη δ' αἰσχρῶς ἔχει. γυναῖκα γὰρ χρὴ πάντα συγχωρεῖν πόσει, ἥτις φρενήρης· ᾗ δὲ μὴ δοκεῖ τάδε, οὐδ' εἰς ἀριθμὸν τῶν ἐμῶν ἥκει λόγων. ΗΛΕΚΤΡΑ μέμνησο, μῆτερ, οὓς ἔλεξας ὑστάτους λόγους, διδοῦσα πρὸς σέ μοι παρρησίαν. ΚΛΥΤΑΙΜΗΣΤΡΑ καὶ νῦν γέ φημι κοὐκ ἀπαρνοῦμαι, τέκνον. ΗΛΕΚΤΡΑ † ἆρα † κλύουσα, μῆτερ, εἶτ' ἔρξεις κακῶς; ΚΛΥΤΑΙΜΗΣΤΡΑ οὐκ ἔστι, τῇ σῇ δ' ἡδὺ προσθήσω φρενί. ΗΛΕΚΤΡΑ λέγοιμ' ἄν· ἀρχὴ δ' ἥδε μοι προοιμίου· 1060 εἴθ' εἶχες, ὦ τεκοῦσα, βελτίους φρένας. τὸ μὲν γὰρ εἶδος αἶνον ἄξιον φέρειν Ἑλένης τε καὶ σοῦ, δύο δ' ἔφυτε συγγόνω, ἄμφω ματαίω Κάστορός τ' οὐκ ἀξίω. ἣ μὲν γὰρ ἁρπασθεῖσ' ἑκοῦσ' ἀπώλετο, σὺ δ' ἄνδρ' ἄριστον Ἑλλάδος διώλεσας, σκῆψιν προτείνουσ', ὡς ὑπὲρ τέκνου πόσιν ἔκτεινας· οὐ γάρ σ' ὡς ἔγωγ' ἴσασιν εὖ. ἥτις, θυγατρὸς πρὶν κεκυρῶσθαι σφαγάς, νέον τ' ἀπ' οἴκων ἀνδρὸς ἐξωρμημένου, 1070 ξανθὸν κατόπτρῳ πλόκαμον ἐξήσκεις κόμης. γυνὴ δ', ἀπόντος ἀνδρός, ἥτις ἐκ δόμων ἐς κάλλος ἀσκεῖ, διάγραφ' ὡς οὖσαν κακήν. οὐδὲν γὰρ αὐτὴν δεῖ θύρασιν εὐπρεπὲς φαίνειν πρόσωπον, ἤν τι μὴ ζητῇ κακόν. μόνη δὲ πασῶν οἶδ' ἐγὼ σ' Ἑλληνίδων, εἰ μὲν τὰ Τρώων εὐτυχοῖ, κεχαρμένην, εἰ δ' ἥσσον' εἴη, συννεφοῦσαν ὄμματα, Ἀγαμέμνον' οὐ χρῄζουσαν ἐκ Τροίας μολεῖν. καίτοι καλῶς γε σωφρονεῖν παρεῖχέ σοι· 1080 ἄνδρ' εἶχες οὐ κακίον' Αἰγίσθου πόσιν, ὃν Ἑλλὰς αὑτῆς εἵλετο στρατηλάτην· Ἑλένης δ' ἀδελφῆς τοιάδ' ἐξειργασμένης ἐξῆν κλέος σοι μέγα λαβεῖν· τὰ γὰρ κακὰ παράδειγμα τοῖς ἐσθλοῖσιν εἴσοψίν τ' ἔχει. εἰ δ', ὡς λέγεις, σὴν θυγατέρ' ἔκτεινεν πατήρ, ἐγὼ τί σ' ἠδίκησ' ἐμός τε σύγγονος; πῶς οὐ πόσιν κτείνασα πατρῴους δόμους ἡμῖν προσῆψας, ἀλλ' ἐπηνέγκω λέχει τἀλλότρια, μισθοῦ τοὺς γάμους ὠνουμένη; 1090 κοὔτ' ἀντιφεύγει παιδὸς ἀντὶ σοῦ πόσις, οὔτ' ἀντ' ἐμοῦ τέθνηκε, δὶς τόσως ἐμὲ κτείνας ἀδελφῆς ζῶσαν. εἰ δ' ἀμείψεται φόνον δικάζων φόνος, ἀποκτενῶ σ' ἐγὼ καὶ παῖς Ὀρέστης πατρὶ τιμωρούμενοι· εἰ γὰρ δίκαι' ἐκεῖνα, καὶ τάδ' ἔνδικα. [ὅστις δὲ πλοῦτον ἢ εὐγένειαν εἰσιδὼν γαμεῖ πονηράν, μῶρός ἐστι· μικρὰ γὰρ μεγάλων ἀμείνω σώφρον' ἐν δόμοις λέχη. |
CLYTEMNESTRE LA CORYPHÉE |
ΧΟΡΟΣ τύχη γυναικῶν ἐς γάμους. τὰ μὲν γὰρ εὖ, 1100 τὰ δ' οὐ καλῶς πίπτοντα δέρκομαι βροτῶν.] ΚΛΥΤΑΙΜΗΣΤΡΑ ὦ παῖ, πέφυκας πατέρα σὸν στέργειν ἀεί· ἔστιν δὲ καὶ τόδ'· οἳ μέν εἰσιν ἀρσένων, οἳ δ' αὖ φιλοῦσι μητέρας μᾶλλον πατρός. συγγνώσομαί σοι· καὶ γὰρ οὐχ οὕτως ἄγαν χαίρω τι, τέκνον, τοῖς δεδραμένοις ἐμοί. σὺ δ' ὧδ' ἄλουτος καὶ δυσείματος χρόα λεχὼ νεογνῶν ἐκ τόκων πεπαυμένη; οἴμοι τάλαινα τῶν ἐμῶν βουλευμάτων· ὡς μᾶλλον ἢ χρῆν ἤλασ' εἰς ὀργὴν πόσιν. 1110 ΗΛΕΚΤΡΑ ὀψὲ στενάζεις, ἡνίκ' οὐκ ἔχεις ἄκη. πατὴρ μὲν οὖν τέθνηκε· τὸν δ' ἔξω χθονὸς πῶς οὐ κομίζῃ παῖδ' ἀλητεύοντα σόν; ΚΛΥΤΑΙΜΗΣΤΡΑ δέδοικα· τοὐμὸν δ', οὐχὶ τοὐκείνου, σκοπῶ. πατρὸς γάρ, ὡς λέγουσι, θυμοῦται φόνῳ. ΗΛΕΚΤΡΑ τί δαὶ πόσιν σὸν ἄγριον εἰς ἡμᾶς ἔχεις; ΚΛΥΤΑΙΜΗΣΤΡΑ τρόποι τοιοῦτοι· καὶ σὺ δ' αὐθάδης ἔφυς. ΗΛΕΚΤΡΑ ἀλγῶ γάρ· ἀλλὰ παύσομαι θυμουμένη. ΚΛΥΤΑΙΜΗΣΤΡΑ καὶ μὴν ἐκεῖνος οὐκέτ' ἔσται σοι βαρύς. ΗΛΕΚΤΡΑ φρονεῖ μέγ'· ἐν γὰρ τοῖς ἐμοῖς ναίει δόμοις. 1120 {ΚΛΥΤΑΙΜΗΣΤΡΑ ὁρᾷς; ἀν' αὖ σὺ ζωπυρεῖς νείκη νέα. ΗΛΕΚΤΡΑ σιγῶ· δέδοικα γάρ νιν ὡς δέδοικ' ἐγώ. ΚΛΥΤΑΙΜΗΣΤΡΑ παῦσαι λόγων τῶνδε. ἀλλὰ τί μ' ἐκάλεις, τέκνον; ΗΛΕΚΤΡΑ ἤκουσας, οἶμαι, τῶν ἐμῶν λοχευμάτων· τούτων ὕπερ μοι θῦσον-οὐ γὰρ οἶδ' ἐγώ- δεκάτῃ σελήνῃ παιδὸς ὡς νομίζεται· τρίβων γὰρ οὐκ εἴμ', ἄτοκος οὖσ' ἐν τῷ πάρος. ΚΛΥΤΑΙΜΗΣΤΡΑ ἄλλης τόδ' ἔργον, ἥ σ' ἔλυσεν ἐκ τόκων. ΗΛΕΚΤΡΑ αὐτὴ 'λόχευον κἄτεκον μόνη βρέφος. ΚΛΥΤΑΙΜΗΣΤΡΑ οὕτως ἀγείτων οἶκος ἵδρυται φίλων; 1130 ΗΛΕΚΤΡΑ πένητας οὐδεὶς βούλεται κτᾶσθαι φίλους. ΚΛΥΤΑΙΜΗΣΤΡΑ ἀλλ' εἶμι, παιδὸς ἀριθμὸν ὡς τελεσφόρον θύσω θεοῖσι· σοὶ δ' ὅταν πράξω χάριν τήνδ', εἶμ' ἐπ' ἀγρὸν οὗ πόσις θυηπολεῖ Νύμφαισιν. ἀλλὰ τούσδ' ὄχους, ὀπάονες, φάτναις ἄγοντες πρόσθεθ'· ἡνίκ' ἂν δέ με δοκῆτε θυσίας τῆσδ' ἀπηλλάχθαι θεοῖς, πάρεστε· δεῖ γὰρ καὶ πόσει δοῦναι χάριν. ΗΛΕΚΤΡΑ χώρει πένητας ἐς δόμους· φρούρει δέ μοι μή σ' αἰθαλώσῃ πολύκαπνον στέγος πέπλους. 1140 θύσεις γὰρ οἷα χρή σε δαίμοσιν θύη. κανοῦν δ' ἐνῆρκται καὶ τεθηγμένη σφαγίς, ἥπερ καθεῖλε ταῦρον, οὗ πέλας πεσῇ πληγεῖσα· νυμφεύσῃ δὲ κἀν Ἅιδου δόμοις ᾧπερ ξυνηῦδες ἐν φάει. τοσήνδ' ἐγὼ δώσω χάριν σοι, σὺ δὲ δίκην ἐμοὶ πατρός. |
LA CORYPHÉE |
ΧΟΡΟΣ ἀμοιβαὶ κακῶν· μετάτροποι πνέου- {[στρ.} σιν αὖραι δόμων. τότε μὲν <ἐν> λουτροῖς ἔπεσεν ἐμὸς ἐμὸς ἀρχέτας, ἰάχησε δὲ στέγα λάινοί τε θριγκοὶ δόμων, 1150 τάδ' ἐνέποντος· Ὦ σχέτλια· τί με, γύναι, φονεύσεις φίλαν πατρίδα δεκέτεσιν σποραῖσιν ἐλθόντ' ἐμάν; {-} . . . . . . . . . . . . . . . . παλίρρους δὲ τάνδ' ὑπάγεται δίκαν {[ἀντ.} διαδρόμου λέχους μέλεον, ἃ πόσιν χρόνιον ἱκόμενον εἰς οἴκους Κυκλώπειά τ' οὐράνια τείχε' ὀξυθήκτου βέλους ἔκανεν αὐτόχειρ, πέλεκυν ἐν χεροῖν λαβοῦσ'· ἆ τλάμων 1160 πόσις, ὅ τί ποτε τὰν τάλαιναν ἔσχεν κακόν; {-} ὀρεία τις ὡς λέαιν' ὀργάδων δρύοχα νεμομένα, τάδε κατήνυσεν. ΚΛΥΤΑΙΜΗΣΤΡΑ {<ἔσωθεν>} ὦ τέκνα, πρὸς θεῶν, μὴ κτάνητε μητέρα. ΧΟΡΟΣ κλύεις ὑπώροφον βοάν; ΚΛΥΤΑΙΜΗΣΤΡΑ ἰώ μοί μοι. ΧΟΡΟΣ ᾤμωξα κἀγὼ πρὸς τέκνων χειρουμένης. {-} νέμει τοι δίκαν θεός, ὅταν τύχῃ· σχέτλια μὲν ἔπαθες, ἀνόσια δ' εἰργάσω, 1170 τάλαιν', εὐνέταν. {-} ἀλλ' οἵδε μητρὸς νεοφόνοις ἐν αἵμασι πεφυρμένοι βαίνουσιν ἐξ οἴκων πόδα, τροπαῖα δείγματ' ἀθλίων προσφθεγμάτων. οὐκ ἔστιν οὐδεὶς οἶκος ἀθλιώτερος τῶν Τανταλείων οὐδ' ἔφυ ποτ' ἐκγόνων. ΟΡΕΣΤΗΣ ἰὼ Γᾶ καὶ Ζεῦ πανδερκέτα {[στρ.} βροτῶν, ἴδετε τάδ' ἔργα φόνι- α μυσαρά, δίγονα σώματ' ἐν χθονὶ κείμενα πλαγᾷ 1180 χερὸς ὑπ' ἐμᾶς, ἄποιν' ἐμῶν πημάτων. . . . . . . . . ΗΛΕΚΤΡΑ δακρύτ' ἄγαν, ὦ σύγγον', αἰτία δ' ἐγώ. διὰ πυρὸς ἔμολον ἁ τάλαινα ματρὶ τᾷδ', ἅ μ' ἔτικτε κούραν. ΧΟΡΟΣ ἰὼ τύχας, σᾶς τύχας, μᾶτερ τεκοῦσ' <ἄλαστα>, ἄλαστα μέλεα καὶ πέρα παθοῦσα σῶν τέκνων ὑπαί. πατρὸς δ' ἔτεισας φόνον δικαίως. 1190 ΟΡΕΣΤΗΣ ἰὼ Φοῖβ', ἀνύμνησας δίκαι' {[ἀντ.} ἄφαντα, φανερὰ δ' ἐξέπρα- ξας ἄχεα, φόνια δ' ὤπασας λάχε' ἀπὸ γᾶς [τᾶς] Ἑλλανίδος. τίνα δ' ἑτέραν μόλω πόλιν; τίς ξένος, τίς εὐσεβὴς ἐμὸν κάρα προσόψεται ματέρα κτανόντος; ΗΛΕΚΤΡΑ ἰὼ ἰώ μοι. ποῖ δ' ἐγώ, τίν' ἐς χορόν, τίνα γάμον εἶμι; τίς πόσις με δέξεται νυμφικὰς ἐς εὐνάς; 1200 ΧΟΡΟΣ πάλιν, πάλιν φρόνημα σὸν μετεστάθη πρὸς αὔραν· φρονεῖς γὰρ ὅσια νῦν, τότ' οὐ φρονοῦσα, δεινὰ δ' εἰργάσω, φίλα, κασίγνητον οὐ θέλοντα. ΟΡΕΣΤΗΣ κατεῖδες, οἷον ἁ τάλαιν' ἔξω πέπλων {[στρ.} ἔβαλεν, ἔδειξε μαστὸν ἐν φοναῖσιν, ἰώ μοι, πρὸς πέδῳ τιθεῖσα γόνιμα μέλεα; τὰν κόμαν δ' ἐγὼ . . . ΧΟΡΟΣ σάφ' οἶδα, δι' ὀδύνας ἔβας, ἰήιον κλύων γόον 1210 ματρός, ἅ σ' ἔτικτε. ΟΡΕΣΤΗΣ βοὰν δ' ἔλασκε τάνδε, πρὸς γένυν ἐμὰν {[ἀντ.} τιθεῖσα χεῖρα· Τέκος ἐμόν, λιταίνω· παρῄδων τ' ἐξ ἐμᾶν ἐκρίμναθ', ὥστε χέρας ἐμὰς λιπεῖν βέλος. ΧΟΡΟΣ τάλαινα· πῶς ἔτλας φόνον δι' ὀμμάτων ἰδεῖν σέθεν ματρὸς ἐκπνεούσας; 1220 ΟΡΕΣΤΗΣ ἐγὼ μὲν ἐπιβαλὼν φάρη κόραις ἐμαῖς {[στρ.} φασγάνῳ κατηρξάμαν ματέρος ἔσω δέρας μεθείς. ΗΛΕΚΤΡΑ ἐγὼ δ' ἐπεγκέλευσά σοι ξίφους τ' ἐφηψάμαν ἅμα. ΧΟΡΟΣ δεινότατον παθέων ἔρεξας. ΟΡΕΣΤΗΣ λαβοῦ, κάλυπτε μέλεα ματέρος πέπλοις {[ἀντ.} <καὶ> καθάρμοσον σφαγάς. φονέας ἔτικτες ἆρά σοι. ΗΛΕΚΤΡΑ ἰδού, φίλᾳ τε κοὐ φίλᾳ 1230 φάρεα τάδ' ἀμφιβάλλομεν. ΧΟΡΟΣ τέρμα κακῶν μεγάλων δόμοισιν. {-} ἀλλ' οἵδε δόμων ὑπὲρ ἀκροτάτων φαίνουσι τίνες-δαίμονες ἢ θεῶν τῶν οὐρανίων; οὐ γὰρ θνητῶν γ' ἥδε κέλευθος· τί ποτ' ἐς φανερὰν ὄψιν βαίνουσι βροτοῖσιν; |
LE CHOEUR Antistrophe. — Voici
que reflue la justice ! Elle traîne sous nos yeux l'épouse infidèle.
L'infortuné ! son mari, après de longues années, revenait dans son
palais et dans les murs que les Cyclopes ont élevés jusqu'au ciel.
Avec son arme aiguisée elle l'a tué de sa propre main ; ses mains ont
saisi une hache. La misérable ! C'était son époux, quelque tort
qu'autrefois il ait eu envers la malheureuse ! ORESTE
ÉLECTRE ORESTE Strophe II. — Tu as
bien vu comme la malheureuse a rejeté ses voiles, a découvert son
sein"' au moment du meurtre? Hélas ! malheur à moi ! Sur le sol
elle a traîné son corps, qui m'a enfanté. Et moi par les cheveux...
ORESTE LE CHŒUR ORESTE (à Électre en
lui tendant un voile) |
ΔΙΟΣΚΟΥΡΟΙ Ἀγαμέμνονος παῖ, κλῦθι· δίπτυχοι δέ σε καλοῦσι μητρὸς σύγγονοι Διόσκοροι, Κάστωρ κασίγνητός τε Πολυδεύκης ὅδε. 1240 δεινὸν δὲ ναὸς ἀρτίως πόντου σάλον παύσαντ' ἀφίγμεθ' Ἄργος, ὡς ἐσείδομεν σφαγὰς ἀδελφῆς τῆσδε, μητέρος δὲ σῆς. δίκαια μέν νυν ἥδ' ἔχει, σὺ δ' οὐχὶ δρᾷς· Φοῖβός τε, Φοῖβος-ἀλλ' ἄναξ γάρ ἐστ' ἐμός, σιγῶ· σοφὸς δ' ὢν οὐκ ἔχρησέ σοι σοφά. αἰνεῖν δ' ἀνάγκη ταῦτα· τἀντεῦθεν δὲ χρὴ πράσσειν ἃ Μοῖρα Ζεύς τ' ἔκρανε σοῦ πέρι. Πυλάδῃ μὲν Ἠλέκτραν δὸς ἄλοχον ἐς δόμους, σὺ δ' Ἄργος ἔκλιπ'· οὐ γὰρ ἔστι σοι πόλιν 1250 τήνδ' ἐμβατεύειν, μητέρα κτείναντι σήν. δειναὶ δὲ κῆρές <σ'> αἱ κυνώπιδες θεαὶ τροχηλατήσουσ' ἐμμανῆ πλανώμενον. ἐλθὼν δ' Ἀθήνας Παλλάδος σεμνὸν βρέτας πρόσπτυξον· εἵρξει γάρ νιν ἐπτοημένας δεινοῖς δράκουσιν ὥστε μὴ ψαύειν σέθεν, γοργῶφ' ὑπερτείνουσα σῷ κάρᾳ κύκλον. ἔστιν δ' Ἄρεώς τις ὄχθος, οὗ πρῶτον θεοὶ ἕζοντ' ἐπὶ ψήφοισιν αἵματος πέρι, Ἁλιρρόθιον ὅτ' ἔκταν' ὠμόφρων Ἄρης, 1260 μῆνιν θυγατρὸς ἀνοσίων νυμφευμάτων, πόντου κρέοντος παῖδ', ἵν' εὐσεβεστάτη ψῆφος βεβαία τ' ἐστὶν † ἔκ τε τοῦ † θεοῖς. ἐνταῦθα καὶ σὲ δεῖ δραμεῖν φόνου πέρι. ἴσαι δέ σ' ἐκσῴζουσι μὴ θανεῖν δίκῃ ψῆφοι τεθεῖσαι· Λοξίας γὰρ αἰτίαν ἐς αὑτὸν οἴσει, μητέρος χρήσας φόνον. καὶ τοῖσι λοιποῖς ὅδε νόμος τεθήσεται, νικᾶν ἴσαις ψήφοισι τὸν φεύγοντ' ἀεί. δειναὶ μὲν οὖν θεαὶ τῷδ' ἄχει πεπληγμέναι 1270 πάγον παρ' αὐτὸν χάσμα δύσονται χθονός, σεμνὸν βροτοῖσιν εὐσεβὲς χρηστήριον· σὲ δ' Ἀρκάδων χρὴ πόλιν ἐπ' Ἀλφειοῦ ῥοαῖς οἰκεῖν Λυκαίου πλησίον σηκώματος· ἐπώνυμος δὲ σοῦ πόλις κεκλήσεται. σοὶ μὲν τάδ' εἶπον· τόνδε δ' Αἰγίσθου νέκυν Ἄργους πολῖται γῆς καλύψουσιν τάφῳ. μητέρα δὲ τὴν σὴν ἄρτι Ναυπλίαν παρὼν Μενέλαος, ἐξ οὗ Τρωικὴν εἷλε χθόνα, Ἑλένη τε θάψει· Πρωτέως γὰρ ἐκ δόμων 1280 ἥκει λιποῦσ' Αἴγυπτον οὐδ' ἦλθεν Φρύγας· Ζεὺς δ', ὡς ἔρις γένοιτο καὶ φόνος βροτῶν, εἴδωλον Ἑλένης ἐξέπεμψ' ἐς Ἴλιον. Πυλάδης μὲν οὖν κόρην τε καὶ δάμαρτ' ἔχων Ἀχαιίδος γῆς οἴκαδ' ἐσπορευέτω, καὶ τὸν λόγῳ σὸν πενθερὸν κομιζέτω Φωκέων ἐς αἶαν καὶ δότω πλούτου βάρος· σὺ δ' Ἰσθμίας γῆς αὐχέν' ἐμβαίνω ποδὶ χώρει πρὸς ὄχθον Κεκροπίας εὐδαίμονα. πεπρωμένην γὰρ μοῖραν ἐκπλήσας φόνου 1290 εὐδαιμονήσεις τῶνδ' ἀπαλλαχθεὶς πόνων. ΧΟΡΟΣ ὦ παῖδε Διός, θέμις ἐς φθογγὰς τὰς ὑμετέρας ἡμῖν πελάθειν; ΔΙΟΣΚΟΥΡΟΙ θέμις, οὐ μυσαραῖς τοῖσδε σφαγίοις. ΗΛΕΚΤΡΑ κἀμοὶ μύθου μέτα, Τυνδαρίδαι; ΔΙΟΣΚΟΥΡΟΙ καὶ σοί· Φοίβῳ τήνδ' ἀναθήσω πρᾶξιν φονίαν. ΧΟΡΟΣ πῶς ὄντε θεὼ τῆσδέ τ' ἀδελφὼ τῆς καπφθιμένης οὐκ ἠρκέσατον κῆρας μελάθροις; 1300 ΔΙΟΣΚΟΥΡΟΙ μοῖρά τ' ἀνάγκης ἦγ' ᾗ τὸ χρεών, Φοίβου τ' ἄσοφοι γλώσσης ἐνοπαί. ΗΛΕΚΤΡΑ τίς δ' ἔμ' Ἀπόλλων, ποῖοι χρησμοὶ φονίαν ἔδοσαν μητρὶ γενέσθαι; ΔΙΟΣΚΟΥΡΟΙ κοιναὶ πράξεις, κοινοὶ δὲ πότμοι, μία δ' ἀμφοτέρους ἄτη πατέρων διέκναισεν. ΟΡΕΣΤΗΣ ὦ σύγγονέ μοι, χρονίαν σ' ἐσιδὼν τῶν σῶν εὐθὺς φίλτρων στέρομαι καὶ σ' ἀπολείψω σοῦ λειπόμενος. 1310 ΔΙΟΣΚΟΥΡΟΙ πόσις ἔστ' αὐτῇ καὶ δόμος· οὐχ ἥδ' οἰκτρὰ πέπονθεν, πλὴν ὅτι λείπει πόλιν Ἀργείων. ΗΛΕΚΤΡΑ καὶ τίνες ἄλλαι στοναχαὶ μείζους ἢ γῆς πατρίας ὅρον ἐκλείπειν; ΟΡΕΣΤΗΣ ἀλλ' ἐγὼ οἴκων ἔξειμι πατρὸς καὶ ἐπ' ἀλλοτρίαις ψήφοισι φόνον μητρὸς ὑφέξω. ΔΙΟΣΚΟΥΡΟΙ θάρσει· Παλλάδος ὁσίαν ἥξεις πόλιν· ἀλλ' ἀνέχου. 1320 ΗΛΕΚΤΡΑ περί μοι στέρνοις στέρνα πρόσαψον, σύγγονε φίλτατε· διὰ γὰρ ζευγνῦσ' ἡμᾶς πατρίων μελάθρων μητρὸς φόνιοι κατάραι. ΟΡΕΣΤΗΣ βάλε, πρόσπτυξον σῶμα· θανόντος δ' ὡς ἐπὶ τύμβῳ καταθρήνησον. ΔΙΟΣΚΟΥΡΟΙ φεῦ φεῦ· δεινὸν τόδ' ἐγηρύσω καὶ θεοῖσι κλύειν. ἔνι γὰρ κἀμοὶ τοῖς τ' οὐρανίδαις οἶκτοι θνητῶν πολυμόχθων. 1330 ΟΡΕΣΤΗΣ οὐκέτι σ' ὄψομαι. ΗΛΕΚΤΡΑ οὐδ' ἐγὼ ἐς σὸν βλέφαρον πελάσω. ΟΡΕΣΤΗΣ τάδε λοίσθιά μοι προσφθέγματά σου. ΗΛΕΚΤΡΑ ὦ χαῖρε, πόλις· χαίρετε δ' ὑμεῖς πολλά, πολίτιδες. ΟΡΕΣΤΗΣ ὦ πιστοτάτη, στείχεις ἤδη; ΗΛΕΚΤΡΑ στείχω βλέφαρον τέγγουσ' ἁπαλόν. ΟΡΕΣΤΗΣ Πυλάδη, χαίρων ἴθι, νυμφεύου 1340 δέμας Ἠλέκτρας. ΔΙΟΣΚΟΥΡΟΙ τοῖσδε μελήσει γάμος· ἀλλὰ κύνας |
LES DIOSCURES (175)
LA CORYPHÉE
LA CORYPHÉE |
NOTES
(83)
L'Inachos est un fleuve de
l'Argolide.
(84) Argos
se prétendait très ancienne, aussi ancienne qu'Athènes. Sophocle dans son Électre
(4) appelle aussi Argos τὸ παλαιὸν ῎Αργος. Ses habitants se
prétendaient nés du sol même (Eschyle, Suppliantes, 250).
(85) C'est-à-dire
: allant porter la guerre avec mille vaisseaux.
(86) Tantale,
comme on sait, est l'ancêtre de la race des Atrides (Hélène, 856; Iphigénie
en Tauride, I et 988, etc.).
87) Ce Strophios, roi
de Phocide, beau-frère d'Agamemnon, est le père de Pylade (Pindare, Pythiques,
II, 53; Eschyle, Agamemnon, 881, et Choéphores, 679; Sophocle, Électre,
III 1).
(88)
Elle avait même, d'après Euripide, deux excuses, le sacrifice d'Iphigénie
(1013-1022) et la présence de Cassandre (1025-1031). La Clytemnestre d'Eschyle
(Agamemnon, 1525) et celle de Sophocle (Électre, 531) trouvent
aussi un prétexte à leur crime dans le sacrifice d'Iphigénie.
(89) Euripide
fait dire à Électre dans Oreste (1246) : « O chères Mycéniennes,
vous qui tenez le premier rang sur cette terre pélasgique d'Argos. » La ville
avait été détruite par Argos en 468; Électre est sans doute de 413.
(90) Même
expression dans les Suppliantes (1147) : « Ce malheur ne veut pas encore
s'endormir. »
(91) Μῶρος signifie
à la fois insensé et débauché.
(92)
Cf. Sophocle, Électre (86 sqq.).
(93) Euripide,
les Suppliantes (531) : « Souffrez que toute chose retourne au lieu
d'où vient chaque élément, l'esprit vers l'éther, le corps à la terre »,
et fragment 836 (Nauck) de Chrysippe : « Ce qui vient de la terre retourne à
la terre; ce qui est d'origine éthérée remonte vers le ciel. » M. Parmentier
(Euripide, III, p. 122, n. 2), après d'autres, relève la même idée
dans le fragment 245 d'Épicharme et dans l'inscription des Athéniens morts
sous Potidée en 432. Voyez aussi Hélène (1014). On trouvera au v. 144
la conception traditionnelle.
(94) Il
y a dans Électre quelques traits d'une bourgeoise moderne.
(95) Pylade
est un personnage muet. On peut s'étonner qu'Oreste lui expose la situation. Ce
début de scène est assez maladroit.
(96) Apollon.
(97) Eschyle,
Choéphores (7 et 8) : « A l'Inachos (j'ai offert) une boucle de mes
cheveux, pour avoir nourri ma jeunesse : (j'en offre une autre) ici en hommage
de deuil. » Sophocle, Électre (51) : « ...nous couronnerons d'abord le
tombeau de mon père de libations et de la parure de mes cheveux coupés...»
(Traduction de P. Masqueray, Sophocle, I, p. 213.)
(98) En signe de deuil.
(99) Cette scène de la reconnaissance est imitée
d'Eschyle, Choéphores (20 sqq.). On voudrait pouvoir citer ici la
traduction très belle de ce passage par M. Mazon (Eschyle, II, p. 81
sqq.). Euripide reste loin derrière Eschyle.
(100) Sophocle, Électre (86-94) : «
Lumière sacrée, air qui couvres la terre, comme souvent tu as entendu de moi
des chants de deuil, des coups frappés sur ma poitrine ensanglantée, chaque
fois que la nuit obscure prend fin! Pendant qu'elle dure, la couche odieuse que
j'ai dans ce palais détesté sait comme je me lamente sur mon malheureux
père.»
101) Sophocle compare Électre au rossignol (Électre,
148). La comparaison d'Euripide est moins traditionnelle et mieux venue.
(102) Eschyle, Euménides (633 sqq.). «
Elle l'accueille (avec des mots d'amour, le conduit au bain; puis, comme il sort
de la baignoire), elle déploie sur lui un grand linon et frappe l'époux, pris
dans le voile brodé comme en un piège sans issue. » Égisthe participe aussi
au meurtre dans Sophocle (Électre, 98).
(103) Héra est la protectrice d'Argos. Son
temple s'appelait le Héraïon, sa fête τὰ ῾Ηραῖα. On y sacrifiait
des boeufs et faisait de belles processions. Voir Hérodote (I, 31) et Euripide
lui-même, Iphigénie à Aulis (744); Iphigénie en Tauride (222);
etc.
(104) Sophocle, Électre (451 sqq.) : «
...donne à notre père ma chevelure de suppliante et ma pauvre ceinture sans
ornements. »
(105) Cf. Eschyle, Choéphores (255) : «
Si tu (Zeus) laisses mourir cette couvée d'un père qui jadis fut ton prêtre
et te combla d'hommages, où trouveras-tu donc une main aussi large à t'offrir
de riches festins ? » (Trad. Mazon, II, p. 89.)
(106) Il s'agit d'Apollon Θυραῖος. Sa
statue était placée à la porte des maisons. Son symbole était un obélisque.
C'est Apollon qui avait dirigé les Doriens vers Argos (Pindare, Pythiques,
V, 68-70) et qui défend Oreste contre les Furies (Oreste, 268 Schol.).
(107) Même détail dans les Troyennes
(1026)
(108) Ce droit appartenait au chef de la
famille, à Oreste depuis la mort d'Agamemnon.
(109) C'est la doctrine socratique. Tout vice est
ignorance. L'ignorant ne connaît pas la vertu de pitié. Voir Héraclès
furieux (301), les Héraclides (458), et Platon, Protagoras
(322 C).
(110) Castor était le frère de
Clytemnestre. Ces fiançailles sont assez surprenantes pour nous.
(111) Cf. Sophocle, Électre (267 sqq. et
420).
(112) On trouvera la même expression dans
Autolycos (Nauck, Euripide, III, p. 67, frag. 284, v. 10). Ce mépris de
l'athlète est assez fréquent chez l'intellectuel.
(113) Le Tanaos est une petite rivière qui se
trouve sur les frontières de l'Argolide (Pausanias, II, 38).
(114) Ces choeurs, ce sont les vagues. Très
belle image. Cf. les Troyennes (2). Sophocle avait dit (Œdipe à
Colone, 716 sqq.) : « Et c'est merveille de voir comme la rame agile,
adaptée aux mains des matelots, bondit sur la mer, rivale des innombrables
Néréides. » (Trad. de P. Masqueray, Sophocle, II, p. 183.)
(115) On connaît la fable d'Arion. Jeté à la
mer par des pirates, il fut recueilli par un dauphin séduit par ses chants. Sur
les vaisseaux un joueur de flûte marquait la cadence des rames.
(116) Reprise de la fameuse expression
homérique (Iliade, I, 58, 84 etc.), modifiée encore dans Andromaque
(1139). Voir la note à ce passage.
(117) Il s'agit du centaure Chiron, le
maître d'Achille. Sur tout ce passage, voyez Iphigénie à Aulis (1059
et 1063).
(118) Nauplie
était le port d'Argos.
(119)
Sur cette armure, voir Iliade (XVII, 194 et XVII, 84). Les Grecs, surtout
au Ve siècle, aimaient beaucoup ces descriptions d'armures. Voir Hésiode, Bouclier
(220 sqq.); Eschyle, les Sept (375 sqq.); Euripide, Phéniciennes
(1114 sq.); Ion (1147 sq.).
(120)
Persée avait tué Méduse et lui
avait tranché la tête avec la faux d'Hermès.
(121) Ces
talonnières lui avaient été prêtées par Hermès.
(122) Cf.
Iliade, XXII (136 sqq.).
(123) La
Sphinge ravissait dans les airs quiconque ne résolvait pas ses énigmes. Cf. les
Phéniciennes.
(124) Cette
lionne est la Chimère qui, d'après l'Iliade (VI, 181), avait une tête
de lion, une queue de serpent et un corps de chimère; elle lançait par la
gueule des flammes. Elle fut tuée par Bellérophon. Cf. Ion (201-204).
(125) Ce
cheval est Pégase. Attaqué par la Chimère, d'un coup de sabot il avait fait
jaillir la source de Pirène à Corinthe.
(126) Hélène.
(127) Du
vin.
(128) Ici
commence une parodie d'Eschyle, Choéphores (164-235). Sur cette parodie
voir Parmentier (Euripide, IV, p. 184 et 185). Le moins qu'on en puisse
dire, c'est qu'elle est d'un goût douteux. La scène de la reconnaissance dans
Sophocle (Électre, 1224-1287) est beaucoup plus pathétique.
(129) Selon
l'usage antique. Cf. Odyssée (III, début), où Nestor invite de même
Télémaque.
(130) Le
dixième jour après l'accouchement on purifiait la mère (lustration) et on
donnait un nom à l'enfant.
(131) Ne
pas oublier que l'ancêtre de la race est Zeus, père de Tantale.
(132) Sur
cette légende, voir aussi Iphigénie en Tauride (812-816); Oreste
(986 sqq.) et la Poétique de Platon (268 E).
(133) Myrtilos, fils d'Hermès, avait été
précipité dans la mer par Pélops, ancêtre des Atrides. Hermès avait
demandé à Pan de le venger. Il le fit comme on voit ici.
(134) La
femme d'Atrée, que séduisit Thyeste, s'appelait Aéropè.
(135)
Hermès, sur le conseil de Zeus irrité de la fraude, avait conseillé à Atrée
de convenir avec Thyeste que l'agneau et la royauté lui reviendraient si le
soleil se levait un jour à l'Occident. Zeus changea alors la route du Soleil.
(136)
L'Ourse.
(137) Les
plaines d'Ammon désignent la Libye, jusque-là fertile. Elles étaient le
séjour de Zeus Ammon.
(138) Euripide
se défend de croire à ces légendes.
(139) Castor et
Pollux, frères de Clytemnestre.
(140) Zeus souterrain,
Hadès. Comprendre : le bruit du tremblement de terre.
(141)
Ainsi traduit, de façon excellente, M. L.
Parmentier (Euripide, IV, p. 221).
(142) L'Alphée, en
Élide, arrose la plaine d'Olympie.
(143) On trouvera des
descriptions semblables de sacrifices dans l'Odyssée (III, 439 sqq.) et dans
l'Héraclès furieux d'Euripide (922 sqq.).
(144) Le diaule
consistait à parcourir un sens du stade, soit six plèthres (180 mètres
environ) et, après avoir tourné la borne, à revenir de l'autre côté. C'est
une simple comparaison (cf. Médée, 1181). On en trouvera une du même
genre au vers 956 et dans Eschyle, Agamemnon (344).
(145) C'est-à-dire aux
Jeux Olympiques.
(146) Voir la note 144. Le
plèthre vaut cent pieds, soit 29 M. 6. Le stade a donc 177 M. 6.
(147) Strophios, dont il a
été question au vers 18. Voir la note à ce vers (note 87).
(148) Euripide a suivi les
cours des rhéteurs.
(149) Métaphore empruntée
aux courses du stade. Voir la note 144.
(150) Ironie cruelle.
(151) Oreste hésite moins
dans les Choéphores d'Eschyle (899).
(152) Sur les démons, voir
Platon (Banquet, 202 E).
(153) Castor et Pollux,
protecteurs des marins (cf. 1241-1242; 1347-1348, et Oreste, 1636-1637).
Euripide prépare leur intervention à la fin de la pièce.
(154) Iphigénie.
(155) Sur ce duel entre
Clytemnestre et Électre, voir M. L. Parmentier (Euripide, IV, p. 18o et 181).
Comparer avec la scène de l'Électre de Sophocle (516-629), scène beaucoup
plus belle. L'argumentation est ici plus serrée, mais la composition trop
symétrique des deux discours, des raisonnements ou subtils ou surprenants,
l'abus des sentences et des développements moraux, tout révèle l'influence
des rhéteurs. Il est vrai qu'Euripide a réussi à rendre Clytemnestre
sympathique — ce qui n'est peut-être pas un mérite — et qu'Électre,
évidemment pédante, est la proie d'une haine qui l'apparente aux « furies »
de Racine.
(156) Supposition assez drôle.
(157) Cf. Sophocle, Électre (557 sqq.) :
« Ton aveu est une infamie, que le meurtre soit juste ou non. »
(158) Sinistre.
(159) La seule interprétation valable de
ce passage est celle de M. L. Parmentier (Euripide, II, p. 233). Sur la douceur
de Clytemnestre, voir la notice, p. 72.
(160) Cf. Sophocle, Électre (579 sqq.).
(161) Ambiguïté terrible.
(162) Voir la note 130.
(163) Il faut, pour la vraisemblance, éloigner
les serviteurs.
164) Aux divinités infernales.
(165) Formule
rituelle qu'on a déjà lue dans Iphigénie à Aulis (1471).
(166)
Eschyle, Agamemnon (1126) : « Attention! attention! gare-toi de la vache
! Dans le piège d'un voile elle a pris le taureau aux cornes noires. » (Trad.
de M. P. Mazon, Eschyle, II, p. 50.)
(167) Égisthe.
(168)
Eschyle, les Choéphores (906 sqq.) : « Vivant, tu l'as préféré à
mon père : dans la mort dors donc avec lui, puisqu'il est celui que tu aimes,
et que tu hais celui que tu devais aimer. (Trad. de M. P. Mazon, Eschyle,
II, p. 115.)
(169) Comparez
toujours avec Sophocle, Électre (1404-1416).
(170)
Les dieux eux-mêmes sont soumis
au destin.
(171)
Le surnom de parricide, toujours accolé au nom d'Oreste.
(172) Sur
ce repentir d'Électre, voyez M. L. Parmentier (Euripide, IV, p. 181 et
182). Ce mouvement est la réaction très naturelle d'une âme qui a vécu
pendant longtemps dans un état de tension. Ajoutons qu'Électre est femme, donc
pitoyable, et même une faible femme en dépit de son exaltation passionnée.
Euripide est un très profond psychologue.
(173) Clytemnestre,
dans les Choéphores d'Eschyle (897), au moment où son fils va la tuer,
découvre son sein : « ... respecte, enfant, ce sein sur lequel souvent,
endormi, tu suças de tes lèvres le lait nourricier. » (Trad. de M. P. Mazon,
Eschyle, II, p. 115.)
(174) Geste
habituel de la supplication.
(175) C'est
Castor qui parle au nom de Pollux et du sien. Ils ne font qu'un personnage.
(176)
Le vaisseau de Ménélas, comme il est dit au vers 1278 et dans l'Odyssée (III,
304-312). Il est question de cette tempête dans l'Odyssée (III, 286
sqq.).
(177)
Cf. Oreste (1625 sqq.).
(178) Kères
ou Érinnyes, qui punissent seulement ceux qui ont fait couler leur propre sang
(Eschyle, Euménides, 210-212; 605). Elles sont dans Eschyle le symbole
du droit.
(179) L'Aréopage.
Euripide résume la légende qu'Eschyle a développée dans les Euménides.
Ce suffrage est celui d'Athéna.
(180) Il
n'est fait nulle part ailleurs allusion à ces oracles.
(181) Oresteion
(Oreste, 1647), sur l'Alphée. Voir la note au vers 781.
(182) Euripide
suit la tradition homérique (Iliade, III, 131).
(183)
C'est le sujet traité par Euripide dans Hélène.
(184) Athènes.
Voir la pièce d'Ion.
(185)
Les Furies, que pouvait se représenter l'imagination des spectateurs.
(186) Sur
cette allusion à des faits contemporains, voir la notice, page 74.