ΥΠΟΘΕΣΙΣ

ΥΠΟΘΕΣΙΣ

 Ὅτι  οὐκ ἐκτὸς φιλοσοφίας ἡ γεωγραφικὴ πραγματεία.  Ὅτι καὶ Ὅμηρος  αὐτῇ πανταχοῦ τῶν ἐπῶν φαίνεται χρώμενος.  Ὅτι οἱ πρότερον αὐτῇ χρησάμενοι ἐλλειπῶς ἢ ἀναρθρώτως ἢ ἐσφαλμένως ἢ ψευδῶς ἢ τοῖς αὐτοῖς ἀσυμφώνως εἰρήκασιν.  Ἔλεγχοι καὶ ἀποδείξεις τοῦ εἰκότως αὐτὸν οὕτω κρίνειν.  Κεφαλαιώδεις λόγοι πάσης οἰκουμένης συντόμως ὑποτυποῦντες τὴν διάθεσιν.  Πίστις εἰκότων καὶ τεκμηρίων βεβαίων τοῦ κατὰ μέρη τὴν γῆν καὶ τὴν θάλασσαν ἐνηλλάχθαι καὶ εἰς ἀλλήλας μετατεθῆναι. 

  Β  Ἐν  τῷ δευτέρῳ κατὰ λέξιν προβαλλόμενος τὰ Ἐρατοσθένους  διαιτᾶᾶ  καὶ διελέγχει ὅσα μὴ ὀρθῶς εἴρηται ἢ διῄρηται ἢ διαγέγραπται:  καὶ Ἱππάρχου  δὲ τῶν πολλῶν μιμνήσκεται ἐπιλαμβανόμενος.  καὶ ἐπὶ τέλει ἔκθεσις σύντομος καὶ τρόπον τινα σύνοψις τῆς ὅλης πραγματείας,  τοῦτ'  ἔστι τῆς γεωγραφικῆς ἱστορίας.  Γ  λείπει Δ  Ἐν  τῷ τετάρτῳ τὰ περὶ Γαλλίαν  καὶ Ἰβηρίαν  καὶ ὅσα διείργουσιν αἱ Ἄλπεις  τῆς Ἰταλίας  ἔνδον,  ἐν οἷς καὶ Βρεττανία  καὶ τῶν ὠκεανιτίδων νήσων τινές,  ὅσαι καὶ δοκοῦσιν οἰκεῖσθαι,  καὶ βαρβάρων χώραν καὶ ἔθνη παροικοῦντα τοῦ Ἴστρου  πέραν.  ε  Ἐν  τῷ πέμπτῳ τὰ περὶ Ἰταλίαν  ἀπὸ τῆς ὑπωρείας τῶν Ἄλπεων  μέχρι τοῦ Σικελικοῦ πορθμοῦ καὶ Ταραντίνου  κόλπου καὶ τοῦ Ποσειδωνιάτου,  ἐς οἷς Βενετία,  Λιγουρία,  Πικηνόν,  Τουσκία,  ῥᾅμη,  Καμπανία,  Λευκανία,  Ἀπουλία,  καὶ ὅσαι νῆσοι τῇ ταύτῃ θαλάσσῃ παράκεινται ἀπὸ ὸ  Γενουσῶν  μέχρι Σικελίας.  .  Ἐν  τῷ ἕκτῳ τὰ ἐφεξῆς τῆς Ἰταλίας  καὶ τὰ ἐντὸς τοῦ Ἀδρία  μέχρι Μακεδονίας,  ἐν οἷς Ἀπουλία  Καλαβρία  καὶ ὅσα κατὰ τὸν Ἰόνιον  κόλπον ἅμα ταῖς παρακειμέναις νήσοις ἀπὸ Σικελίας  ἕως τῶν Κεραυνίων,  κἀκ τοῦ ἄλλου μέρους ἕως Καρχηδόνος  καὶ τῶν ταύτῃ παρακειμένων νησιδίων.  Ζ  Ἐν  τῷ ἑβδόμῳ λέγει τῆς εὐρώπης  τὰ λειπόμενα μέρη:  ἔστι δὲ τὰ πρὸς ἕω πέραν τοῦ ῥώνου  μέχρι τοῦ Τανάιιδος  καὶ τοῦ στόματος τῆς Μαιώτιδος  λίμνης,  καὶ ὅσα μεταξὺ τοῦ Ἀδρίου  καὶ τῶν ἀριστερῶν τῆς Ποντικῆς  θαλάσσης μερῶν ἀπολαμβάνει πρὸς νότον μέχρι τῆς Ἑλλάδος  καὶ τῆς Προποντίδος  ὁ Ἴστρος,  ἐν οἷς καὶ Μακεδονία  πᾶσα.  η  Ἐν  τῷ ὀγδόῳ λέγει τὰ τῆς εὐρώπης,  Μακεδονίας  τὰ λειπόμενα καὶ Ἑλλάδα  πᾶσαν:  ἐν ᾗ καὶ ἐγχρονίζει διὰ τὸ πολύγνωστον τῆς χώρας,  διακριβῶν καὶ εὐκρινῆ ποιῶν τὰ ἀδιακρίτως καὶ ἀδιορίστως ὑπὸ τῶν ποιητῶν τε καὶ ἱστορικῶν περὶ τῶν ταύτῃ πόλεων εἰρημένα,  καὶ μάλιστα ἐν καταλόγῳ τε καὶ ἄλλοθι πολλαχοῦ τῆς ποιήσεως.  Θ  Ἐν  τῷ ἐνάτῳ περὶ τῆς Ἑλλάδος,  Ἀθηνῶν  μάλιστα πανηγυρικὴν ἔκφρασιν,  καὶ Βοιωτίαν  καὶ Θετταλίαν  μετὰ τῆς παραλίας ταύτης.  ι  Τὸ δέκατον περιέχει αἰτωλίαν  καὶ τὰς παρακειμένας νήσους,  ἔτι δὲ Κρήτην  πᾶσαν,  ᾗ καὶ μάλιστα ἐγχρονίζει,  νόμιμά τε αὐτῆς διηγούμενος καὶ τῶν Κουρήτων,  πρὸς δὲ καὶ τῶν Ἰδαίων  δακτύλων τὴν ἐν αὐτῇ γένεσιν καὶ τιμὴν καὶ ὄργια ἐπεξιών:  καὶ τὸ ἴδιον δὲ γένος Στράβων  ἀπὸ Κρήτης  λέγει:  ἔτι δὲ καὶ τὰς περὶ Κρήτην  νήσους πολλὰς οὔσας περιέχει τὸ βιβλίον,  ἐν αἷς εἰσι καὶ αἱ Σποράδες  καὶ τῶν Κυκλάδων  ἔνιαι.  ια  Τὸ ἑνδέκατον ἄρχεται μὲν τῆς Ἀσίας,  τοῦ Τανάιδος  ἀπὸ τῶν ἀρκτικῶν μερῶν ἄνωθεν ἀρχομένου διαιρεῖν τὴν εὐρώπην  τῆς Ἀσίας.  περιέχει δὲ τὸ βιβλίον καὶ τὰ παρακείμενα ἔθνη ταῖς ἀρχαῖς αὐτοῦ πρὸς τῇ ἀνατολῇ καὶ μεσημβρίᾳ,  ἣ καὶ Ἀσία  ἐστίν.  ἔστι δὲ τῇδε ἔθνη βάρβαρα τὰ τῷ βιβλίῳ ἐγκείμενα ὅσα παροικεῖ τὸ Καυκάσιον  ὄρος,  ἐν οἷς Ἀμαζόνες  τε καὶ Μασσαγέται,  Σκύθαι  καὶ Ἀλβανοὶ καὶ Ἴβηρες,  Βακτριανοί,  Κάσπιοι,  Μῆδοι,  Πέρσαι,  Ἀρμενίαι  δύο ἕως τῆς Μεσοποταμίας:  ἔχει δὲ καὶ Τρωγλοδύτας  καὶ Ἡνιόχους  οὕτω λεγόμενα ἔθνη,  καὶ Σκηπτούχους,  Σοάνας,  Ἀσσυρίους,  Πολυφάγους,  Ναβιανούς,  Σιρακούς,  Ταπύρους.  ἐπεμνήσθη δὲ Ἰάσονος  καὶ Μηδείας  καὶ ὧν ἔκτισαν πόλεων:  ἔτι δὲ Ξέρξου  καὶ Μιθριδάτου  καὶ Ἀλεξάνδρου  τοῦ Φιλίππου.  ιΒ  Τὸ δωδέκατον περιέχει τὰ ὑπόλοιπα τῆς Ποντικῆς  χώρας καὶ ἐφεξῆς Καππαδοκίαν,  Γαλατίαν,  Βιθυνίαν,  Μυσίαν,  Φρυγίαν,  Μαιονίαν,  καὶ πρὸ τούτων Σινωπίδα,  πόλιν Ποντικήν,  καὶ Ἡράκλειαν  καὶ Ἀμάσειαν:  ἔτι Ἰσαυρίαν,  Λυκίαν,  Παμπυλίαν,  Κιλκίαν  μετὰ τῶν παρακειμένων νήσων καὶ ὀρῶν καὶ ποταμῶν.  ιΓ  Τὸ τρισκαιδέκατον περιέχει τῆς Ἀσίας  τὰ ἀπὸ τῆς Προποντίδος  κάτωθεν,  ἀπὸ Κυζίκου  ἀρχόμενον,  καὶ ἐφεξῆς τὴν ταύτῃ παραλίαν πᾶσαν καὶ εἴ τινες νῆσοι ὑπάρχουσιν:  ἐγχρονίζει δὲ μάλιστα τῇ Τροίᾳ,  εἰ καὶ ἔρημος,  διὰ τὸ ἐπίσημον αὐτῆς καὶ πολυθρύλητον ἐκ τοῦ πολέμου.  ιΔ  Τὸ τεσσαρεσκαιδέκατον περιέχει τὰς Κυκλάδας  νήσους καὶ τὴν ἀντιπέραν χώραν,  ἐν ᾗ Παμφυλία  Ἰσαυρία  Λυκία  Πισιδία  Κιλικία  ἕως Σελευκείας  τῆς Συρίας,  καὶ τῆς Ἀσίας  ς  τῆς ἰδίως Ἰωνίας  λεγομένης.  ιε  Τὸ πεντεκαιδέκατον περιέχει Ἰνδίαν  καὶ Περσίδα.  ιι  Τὸ ἑκκαιδέκατον περιέχει τὴν Ἀσσυρίων  χώραν,  ἐν ᾗ Βαβυλὼν  καὶ Νίσιβις,  πόλεις μέγιστα,  καὶ τὴν Ἀδιαβηνὴν  καὶ Μεσοποταμίαν,  Συρίαν  πᾶσαν,  Φοινίκην,  Παλαιστίνην,  Ἀραβίαν  πᾶσαν καὶ ὅσα τῆς Ἰνδικῆς  τῇ Ἀραβίᾳ συνάπτει,  καὶ τὴν Σαρακηνῶν,  ἣν Σκηνῆτιν  νλεγ.  Σκηνῖτιν  καλεῖ,  καὶ πᾶσαν τὴν παρακειμένην τῇ τε νεκρᾶᾶ  θαλάσσῃ καὶ τῇ ἐρυθρᾶ.  ιΖ  Τὸ ἑπτακαιδέκατον περιέχει αἴγυπτον  πᾶσαι καὶ Λιβύην  πᾶσαν.  ΣΤΡαΒωΝο΢  ΓεωΓΡαΦιΚωΝ  Τῆς  τοῦ φιλοσόφου πραγματείας εἶναι νομίζομεν,  εἴπερ ἄλλην τινά,  καὶ τὴν γεωγραφικήν,  ἣν νῦν προῃρήμεθα ἐπισκοπεῖν.  ὅτι δ'  οὐ φαύλως νομίζομεν ἐκ πολλῶν δῆλον:  οἵ τε γὰρ πρῶτοι θαρρήσαντες αὐτῆς ἅψασθαι τοιοῦτοί τινες ὑπῆρξαν,  Ὅμηρός  τε καὶ Ἀναξίμανδρος  ὁ Μιλήσιος  καὶ Ἑκαταῖος,  ὁ πολίτης αὐτοῦ,  καθὼς καὶ Ἐρατοσθένης  φησί:  καὶ Δημόκριτος  δὲ καὶ εὔδοξος  καὶ Δικαίαρχος  καὶ Ἔφορος  καὶ ἄλλοι πλείους:  ἔτι δὲ οἱ μετὰ τούτους,  Ἐρατοσθένης  τε καὶ Πολύβιος  καὶ Ποσειδώνιος,  ἄνδρες φιλόσοφοι.  ἥ τε πολυμάθεια,  δι'  ἧς μόνης ἐφικέσθαι τοῦδε τοῦ ἔργου δυνατόν,  οὐκ ἄλλου τινός ἐστιν ἢ τοῦ τὰ θεῖα καὶ τὰ ἀνθρώπεια ἐπιβλέποντος,  ὧνπερ τὴν φιλοσοφίαν ἐπιστήμην φασίν.  ὡς δ'  αὕτως καὶ ἡ ὠφέλεια ποικίλη τις οὖσα,  ἡ μὲν πρὸς τὰ πολιτικὰ καὶ τὰς ἡγεμονικὰς πράξεις,  ἡ δὲ πρὸς ἐπιστήμην τῶν τε οὐρανίων καὶ τῶν ἐπὶ γῆς καὶ θαλάττης ζῴων καὶ φυτῶν καὶ καρπῶν καὶ τῶν ἄλλων ὅσα ἰδεῖν παρ'  ἑκάστοις ἔστι,  τὸν αὐτὸν ὑπογράφει ἄνδρα,  τὸν φροντίζοντα τῆς περὶ τὸν βίον τέχνης καὶ εὐδαιμονίας.  Ἀναλαβόντες  δὲ καθ'  ἕκαστον ἐπισκοπῶμεν τῶν εἰρημένων ἔτι μᾶλλον.  καὶ πρῶτον ὅτι ὀρθῶς ὑπειλήφαμεν καὶ ἡμεῖς καὶ οἱ πρὸ ἡμῶν,  ὧν ἐστι καὶ Ἵππαρχος,  ἀρχηγέτην εἶναι τῆς γεωγραφικῆς ἐμπειρίας Ὅμηρον,  ὃς οὐ μόνον ἐν τῇ κατὰ τὴν ποίησιν ἀρετῇ πάντας ὑπερβέβληται τοὺς πάλαι καὶ τοὺς ὕστερον,  ἀλλὰ σχεδόν τι καὶ τῇ κατὰ τὸν βίον ἐμπειρίᾳ τὸν πολιτικόν,  ἀφ'  ἧς οὐ μόνον περὶ τὰς πράξεις ἐσπούδασεν ἐκεῖνος,  ὅπως ὅτι πλείστας γνοίη καὶ παραδώσει τοῖς ὕστερον ἐσομένοις,  ἀλλὰ καὶ τὰ περὶ τοὺς τόπους τούς τε καθ'  ἕκαστα καὶ τοὺς κατὰ σύμπασαν τὴν οἰκουμένην γῆν τε καὶ θάλατταν:  οὐ γὰρ ἂν μέχρι τῶν ἐσχάτων αὐτῆς περάτων ἀφίκετο τῇ μνήμῃ κύκλῳ περιιών.  Καὶ πρῶτον μὲν τῷ ὠκεανῷ περίκλυστον,  ὥσπερ  

LIVRE II

Ἐν δὲ τῷ τρίτῳ τῶν γεωγραφικῶν καθιστάμενος τὸν τῆς οἰκουμένης πίνακα γραμμῇ τινι διαιρεῖ δίχα ἀπὸ δύσεως ἐπ' ἀνατολὴν παραλλήλῳ τῇ ἰσημερινῇ γραμμῇ, πέρατα δ' αὐτῆς τίθησι πρὸς δύσει μὲν τὰς Ἡρακλείους στήλας, ἐπ' ἀνατολῇ δὲ τὰ ἄκρα καὶ ἔσχατα ὄρη τῶν ἀφοριζόντων ὀρῶν τὴν πρὸς ἄρκτον τῆς Ἰνδικῆς πλευράν. γράφει δὲ τὴν γραμμὴν ἀπὸ στηλῶν διά τε τοῦ Σικελικοῦ πορθμοῦ καὶ τῶν μεσημβρινῶν ἄκρων τῆς τε Πελοποννήσου καὶ τῆς Ἀττικῆς μέχρι τῆς ῥοδίας καὶ τοῦ Ἰσσικοῦ κόλπου. μέχρι μὲν δὴ δεῦρο διὰ τῆς θαλάττης φησὶν εἶναι τὴν λεχθεῖσαν γραμμὴν καὶ τῶν παρακειμένων ἠπείρων καὶ γὰρ αὐτὴν ὅλην τὴν καθ' ἡμᾶς θάλατταν οὕτως ἐπὶ μῆκος τετάσθαι μέχρι τῆς Κιλικίας, εἶτα ἐπ' εὐθείας πως ἐκβάλλεσθαι παρ' ὅλην τὴν ὀρεινὴν τοῦ Ταύρου μέχρι τῆς Ἰνδικῆς· τὸν γὰρ Ταῦρον ἐπ' εὐθείας τῇ ἀπὸ στηλῶν θαλάττῃ τεταμένον δίχα τὴν Ἀσίαν διαιρεῖν ὅλην ἐπὶ μῆκος, τὸ μὲν αὐτῆς μέρος βόρειον ποιοῦντα τὸ δὲ νότιον, ὥσθ' ὁμοίως καὶ αὐτὸν ἐπὶ τοῦ δι' Ἀθηνῶν ἱδρῦσθαι παραλλήλου καὶ τὴν ἀπὸ στηλῶν μέχρι δεῦρο θάλατταν. Ταῦτα δ' εἰπὼν οἴεται δεῖν διορθῶσαι τὸν ἀρχαῖον γεωγραφικὸν πίνακα· πολὺ γὰρ ἐπὶ τὰς ἄρκτους παραλλάττειν τὰ ἑωθινὰ μέρη τῶν ὀρῶν κατ' αὐτόν, συνεπισπᾶσθαι δὲ καὶ τὴν Ἰνδικὴν ἀρκτικωτέραν ἢ δεῖ γινομένην. πίστιν δὲ τούτου φέρει μίαν μὲν ταύτην, ὅτι τὰ τῆς Ἰνδικῆς ἄκρα τὰ μεσημβρινώτατα ὁμολογοῦσι πολλοὶ τοῖς κατὰ Μερόην ἀνταίρειν τόποις, ἀπό τε τῶν ἀέρων καὶ τῶν οὐρανίων τεκμαιρόμενοι, ἐντεῦθεν δ' ἐπὶ τὰ βορειότατα τῆς Ἰνδικῆς τὰ πρὸς τοῖς Καυκασίοις ὄρεσι Πατροκλῆς, ὁ μάλιστα πιστεύεσθαι δίκαιος διά τε τὸ ἀξίωμα καὶ διὰ τὸ μὴ ἰδιώτης εἶναι τῶν γεωγραφικῶν, φησὶ σταδίους μυρίους καὶ πεντακισχιλίους· ἀλλὰ μὴν καὶ τὸ ἀπὸ Μερόης ἐπὶ τὸν δι' Ἀθηνῶν παράλληλον τοσοῦτόν πώς ἐστιν ὥστε τῆς Ἰνδικῆς τὰ προσάρκτια μέρη συνάπτοντα τοῖς Καυκασίοις ὄρεσιν εἰς τοῦτον τελευτᾶν τὸν κύκλον. ἄλλην δὲ πίστιν φέρει τοιαύτην, ὅτι τὸ ἀπὸ τοῦ Ἰσσικοῦ κόλπου διάστημα ἐπὶ τὴν θάλατταν τὴν Ποντικὴν τρισχιλίων πώς ἐστι σταδίων πρὸς ἄρκτον ἰόντι καὶ τοὺς περὶ Ἀμισὸν ἢ Σινώπην τόπους, ὅσον καὶ τὸ πλάτος τῶν ὀρῶν λέγεται· ἐκ δὲ Ἀμισοῦ πρὸς τὴν ἰσημερινὴν ἀνατολὴν φερομένῳ πρῶτον μὲν ἡ Κολχίς ἐστιν, ἔπειτα ἡ ἐπὶ τὴν Ὑρκανίαν θάλατταν ὑπέρθεσις καὶ ἡ ἐφεξῆς ἡ ἐπὶ Βάκτρα καὶ τοὺς ἐπέκεινα Σκύθας ὁδὸς δεξιὰ ἔχοντι τὰ ὄρη· αὕτη δ' ἡ γραμμὴ διὰ Ἀμισοῦ πρὸς δύσιν ἐκβαλλομένη διὰ τῆς Προποντίδος ἐστὶ καὶ τοῦ Ἑλλησπόντου. ἀπὸ δὲ Μερόης ἐπὶ τὸν Ἑλλήσποντον οὐ πλείους εἰσὶ τῶν μυρίων καὶ ὀκτακισχιλίων σταδίων, ὅσοι καὶ ἀπὸ τοῦ μεσημβρινοῦ πλευροῦ τῆς Ἰνδικῆς πρὸς τὰ περὶ τοὺς Βακτρίους μέρη, προστεθέντων τρισχιλίων τοῖς μυρίοις καὶ πεντακισχιλίοις, ὧν οἱ μὲν τοῦ πλάτους ἦσαν τῶν ὀρῶν οἱ δὲ τῆς Ἰνδικῆς. Πρὸς δὲ τὴν ἀπόφασιν ταύτην ὁ Ἵππαρχος ἀντιλέγει διαβάλλων τὰς πίστεις· οὐδὲ γὰρ Πατροκλέα πιστὸν εἶναι, δυεῖν ἀντιμαρτυρούντων αὐτῷ Δηιμάχου τε καὶ Μεγασθένους, οἳ καθ' οὓς μὲν τόπους δισμυρίων εἶναι σταδίων τὸ διάστημά φασι τὸ ἀπὸ τῆς κατὰ μεσημβρίαν θαλάττης, καθ' οὓς δὲ καὶ τρισμυρίων· τούτους τε δὴ τοιαῦτα λέγειν καὶ τοὺς ἀρχαίους πίνακας τούτοις ὁμολογεῖν. ἀπίθανον δή που νομίζει τὸ μόνῳ δεῖν πιστεύειν Πατροκλεῖ, παρέντας τοὺς τοσοῦτον ἀντιμαρτυροῦντας αὐτῷ, καὶ διορθοῦσθαι παρ' αὐτὸ τοῦτο τοὺς ἀρχαίους πίνακας, ἀλλὰ μὴ ἐᾶν οὕτως, ἕως ἄν τι πιστότερον περὶ αὐτῶν γνῶμεν. οἶμαι δὴ πολλὰς ἔχειν εὐθύνας τοῦτον τὸν λόγον. πρῶτον μὲν ὅτι πολλαῖς μαρτυρίαις ἐκείνου χρησαμένου μιᾶᾶ φησι τῇ Πατροκλέους αὐτὸν χρῆσθαι. τίνες οὖν ἦσαν οἱ φάσκοντες τὰ μεσημβρινὰ ἄκρα τῆς Ἰνδικῆς ἀνταίρειν τοῖς κατὰ Μερόην; τίνες δ' οἱ τὸ ἀπὸ Μερόης διάστημα μέχρι τοῦ δι' Ἀθηνῶν παραλλήλου τοσοῦτον λέγοντες; τίνες δὲ πάλιν οἱ τὸ τῶν ὀρῶν πλάτος τοσοῦτον, ἢ οἱ τὸ ἀπὸ τῆς Κιλικίας ἐπὶ τὴν Ἀμισὸν τὸ αὐτὸ τούτῳ λέγοντες; τίνες δὲ οἱ τὸ ἀπὸ Ἀμισοῦ διὰ Κόλχων καὶ τῆς Ὑρκανίας μέχρι Βακτρίων καὶ τῶν ἐπέκεινα εἰς τὴν ἑῴαν θάλατταν καθηκόντων ἐπ' εὐθείας τε εἶναι λέγοντες καὶ ἐπ' ἰσημερινὰς ἀνατολὰς καὶ παρὰ τὰ ὄρη ἐν δεξιᾶᾶ ἔχοντι αὐτά; ἢ πάλιν τὸ ἐπὶ τὴν δύσιν ἐπ' εὐθείας ταύτῃ τῇ γραμμῇ, διότι ἐπὶ τὴν Προποντίδα ἐστὶ καὶ τὸν Ἑλλήσποντον; ταῦτα γὰρ ὁ Ἐρατοσθένης λαμβάνει πάντα ὡς καὶ ο'ἐκμαρτυρούμενα ὑπὸ τῶν ἐν τοῖς τόποις γενομένων, ἐντετυχηκὼς ὑπομνήμασι πολλοῖς, ὧν εὐπόρει βιβλιοθήκην ἔχων τηλικαύτην ἡλίκην αὐτὸς Ἵππαρχός φησι. Καὶ αὐτὴ δὲ ἡ τοῦ Πατροκλέους πίστις ἐκ πολλῶν μαρτυριῶν σύγκειται, τῶν βασιλέων τῶν πεπιστευκότων αὐτῷ τηλικαύτην ἀρχήν, τῶν ἐπακολουθησάντων αὐτῷ, τῶν ἀντιδοξούντων, ὧν αὐτὸς ὁ Ἵππαρχος κατονομάζει· οἱ γὰρ κατ' ἐκείνων ἔλεγχοι πίστεις τῶν ὑπὸ τούτου λεγομένων εἰσίν. οὐδὲ τοῦτο δὲ ἀπίθανον τοῦ Πατροκλέους, ὅτι φησὶ τοὺς Ἀλεξάνδρῳ συστρατεύσαντας ἐπιδρομάδην ἱστορῆσαι ἕκαστα, αὐτὸν δὲ Ἀλέξανδρον ἀκριβῶσαι, ἀναγραψάντων τὴν ὅλην χώραν τῶν ἐμπειροτάτων αὐτῷ· τὴν δ' ἀναγραφὴν αὐτῷ δοθῆναί φησιν ὕστερον ὑπὸ Ξενοκλέους τοῦ γαζοφύλακος.

   Ἔτι  φησὶν ὁ Ἵππαρχος  ἐν τῷ δευτέρῳ ὑπομνήματι αὐτὸν τὸν Ἐρατοσθένη  διαβάλλειν τὴν τοῦ Πατροκλέους  πίστιν ἐκ τῆς πρὸς Μεγασθένη  διαφωνίας περὶ τοῦ μήκους τῆς Ἰνδικῆς  τοῦ κατὰ τὸ βόρειον πλευρόν,  τοῦ μὲν Μεγασθένους  λέγοντος σταδίων μυρίων ἑξακισχιλίων,  τοῦ δὲ Πατροκλέους  χιλίοις λείπειν φαμένου:  ἀπὸ γάρ τινος ἀναγραφῆς σταθμῶν ὁρμηθέντα τοῖς μὲν ἀπιστεῖν διὰ τὴν διαφωνίαν,  ἐκείνῃ δὲ προσέχειν.  εἰ οὖν διὰ τὴν διαφωνίαν ἐνταῦθα ἄπιστος ὁ Πατροκλῆς,  καίτοι παρὰ χιλίους σταδίους τῆς διαφορᾶς οὔσης,  πόσῳ χρὴ μᾶλλον ἀπιστεῖν ἐν οἷς παρὰ ὀκτακισχιλίους ἡ διαφορά ἐστι,  πρὸς δύο καὶ ταῦτα ἄνδρας συμφωνοῦντας ἀλλήλοις,  τῶν μὲν λεγόντων τὸ τῆς Ἰνδικῆς  πλάτος δισμυρίων σταδίων,  τοῦ δὲ μυρίων καὶ δισχιλίων;  Ἐροῦμεν  δ'  ὅτι οὐ ψιλὴν τὴν διαφωνίαν ἠἠτιάσατο,  ἀλλὰ συγκρίνων πρὸς τὴν ὁμολογίαν καὶ τὴν ἀξιοπιστίαν τῆς ἀναγραφῆς τῶν σταθμῶν.  οὐ θαυμαστὸν δὲ εἰ πιστοῦ γίνεταί τι πιστότερον,  καὶ εἰ τῷ αὐτῷ ἐν ἑτέροις μὲν πιστεύομεν ἐν ἑτέροις δ'  ἀπιστοῦμεν,  ὅταν παρά τινος τεθῇ τι βεβαιότερον.  γελοῖόν τε τὸ τὴν παρὰ πολὺ διαφωνίαν ἀπιστοτέρους ποιεῖν νομίσαι τοὺς διαφωνοῦντας:  τοὐναντίον γὰρ ἐν τῷ παρὰ μικρὸν συμβαίνειν τοῦτο μᾶλλον ἔοικε.  παρὰ μικρὸν γὰρ ἡ πλάνη συμβαίνει μᾶλλον οὐ τοῖς τυχοῦσι μόνον,  ἀλλὰ καὶ τοῖς πλέον τι τῶν ἑτέρων φρονοῦσιν:  ἐν δὲ τοῖς παρὰ πολὺ ὁ μὲν τυχὼν ἁμάρτοι ἄν,  ὁ δ'  ἐπιστημονικώτερος ἧττον ἂν τοῦτο πάθοι:  διὸ καὶ πιστεύεται θᾶττον.  Ἅπαντες  μὲν τοίνυν οἱ περὶ τῆς Ἰνδικῆς  γράψαντες ὡς ἐπὶ τὸ πολὺ ψευδολόγοι γεγόνασι,  καθ'  ὑπερβολὴν δὲ Δηίμαχος,  τὰ δὲ δεύτερα λέγει Μεγασθένης,  Ὀνησίκριτος  δὲ καὶ Νέαρχος  καὶ ἄλλοι τοιοῦτοι παραψελλίζοντες ἤδη.  καὶ ἡμῖν δ'  ὑπῆρξεν ἐπὶ πλέον κατιδεῖν ταῦτα ὑπομνηματιζομένοις τὰς Ἀλεξάνδρου  πράξεις:  διαφερόντως δ'  ἀπιστεῖν ἄξιον Δηιμάχῳ τε καὶ Μεγασθένει.  οὗτοι γάρ εἰσιν οἱ τοὺς ἐνωτοκοίτας καὶ τοὺς ἀστόμους καὶ ἄρρινας ἱστοροῦντες μονοφθάλμους τε καὶ μακροσκελεῖς καὶ ὀπισθοδακτύλους:  ἀνεκαίνισαν δὲ καὶ τὴν Ὁμηρικὴν  τῶν Πυγμαίων  γερανομαχίαν,  τρισπιθάμους εἰπόντες.  οὗτοι δὲ καὶ τοὺς χρυσωρύχους μύρμηκας καὶ Πᾶνας  σφηνοκεφάλους ὄφεις τε καὶ βοῦς καὶ ἐλάφους σὺν κέρασι καταπίνοντας:  περὶ ὧν ἕτερος τὸν ἕτερον ἐλέγχει,  ὅπερ καὶ Ἐρατοσθένης  φησίν.  ἐπέμφθησαν μὲν γὰρ εἰς τὰ Παλίμβοθρα,  ὁ μὲν Μεγασθένης  πρὸς Σανδρόκοττον  ὁ δὲ Δηίμαχος  πρὸς Ἀλλιτροχάδην  τὸν ἐκείνου υἱὸν κατὰ πρεσβείαν:  ὑπομνήματα δὲ τῆς ἀποδημίας κατέλιπον τοιαῦτα,  ὑφ'  ἧς δή ποτε αἰτίας προαχθέντες.  Πατροκλῆς  δὲ ἥκιστα τοιοῦτος:  καὶ οἱ ἄλλοι δὲ μάρτυρες οὐκ ἀπίθανοι,  οἷς κέχρηται ὁ Ἐρατοσθένης  ...  ...  εἰ γὰρ ὁ διὰ ῥᾁδου  καὶ Βυζαντίου  μεσημβρινὸς ὀρθῶς εἴληπται,  καὶ ὁ διὰ τῆς Κιλικίας  καὶ Ἀμισοῦ ὀρθῶς ἂν εἴη εἰλημμένος:  φαίνεται γὰρ τὸ παράλληλον ἐκ πολλῶν,  ὅταν μηδετέρως ἡ σύμπτωσις ἀπελέγχηται.  Ὅ τε ἐξ Ἀμισοῦ πλοῦς ἐπὶ τὴν Κολχίδα  ὅτι ἐστὶν ἐπὶ ἰσημερινὴν ἀνατολήν,  καὶ τοῖς ἀνέμοις ἐλέγχεται καὶ ὥραις καὶ καρποῖς καὶ ταῖς ἀνατολαῖς αὐταῖς:  ὡς δ'  αὕτως καὶ ἡ ἐπὶ τὴν Κασπίαν  ὑπέρβασις καὶ ἡ ἐφεξῆς ὁδὸς μέχρι Βάκτρων.  πολλαχοῦ γὰρ ἡ ἐνάργεια καὶ τὸ ἐκ πάντων συμφωνούμενον ὀργάνου πιστότερόν ἐστιν,  ἐπεὶ καὶ αὐτὸς ὁ Ἵππαρχος  τὴν ἀπὸ στηλῶν μέχρι τῆς Κιλικίας  γραμμήν,  ὅτι ἐστὶν ἐπ'  εὐθείας καὶ ὅτι ἐπὶ ἰσημερινὴν ἀνατολήν,  οὐ πᾶσαν ὀργανικῶς καὶ γεωμετρικῶς ἔλαβεν,  ἀλλ'  ὅλην τὴν ἀπὸ στηλῶν μέχρι πορθμοῦ τοῖς πλέουσιν ἐπίστευσεν.  ὥστ'  οὐδ'  ἐκεῖνο εὖ λέγει τό "ἐπειδὴ οὐκ ἔχομεν λέγειν οὔθ'  ἡμέρας με"γίστης πρὸς τὴν βραχυτάτην λόγον οὔτε γνώμονος "πρὸς σκιὰν ἐπὶ τῇ παρωρείᾳ τῇ ἀπὸ Κιλικίας  μέχρι "ινδῶν,  οὐδ'  εἰ ἐπὶ παραλλήλου γραμμῆς ἐστιν ἡ λό"ξωσις ἔχομεν εἰπεῖν,  ἀλλ'  ἐᾶν ἀδιόρθωτον,  λοξὴν φυ"λάξαντες,  ὡς οἱ ἀρχαῖοι πίνακες παρέχουσι."  πρῶτον μὲν γὰρ τὸ μὴ ἔχειν εἰπεῖν ταὐτόν ἐστι τῷ ἐπέχειν,  ὁ δ'  ἐπέχων οὐδετέρωσε ῥέπει,  ἐᾶν δὲ κελεύων,  ὡς οἱ ἀρχαῖοι,  ἐκεῖσε ῥέπει.  μᾶλλον δ'  ἂν τἀκόλουθον ἐφύλαττεν,  εἰ συνεβούλευε μηδὲ γεωγραφεῖν ὅλως:  οὐδὲ γὰρ τῶν ἄλλων ὀρῶν τὰς θέσεις,  οἷον Ἄλπεων  καὶ τῶν Πυρηναίων  καὶ τῶν Θρᾳκίων  καὶ Ἰλλυρικῶν  καὶ Γερμανικῶν,  οὕτως ἔχομεν εἰπεῖν.  τίς δ'  ἂν ἡγήσαιτο πιστοτέρους τῶν ὑστέρων τοὺς παλαιοὺς τοσαῦτα πλημμελήσαντας περὶ τὴν πινακογραφίαν,  ὅσα εὖ διαβέβληκεν Ἐρατοσθένης,  ὧν οὐδενὶ ἀντείρηκεν Ἵππαρχος;  Καὶ τὰ ἑξῆς δὲ πλήρη μεγάλων ἀποριῶν ἐστιν.  ὅρα γάρ,  εἰ τοῦτο μὲν μὴ κινοίη τις τὸ τὰ ἄκρα τῆς Ἰνδικῆς  τὰ μεσημβρινὰ ἀνταίρειν τοῖς κατὰ Μερόην,  μηδὲ τὸ διάστημα τὸ ἀπὸ Μερόης  ἐπὶ τὸ στόμα τὸ κατὰ τὸ Βυζάντιον,  ὅτι ἐστὶ περὶ μυρίους σταδίους καὶ ὀκτακισχιλίους,  ποιοίη δὲ τρισμυρίων τὸ ἀπὸ τῶν μεσημβρινῶν Ἰνδῶν  μέχρι τῶν ὀρῶν,  ὅσα ἂν συμβαίη ἄτοπα.  τὸ πρῶτον μὲν γὰρ εἴπερ ὁ αὐτός ἐστι παράλληλος ὁ διὰ Βυζαντίου  τῷ διὰ Μασσαλίας,  καθάπερ εἴρηκεν Ἵππαρχος  πιστεύσας Πυθέᾳ,  ὁ δ'  αὐτὸς καὶ μεσημβρινός ἐστιν ὁ διὰ Βυζαντίου  τῷ διὰ Βορυσθένους,  ὅπερ καὶ αὐτὸ δοκιμάζει ὁ Ἵππαρχος,  δοκιμάζει δὲ καὶ τὸ ἀπὸ Βυζαντίου  διάστημα ἐπὶ τὸν Βορυσθένη  σταδίους εἶναι τρισχιλίους ἑπτακοσίους,  τοσοῦτοι ἂν εἶεν καὶ οἱ ἀπὸ Μασσαλίας  ἐπὶ τὸν διὰ Βορυσθένους  παράλληλον,  ὅς γε διὰ τῆς Κελτικῆς  παρωκεανίτιδος ἂν εἴη:  τοσούτους γάρ πως διελθόντες συνάπτουσι τῷ ὠκεανῷ.  Πάλιν  δ'  ἐπεὶ τὴν Κινναμωμοφόρον  ἐσχάτην ἴσμεν οἰκουμένην πρὸς μεσημβρίαν,  καὶ καθ'  Ἵππαρχον  αὐτὸν ὁ δι'  αὐτῆς παράλληλος ἀρχὴ τῆς εὐκράτου καὶ τῆς οἰκουμένης ἐστί,  καὶ διέχει τοῦ ἰσημερινοῦ περὶ ὀκτακισχιλίους καὶ ὀκτακοσίους σταδίους:  ἐπεὶ οὖν φησὶν ἀπὸ τοῦ ἰσημερινοῦ τὸν διὰ Βορυσθένους  διέχειν τρισμυρίους καὶ τετρακισχιλίους σταδίους,  εἶεν ἂν λοιποὶ οἱ ἀπὸ τοῦ ὁρίζοντος τὴν διακεκαυμένην καὶ τὴν εὔκρατον εἰς τὸν διὰ Βορυσθένους  καὶ τῆς Κελτικῆς  παρωκεανίτιδος στάδιοι δισμύριοι πεντακισχίλιοι διακόσιοι.  ὁ δέ γε ἀπὸ τῆς Κελτικῆς  πρὸς ἄρκτον πλοῦς ἔσχατος λέγεται παρὰ τοῖς νῦν ὁ ἐπὶ τὴν Ἰέρνην,  ἐπέκεινα μὲν οὖσαν τῆς Βρεττανικῆς,  ἀθλίως δὲ διὰ ψῦχος οἰκουμένην,  ὥστε τὰ ἐπέκεινα νομίζειν ἀοίκητα.  οὐ πλέον δὲ τῆς Κελτικῆς  τὴν Ἰέρνην  διέχειν φασὶ τῶν πεντακισχιλίων,  ὥστε περὶ τρισμυρίους εἶεν ἂν ἢ μικρῷ πλείους οἱ πάντες οἱ τὸ πλάτος τῆς οἰκουμένης ἀφορίζοντες.  Φέρε  δὴ ἐπὶ τὴν ἀνταίρουσαν τῇ Κινναμωμοφόρῳ καὶ ἐπὶ τοῦ αὐτοῦ παραλλήλου πρὸς ἕω κειμένην ὑποβῶμεν.  αὕτη δ'  ἐστὶν ἡ περὶ τὴν Ταπροβάνην:  ἡ "δὲ Ταπροβάνη  πεπίστευται σφόδρα ὅτι τῆς Ἰνδικῆς  πρόκειται πελαγία μεγάλη νῆσος πρὸς νότον,  μηκύνεται δὲ ἐπὶ τὴν αἰθιοπίαν  πλέον ἢ πεντακισχιλίους σταδίους,  ὥς φασιν,  ἐξ ἧς καὶ ἐλέφαντα κομίζεσθαι πολὺν εἰς τὰ τῶν Ἰνδῶν  ἐμπόρια καὶ χελώνεια καὶ ἄλλον φόρτον.  ταύτῃ δὴ τῇ νήσῳ πλάτος προστεθὲν τὸ ἀνάλογον τῷ μήκει καὶ δίαρμα τὸ ἐπ'  αὐτὴν ἐκ τῆς Ἰνδικῆς  τῶν μὲν τρισχιλίων σταδίων οὐκ ἂν ἔλαττον ποιήσειε διάστημα,  ὅσον ἦν τὸ ἀπὸ τοῦ ὅρου τῆς οἰκουμένης εἰς Μερόην,  εἴπερ μέλλει τὰ ἄκρα τῆς Ἰνδικῆς  ἀνταίρειν τῇ Μερόῃ:  πιθανώτερον δ'  ἐστὶ καὶ πλείους τῶν τρισχιλίων τιθέναι.  εἰ δὴ τοῦτο προσθείη τις τοῖς τρισμυρίοις,  οἷς φησιν ὁ Δηίμαχος  μέχρι τῆς εἰς Βακτρίους  καὶ Σογδιανοὺς  ὑπερθέσεως,  ἐκπέσοι ἂν πάντα ταῦτα τὰ ἔθνη τῆς οἰκουμένης καὶ τῆς εὐκράτου.  τίς ἂν οὖν θαρρήσειε ταῦτα λέγειν,  ἀκούων καὶ τῶν πάλαι καὶ τῶν νῦν τὴν εὐκρασίαν καὶ τὴν εὐκαρπίαν λεγόντων πρῶτον μὲν τὴν τῶν προσβόρρων Ἰνδῶν,  ἔπειτα δὲ καὶ τὴν ἐν τῇ Ὑρκανίᾳ καὶ τῇ Ἀρίᾳ καὶ ἐφεξῆς τῇ τε Μαργιανῇ καὶ τῇ Βακτριανῇ;  ἅπασαι γὰρ αὗται προσεχεῖς μέν εἰσι τῇ βορείῳ πλευρᾶᾶ  τοῦ Ταύρου,  καὶ ἥ γε Βακτριανὴ καὶ πλησιάζει τῇ εἰς Ἰνδοὺς  ὑπερθέσει,  τοσαύτῃ δ'  εὐδαιμονίᾳ κέχρηνται ὥστε πάμπολύ τι ἀπέχειν τῆς ἀοικήτου.  ἐν μέν γε τῇ Ὑρκανίᾳ τὴν ἄμπελον μετρητὴν οἴνου φέρειν φασί,  τὴν δὲ συκῆν μεδίμνους ἑξήκοντα,  τὸν δὲ σῖτον ἐκ τοῦ ἐκπεσόντος καρποῦ τῆς καλάμης πάλιν φύεσθαι,  ἐν δὲ τοῖς δένδρεσι σμηνουργεῖσθαι καὶ τῶν φύλλων ἀπορρεῖν μέλι,  ὅπερ γίνεσθαι μὲν καὶ τῆς Μηδίας  ἐν τῇ Ματιανῇ καὶ τῆς Ἀρμενίας  ἐν τῇ Σακασηνῇ καὶ τῇ Ἀραξηνῇ:  ἀλλ'  ἐνταῦθα μὲν οὐκ ἐπ'  ἴσης θαυμαστόν,  εἴπερ εἰσὶ νοτιώτεραι τῆς Ὑρκανίας  καὶ εὐκρασίᾳ διαφέρουσαι τῆς ἄλλης χώρας:  ἐκεῖ δὲ μᾶλλον.  ἐν δὲ τῇ Μαργιανῇ τὸν πυθμένα φασὶν εὑρίσκεσθαι τῆς ἀμπέλου πολλάκις δυεῖν ἀνδρῶν ὀργυιαῖς περιληπτόν,  τὸν δὲ βότρυν δίπηχυν.  παραπλησίαν δὲ λέγουσι καὶ τὴν Ἀρίαν,  εὐοινίᾳ δὲ καὶ ὑπερβάλλειν,  ἐν ᾗ γε καὶ εἰς τριγένειαν παραμένειν ἐν ἀπιττώτοις ἄγγεσι τὸν οἶνον:  πάμφορον δ'  εἶναι καὶ τὴν Βακτριανὴν  πλὴν ἐλαίου,  πλησίον τῇ Ἀρίᾳ παρακειμένην.  εἰ δὲ καὶ ψυχρὰ μέρη τῶν τόπων τούτων ἐστίν,  ὅσα ὑψηλὰ καὶ ὀρεινά,  οὐδὲν δεῖ θαυμάζειν:  καὶ γὰρ ἐν τοῖς μεσημβρινοῖς κλίμασι τὰ ὄρη ψυχρά ἐστι,  καὶ καθόλου τὰ μετέωρα ἐδάφη,  κἂν πεδία ἦἦ.  τῆς γοῦν Καππαδοκίας  τὰ πρὸς τῷ εὐξείνῳ πολὺ βορειότερά ἐστι τῶν πρὸς τῷ Ταύρῳ:  ἀλλ'  ἡ μὲν Βαγαδανία,  πεδίον ἐξαίσιον μεταξὺ πῖπτον τοῦ τε Ἀργαίου  ὄρους καὶ τοῦ Ταύρου,  σπάνιον εἴ πού τι τῶν καρπίμων δένδρων φύοι,  καίπερ νοτιώτερον τῆς Ποντικῆς  θαλάττης σταδίοις τρισχιλίοις,  τὰ δὲ τῆς Σινώπης  προάστεια καὶ τῆς Ἀμισοῦ καὶ τῆς Φαναροίας  τὸ πλέον ἐλαιόφυτά ἐστι.  καὶ τὸν Ὦξον  δὲ τὸν ὁρίζοντα τὴν Βακτριανὴν  ἀπὸ τῆς Σογδιανῆς  οὕτω φασὶν εὔπλουν εἶναι ὥστε τὸν Ἰνδικὸν  φόρτον ὑπερκομισθέντα εἰς αὐτὸν ῥᾳδίως εἰς τὴν Ὑρκανίαν  κατάγεσθαι καὶ τοὺς ἐφεξῆς τόπους μέχρι τοῦ Πόντου  διὰ τῶν ποταμῶν.  Τίν'  ἂν οὖν τοιαύτην εὕροις εὐδαιμονίαν περὶ Βορυσθένη  καὶ τὴν Κελτικὴν  τὴν παρωκεανῖτιν;  ὅπου μηδὲ φύεται ἄμπελος ἢ μὴ τελεσφορεῖ:  ἐν δὲ τοῖς νοτιωτέροις τούτων καὶ ἐπιθαλαττιδίοις καὶ τοῖς κατὰ Βόσπορον  τελεσφορεῖ,  ἐν μικροκαρπίᾳ δέ,  καὶ τοῦ χειμῶνος κατορύττεται.  οἱ δὲ πάγοι παρ'  αὐτοῖς τοιοῦτοί τινές εἰσιν ἐπὶ τῷ στόματι τῆς λίμνης τῆς Μαιώτιδος,  ὥστ'  ἐν χωρίῳ,  ἐν ᾧ χειμῶνος ὁ τοῦ Μιθριδάτου  στρατηγὸς ἐνίκησε τοὺς βαρβάρους ἱππομαχῶν ἐπὶ τῷ πάγῳ,  τοὺς αὐτοὺς καταναυμαχῆσαι θέρους,  λυθέντος τοῦ πάγου.  ὁ δ'  Ἐρατοσθένης  καὶ τοὐπίγραμμα προφέρεται τὸ ἐν τῷ Ἀσκληπιείῳ τῷ Παντικαπαιέων  ἐπὶ τῇ ῥαγείσῃ χαλκῇ ὑδρίᾳ διὰ τὸν πάγον "εἴ τις ἄρ'  ἀν"θρώπων μὴ πείθεται οἷα παρ'  ἡμῖν γίγνεται,  εἰς "τήνδε γνώτω ἰδὼν ὑδρίαν:  ἣν οὐχ ὡς ἀνάθημα θεοῦ "καλόν,  ἀλλ'  ἐπίδειγμα χειμῶνος μεγάλου θῆχ'  ἱερεὺς "Στρατίοσ."  ὅπου οὖν οὐδὲ τοῖς ἐν Βοσπόρῳ συγκριτέον τὰ ἐν τοῖς διαριθμηθεῖσι τόποις,  ἀλλ'  οὐδὲ τοῖς ἐν Ἀμισῷ καὶ Σινώπῃ καὶ γὰρ ἐκείνων εὐκρατοτέρους ἂν εἴποι τις,  σχολῇ γ'  ἂν παραβάλλοιντο τοῖς κατὰ Βορυσθένη  καὶ τοῖς ἐσχάτοις Κελτοῖς.  μόλις γὰρ ἂν ταυτοκλινεῖς εἶεν τοῖς κατ'  Ἀμισὸν  καὶ Σινώπην  καὶ Βυζάντιον  καὶ Μασσαλίαν,  οἳ τοῦ Βορυσθένους  καὶ τῶν Κελτῶν  ὡμολόγηνται νοτιώτεροι σταδίοις τρισχιλίοις καὶ ἑπτακοσίοις.  οἱ δέ γε περὶ Δηίμαχον  τοῖς τρισμυρίοις ἐὰν προσλάβωσι τὸ ἐπὶ τὴν Ταπροβάνην  καὶ τοὺς ὅρους τῆς διακεκαυμένης,  οὓς οὐκ ἐλάττους τῶν τετρακισχιλίων θετέον,  ἐκτοπιοῦσι τά τε Βάκτρα  καὶ τὴν Ἀρίαν  εἰς τοὺς ἀπέχοντας τόπους τῆς διακεκαυμένης σταδίους τρισμυρίους καὶ τετρακισχιλίους,  ὅσους ἀπὸ τοῦ ἰσημερινοῦ ἐπὶ Βορυσθένη  φησὶν εἶναι ὁ Ἵππαρχος.  ἐκπεσοῦνται ἄρα εἰς τοὺς βορειοτέρους τοῦ Βορυσθένους  καὶ τῆς Κελτικῆς  σταδίοις ὀκτακισχιλίοις καὶ ὀκτακοσίοις,  ὅσοις νοτιώτερός ἐστιν ὁ ἰσημερινὸς τοῦ ὁρίζοντος κύκλου τὴν διακεκαυμένην καὶ τὴν εὔκρατον,  ὅν φαμεν διὰ τῆς Κινναμωμοφόρου  μάλιστα γράφεσθαι.  ἡμεῖς δέ γε ἐπεδείκνυμεν μέχρι τῆς Ἰέρνης  μόλις οἰκήσιμα ὄντα τὰ ὑπὲρ τὴν Κελτικήν,  ἅπερ οὐ πλείω τῶν πεντακισχιλίων ἐστίν.  οὗτος δ'  ἀποφαίνει ὁ λόγος τῆς Ἰέρνης  ἔτι βορειότερον εἶναί τινα κύκλον οἰκήσιμον σταδίοις τρισχιλίοις ὀκτακοσίοις.  ἔσται δὲ Βάκτρα  καὶ τοῦ στόματος τῆς Κασπίας  θαλάττης εἴτε Ὑρκανίας  πάμπολύ τι ἀρκτικώτερα,  ὅπερ τοῦ μυχοῦ τῆς Κασπίας  καὶ τῶν Ἀρμενιακῶν  καὶ Μηδικῶν  ὀρῶν διέχει περὶ ἑξακισχιλίους σταδίους,  καὶ δοκεῖ αὐτῆς τῆς παραλίας μέχρι τῆς Ἰνδικῆς  ἀρκτικώτερον εἶναι σημεῖον καὶ περίπλουν ἔχειν ἀπὸ τῆς Ἰνδικῆς  δυνατόν,  ὥς φησιν ὁ τῶν τόπων ἡγησάμενος τούτων Πατροκλῆς.  ἔτι τοίνυν ἡ Βακτριανὴ χίλια στάδια ἐπὶ τὴν ἄρκτον ἐκτείνεται:  τὰ δὲ τῶν Σκυθῶν  ἔθνη πολὺ μείζω ταύτης ἐπέκεινα χώραν νέμεται,  καὶ τελευτᾶᾶ  πρὸς τὴν βόρειον θάλατταν,  νομαδικῶς μὲν ζῶντα δ'  ὅμως.  πῶς οὖν,  εἴπερ καὶ αὐτὰ τὰ Βάκτρα  ἤδη τῆς οἰκουμένης ἐκπίπτει;  εἴη ἂν τὸ διάστημα τοῦτο ἀπὸ τοῦ Καυκάσου  μέχρι τῆς βορείας θαλάττης τῇ διὰ Βάκτρων  ὀλίγῳ πλειόνων ἢ τετρακισχιλίων.  ταῦτα δὴ προστεθέντα τῷ ἀπὸ τῆς Ἰέρνης  ἐπὶ τὰ βόρεια σταδιασμῷ ποιεῖ τὸ πᾶν διὰ τῆς ἀοικήτου διάστημα ἐπὶ τοῦ διὰ τῆς Ἰέρνης  σταδιασμοῦ σταδίων ἑπτακισχιλίων καὶ ὀκτακοσίων:  εἰ δὲ ἐάσειέ τις τοὺς τετρακισχιλίους σταδίους,  αὐτά γε τὰ πρὸς τῷ Καυκάσῳ μέρη τῆς Βακτριανῆς  ἔσται βορειότερα τῆς Ἰέρνης  σταδίοις τρισχιλίοις καὶ ὀκτακοσίοις,  τῆς δὲ Κελτικῆς  καὶ τοῦ Βορυσθένους  ὀκτακισχιλίοις καὶ ὀκτακοσίοις.  Φησὶ δὲ ὁ Ἵππαρχος  κατὰ τὸν Βορυσθένη  καὶ τὴν Κελτικὴν  ἐν ὅλαις ταῖς θεριναῖς νυξὶ παραυγάζεσθαι τὸ φῶς τοῦ ἡλίου περιιστάμενον ἀπὸ τῆς δύσεως ἐπὶ τὴν ἀνατολήν,  ταῖς δὲ χειμεριναῖς τροπαῖς τὸ πλεῖστον μετεωρίζεσθαι τὸν ἥλιον ἐπὶ πήχεις ἐννέα,  ἐν δὲ τοῖς ἀπέχουσι τῆς Μασσαλίας  ἑξακισχιλίοις καὶ τριακοσίοις οὓς ἐκεῖνος μὲν ἔτι Κελτοὺς  ὑπολαμβάνει,  ἐγὼ δ'  οἶμαι Βρεττανοὺς  εἶναι,  βορειοτέρους τῆς Κελτικῆς  στα δίοις δισχιλίοις πεντακοσίοις πολὺ μᾶλλον τοῦτο συμβαίνειν.  ἐν δὲ ταῖς χειμεριναῖς ἡμέραις ὁ ἥλιος μετεω 'ρίζεται πήχεις ἕξ,  τέτταρας δ'  ἐν τοῖς ἀπέχουσι Μασσαλίας  ἐνακισχιλίους σταδίους καὶ ἑκατόν,  ἐλάττους δὲ τῶν τριῶν ἐν τοῖς ἐπέκεινα,  οἳ κατὰ τὸν ἡμέτερον λόγον πολὺ ἂν εἶεν ἀρκτικώτεροι τῆς Ἰέρνης.  οὗτος δὲ Πυθέᾳ πιστεύων κατὰ τὰ ἀρκτικώτερα τῆς Βρεττανικῆς  τὴν οἴκησιν ταύτην τίθησι,  καί φησιν εἶναι τὴν μακροτάτην ἐνταῦθα ἡμέραν ὡρῶν ἰσημερινῶν δέκα ἐννέα,  ὀκτωκαίδεκα δὲ ὅπου τέτταρας ὁ ἥλιος μετεωρίζεται πήχεις:  οὕς φησιν ἀπέχειν τῆς Μασσαλίας  ἐνακισχιλίους καὶ ἑκατὸν σταδίους,  ὥσθ'  οἱ νοτιώτατοι τῶν Βρεττανῶν  βορειότεροι τούτων εἰσίν.  ἤτοι οὖν ἐπὶ τοῦ αὐτοῦ παραλλήλου εἰσὶ τοῖς πρὸς τῷ Καυκάσῳ Βακτρίοις  ἢ ἐπί τινος πλησιάζοντος:  εἴρηται γὰρ ὅτι κατὰ τοὺς περὶ Δηίμαχον  συμβήσεται βορειοτέρους εἶναι τῆς Ἰέρνης  τοὺς πρὸς τῷ Καυκάσῳ Βακτρίους  σταδίοις τρισχιλίοις ὀκτακοσίοις:  προστεθέντων δὲ τούτων τοῖς ἀπὸ Μασσαλίας  εἰς Ἰέρνην,  γίνονται μύριοι δισχίλιοι πεντακόσιοι.  τίς οὖν ἱστόρηκεν ἐν τοῖς ἐκεῖ τόποις λέγω δὲ τοῖς περὶ Βάκτρα  τοῦτο τὸ μῆκος τῶν μεγίστων ἡμερῶν ἢ τὸ ἔξαρμα τοῦ ἡλίου τὸ κατὰ τὰς μεσουρανήσεις ἐν ταῖς χειμεριναῖς τροπαῖς;  ὀφθαλμοφανῆ γὰρ πάντα ταῦτα καὶ ἰδιώτῃ καὶ οὐ δεόμενα μαθηματικῆς σημειώσεως,  ὥστε συνέγραψαν ἂν πολλοὶ καὶ τῶν παλαιῶν τῶν τὰ Περσικὰ ἱστορούντων καὶ τῶν ὕστερον μέχρι καὶ εἰς ἡμᾶς.  πῶς δ'  ἂν ἡ λεχθεῖσα εὐδαιμονία τῶν τόπων ὡμολόγητο τοῖς τοιούτοις ἐν τῷ οὐρανῷ φαινομένοις;  ἐκ δὲ τῶν εἰρημένων δῆλον ὡς καὶ σοφῶς ἀντιλέγει πρὸς τὴν ἀπόδειξιν,  ὡς ἰσοδυναμούντων τῶν ζητουμένων λαμβάνοντος πρὸς τὸ ἀποδεῖξαι τὸ ζητούμενον.  Πάλιν  δ'  ἐκείνου τὸν Δηίμαχον  ἰδιώτην ἐνδείξασθαι βουλομένου καὶ ἄπειρον τῶν τοιούτων:  οἴεσθαι γὰρ τὴν Ἰνδικὴν  μεταξὺ κεῖσθαι τῆς τε φθινοπωρινῆς ἰσημερίας καὶ τῶν τροπῶν τῶν χειμερινῶν,  Μεγασθένει  τε ἀντιλέγειν φήσαντι ἐν τοῖς νοτίοις μέρεσι τῆς Ἰνδικῆς  τάς τε ἄρκτους ἀποκρύπτεσθαι καὶ τὰς σκιὰς ἀντιπίπτειν:  μηδέτερον γὰρ τούτων μηδαμοῦ τῆς Ἰνδικῆς  συμβαίνειν:  ταῦτα δὴ φάσκοντος ἀμαθῶς λέγεσθαι:  τό τε γὰρ τὴν φθινοπωρινὴν τῆς ἐαρινῆς διαφέρειν οἴεσθαι κατὰ τὴν διάστασιν τὴν πρὸς τὰς τροπὰς ἀμαθές,  τοῦ τε κύκλου τοῦ αὐτοῦ ὄντος καὶ τῆς ἀνατολῆς:  τοῦ τε διαστήματος τοῦ ἐπὶ τῆς γῆς τροπικοῦ ἀπὸ τοῦ ἰσημερινοῦ,  ὧν μεταξὺ τίθησι τὴν Ἰνδικὴν  ἐκεῖνος,  δειχθέντος ἐν τῇ ἀναμετρήσει πολὺ ἐλάττονος τῶν δισμυρίων σταδίων,  συμβῆναι ἂν καὶ κατ'  αὐτὸν ἐκεῖνον,  ὅπερ αὐτὸς νομίζει,  οὐχ ὃ ἐκεῖνος:  δυεῖν μὲν γὰρ ἢ καὶ τριῶν μυριάδων οὖσαν τὴν Ἰνδικὴν  οὐδὲ πεσεῖν μεταξὺ τοσούτου διαστήματος,  ὅσων δ'  αὐτὸς εἴρηκε,  πεσεῖν ἄν:  τῆς δ'  αὐτῆς ἀγνοίας εἶναι καὶ τὸ μηδαμοῦ τῆς Ἰνδικῆς  ἀποκρύπτεσθαι φάσκειν τὰς ἄρκτους μηδὲ τὰς σκιὰς ἀντιπίπτειν,  ὅτε γε καὶ πεντακισχιλίους προελθόντι ἀπ'  Ἀλεξανδρείας  εὐθὺς συμβαίνειν ἄρχεται:  ταῦτα δὴ εἰπόντος,  εὐθύνει πάλιν οὐκ εὖ ὁ Ἵππαρχος,  πρῶτον ἀντὶ τοῦ χειμερινοῦ τροπικοῦ τὸν θερινὸν δεξάμενος,  εἶτ'  οὐκ οἰόμενος δεῖν μάρτυρι χρῆσθαι τῶν μαθηματικῶν ἀναστρολογήτῳ ἀνθρώπῳ,  ὥσπερ τοῦ Ἐρατοσθένους  προηγουμένως τὴν ἐκείνου μαρτυρίαν ἐγκρίνοντος,  ἀλλ'  οὐ κοινῷ τινι ἔθει χρωμένου πρὸς τοὺς ματαιολογοῦντας.  εἷς γάρ τις τῶν πρὸς τοὺς ματαίως ἀντιλέγοντας ἐλέγχων ἐστίν,  ὅταν αὐτὴν τὴν ἐκείνων ἀπόφασιν,  ὁποία ποτέ ἐστι,  δείξωμεν ἡμῖν συνηγοροῦσαν.  Νυνὶ μὲν οὖν ὑποθέμενοι τὰ νοτιώτατα τῆς Ἰνδικῆς  ἀνταίρειν τοῖς κατὰ Μερόην,  ὅπερ εἰρήκασι πολλοὶ καὶ πεπιστεύκασιν,  ἐπεδείξαμεν τὰ συμβαίνοντα ἄτοπα.  ἐπεὶ δὲ ὁ Ἵππαρχος  οὐδὲν ἀντειπὼν τῇ ὑποθέσει ταύτῃ νυνὶ μετὰ ταῦτα ἐν τῷ δευτέρῳ ὑπομνήματι οὐ συγχωρεῖ,  σκεπτέον καὶ τοῦτον τὸν λόγον.  φησὶ τοίνυν ἀνταιρόντων ἀλλήλοις τῶν ἐπὶ τοῦ αὐτοῦ παραλλήλου κειμένων,  ἐπειδὰν τὸ μεταξὺ ἦἦ  μέγα διάστημα,  μὴ δύνασθαι γνωσθῆναι αὐτὸ τοῦτο ὅτι εἰσὶν ἐπὶ τοῦ αὐτοῦ παραλλήλου οἱ τόποι,  ἄνευ τῆς τῶν κλιμάτων συγκρίσεως τῆς κατὰ θάτερον τὸν τόπον.  τὸ μὲν οὖν κατὰ Μερόην  κλίμα Φίλωνά τε τὸν συγγράψαντα τὸν εἰς αἰθιοπίαν  πλοῦν ἱστορεῖν,  ὅτι πρὸ πέντε καὶ τετταράκοντα ἡμερῶν τῆς θερινῆς τροπῆς κατὰ κορυφὴν γίνεται ὁ ἥλιος,  λέγειν δὲ καὶ τοὺς λόγους τοῦ γνώμονος πρός τε τὰς τροπικὰς σκιὰς καὶ τὰς ἰσημερινάς,  αὐτόν τε Ἐρατοσθένη  συμφωνεῖν ἔγγιστα τῷ Φίλωνι,  τὸ δ'  ἐν τῇ Ἰνδικῇ κλίμα μηδένα ἱστορεῖν,  μηδ'  αὐτὸν Ἐρατοσθένη.  εἰ δὲ δὴ καὶ αἱ ἄρκτοι ἐκεῖ ἀμφότεραι,  ὡς οἴεται,  ἀποκρύπτονται,  πιστεύων τοῖς περὶ Νέαρχον,  μὴ δυνατὸν εἶναι ἐπὶ ταὐτοῦ παραλλήλου κεῖσθαι τήν τε Μερόην  καὶ τὰ ἄκρα τῆς Ἰνδικῆς.  εἰ μὲν τοίνυν περὶ τῶν ἄρκτων ἀμφοτέρων ὅτι ἀποκρύπτονται συναποφαίνεται τοῖς εἰποῦσιν Ἐρατοσθένης,  πῶς περὶ τοῦ ἐν τῇ Ἰνδικῇ κλίματος οὐδεὶς ἀποφαίνεται,  οὐδ'  αὐτὸς Ἐρατοσθένης;  οὗτος γὰρ ὁ λόγος περὶ τοῦ κλίματός ἐστιν.  εἰ δ'  οὐ συναποφαίνεται,  ἀπηλλάχθω τῆς αἰτίας.  οὐ συναποφαίνεται δέ γε,  ἀλλὰ τοῦ Δηιμάχου  φήσαντος μηδαμοῦ τῆς Ἰνδικῆς  μήτ'  ἀποκρύπτεσθαι τὰς ἄρκτους μήτ'  ἀντιπίπτειν τὰς σκιάς,  ἅπερ ὑπείληφεν ὁ Μεγασθένης,  ἀπειρίαν αὐτοῦ καταγιγνώσκει,  τὸ συμπεπλεγμένον νομίζων ψεῦ δος,  ἐν ᾧ ὁμολογουμένως καὶ κατ'  αὐτὸν τὸν Ἵππαρχον  τό γε μὴ ἀντιπίπτειν τὰς σκιὰς ψεῦδος ἐμπέπλεκται.  καὶ γὰρ εἰ μὴ τῇ Μερόῃ ἀνταίρει,  τῆς γε Συήνης  νοτιώτερα εἶναι τὰ ἄκρα τῆς Ἰνδικῆς  συγχωρῶν φαίνεται.  Καὶ ἐν τοῖς ἑξῆς δὲ περὶ τῶν αὐτῶν ἐπιχειρῶν ἢ ταὐτὰ λέγει τοῖς ἐξελεγχθεῖσιν ὑφ'  ἡμῶν,  ἢ λήμμασι προσχρῆται ψευδέσιν,  ἢ ἐπιφέρει τὸ μὴ ἀκολουθοῦν.  οὔτε γὰρ τῷ ἀπὸ Βαβυλῶνος  εἰς Θάψακον  εἶναι σταδίους τετρακισχιλίους ὀκτακοσίους,  ἐντεῦθεν δὲ πρὸς τὴν ἄρκτον ἐπὶ τὰ Ἀρμένια  ὄρη δισχιλίους ἑκατόν,  ἀκολουθεῖ τὸ ἀπὸ Βαβυλῶνος  ἐπὶ τοῦ δι'  αὐτῆς μεσημβρινοῦ ἐπὶ τὰ ἀρκτικὰ ὄρη πλείους εἶναι τῶν ἑξακισχιλίων:  οὔτε τὸ ἀπὸ Θαψάκου  ἐπὶ τὰ ὄρη δισχιλίων καὶ ἑκατόν φησιν Ἐρατοσθένης,  ἀλλ'  εἶναί τι λοιπὸν ἀκαταμέτρητον,  ὥσθ'  ἡ ἑξῆς ἔφοδος ἐκ μὴ διδομένου λήμματος οὐκ ἂν ἐπεραίνετο:  οὔτ'  ἀπεφήνατο οὐδαμοῦ Ἐρατοσθένης  τὴν Θάψακον  τῆς Βαβυλῶνος  πρὸς ἄρκτους κεῖσθαι πλείοσιν ἢ τετρακισχιλίοις καὶ πεντακοσίοις σταδίοις.  Ἑξῆς  δὲ συνηγορῶν ἔτι τοῖς ἀρχαίοις πίναξιν οὐ τὰ λεγόμενα ὑπὸ τοῦ Ἐρατοσθένους  προφέρεται περὶ τῆς τρίτης σφραγῖδος,  ἀλλ'  ἑαυτῷ κεχαρισμένως πλάττει τὴν ἀπόφασιν πρὸς ἀνατροπὴν εὐφυῆ.  ὁ μὲν γὰρ ἀκολουθῶν τῇ θέσει τῇ προειρημένῃ τοῦ τε Ταύρου  καὶ τῆς ἀπὸ στηλῶν θαλάττης,  διελὼν τῇ γραμμῇ ταύτῃ τὴν οἰκουμένην δίχα καὶ καλέσας τὸ μὲν βόρειον μέρος τὸ δὲ νότιον,  πειρᾶται τούτων ἑκάτερον τέμνειν πάλιν εἰς τὰ δυνατὰ μέρη:  καλεῖ δὲ ταῦτα σφραγῖδας.  καὶ δὴ τοῦ νοτίου μέρους πρώτην εἰπὼν σφραγῖδα τὴν Ἰνδικήν,  δευτέραν δὲ τὴν Ἀριανήν,  ἐχούσας τι εὐπερίγραφον,  ἴσχυσεν ἀμφοτέρων ἀποδοῦναι καὶ μῆκος καὶ πλάτος,  τρόπον δέ τινα καὶ σχῆμα,  ὡς ἂν γεωμετρικός.  τὴν μὲν γὰρ Ἰνδικὴν  ῥομβοειδῆ φησι διὰ τὸ τῶν πλευρῶν τὰς μὲν θαλάττῃ κλύζεσθαι τῇ τε νοτίῳ καὶ τῇ ἑῴᾳ,  μὴ πάνυ κολπώδεις ἠἠόνας ποιούσαις,  τὰς δὲ λοιπὰς τὴν μὲν τῷ ὄρει τὴν δὲ τῷ ποταμῷ,  κἀνταῦθα τοῦ εὐθυγράμμου σχήματος ὑπό τι σωζομένου:  τὴν δ'  Ἀριανὴν  ὁρῶν τάς γε τρεῖς πλευρὰς ἔχουσαν εὐφυεῖς πρὸς τὸ ἀποτελέσαι παραλληλόγραμμον σχῆμα,  τὴν οδ'  ἑσπέριον οὐκ ἔχων σημείοις ἀφορίσαι διὰ τὸ ἐπαλλάττειν ἀλλήλοις τὰ ἔθνη,  γραμμῇ τινι ὅμως δηλοῖ τῇ ἀπὸ Κασπίων  πυλῶν ἐπὶ τὰ ἄκρα τῆς Καρμανίας  τελευτώσῃ τὰ συνάπτοντα πρὸς τὸν Περσικὸν  κόλπον.  ἑσπέριον μὲν οὖν καλεῖ τοῦτο τὸ πλευρόν,  ἑῷον δὲ τὸ παρὰ τὸν Ἰνδόν,  παράλληλα δ'  οὐ λέγει:  οὐδὲ τὰ λοιπά,  τό τε τῷ ὄρει γραφόμενον καὶ τὸ τῇ θαλάττῃ,  ἀλλὰ μόνον τὸ μὲν βόρειον τὸ δὲ νότιον.  οὕτω  δ'  ὁλοσχερεῖ τινι τύπῳ τὴν δευτέραν ἀποδιδοὺς σφραγῖδα πολὺ ταύτης ὁλοσχερέστερον ἀποδίδωσι τὴν τρίτην σφραγῖδα κατὰ πλείους αἰτίας.  πρώτην μὲν τὴν λεχθεῖσαν,  ὅτι οὐκ εὐκρινῶς ἀφώρισται ἡ ἀπὸ Κασπίων  πυλῶν ἐπὶ Καρμανίαν,  ἥτις κοινή ἐστι τῇ τρίτῃ πρὸς τὴν δευτέραν σφραγῖδα πλευρά:  ἔπειθ'  ὅτι εἰς τὴν νότιον πλευρὰν ὁ Περσικὸς  ἐμπίπτει κόλπος,  ὅπερ καὶ αὐτός φησιν,  ὥστ'  ἠνάγκασται τὴν ἐκ Βαβυλῶνος  λαβεῖν γραμμὴν ὡς ἂν εὐθεῖάν τινα διὰ Σούσων  καὶ Περσεπόλεως  μέχρι τῶν ὅρων τῆς Καρμανίας  καὶ τῆς Περσίδος,  ᾗ δυνατὸς ἦν εὑρεῖν μεμετρημένην ὁδόν,  σταδίων οὖσαν τὴν ὅλην μικρῷ πλειόνων ἢ ἐνακισχιλίων:  ἣν νότιον μὲν καλεῖ πλευράν,  παράλληλον δ'  οὐ λέγει τῇ βορείῳ.  δῆλον δ'  ὅτι οὐδ'  ὁ εὐφράτης,  ᾧ τὸ ἑσπέριον ἀφορίζει πλευρόν,  σύνεγγύς ἐστιν εὐθείᾳ γραμμῇ,  ἀλλ'  ἀπὸ τῶν ὀρῶν ἐπὶ τὴν μεσημβρίαν ῥυεὶς εἶτ'  ἐπιστρέφει πρὸς ἕω καὶ πάλιν πρὸς νότον μέχρι τῆς εἰς θάλατταν ἐκβολῆς.  δηλοῖ δὲ τὸ μὴ εὐθύπορον τοῦ ποταμοῦ,  φράζων τὸ σχῆμα τῆς Μεσοποταμίας,  ὃ ποιοῦσι συμπίπτοντες εἰς ἓν ὅ τε Τίγρις  καὶ ὁ εὐφράτης,  ὑπηρεσίῳ παραπλήσιον,  ὥς φησι.  καὶ μὴν οὐδὲ πᾶν μεμετρημένον ἔχει τὸ ἑσπέριον πλευρὸν τὸ ἀφοριζόμενον ὑπὸ τοῦ εὐφράτου,  ἀλλὰ φησὶ τὸ πρὸς τῇ Ἀρμενίᾳ μέρος καὶ τοῖς ἀρκτικοῖς ὄρεσι μὴ ἔχειν εἰπεῖν πόσον ἐστὶ διὰ τὸ ἀμέτρητον εἶναι.  διὰ δὴ ταῦτα πάντα τυπωδῶς φησιν ἀποδιδόναι τὴν τρίτην μερίδα:  καὶ γὰρ καὶ τὰ διαστήματά φησιν ἐκ πολλῶν συναγαγεῖν τῶν τοὺς σταθμοὺς πραγματευσαμένων,  ὧν τινὰς καὶ ἀνεπιγράφους καλεῖ.  ἀγνωμονεῖν δὴ δόξειεν ἂν ὁ Ἵππαρχος  πρὸς τὴν τοιαύτην ὁλοσχέρειαν γεωμετρικῶς ἀντιλέγων,  ἐν ᾗ χάριν εἰδέναι δεῖ τοῖς καὶ ὁπωσοῦν ἀπαγγείλασιν ἡμῖν τὴν τῶν τόπων φύσιν.  ὅταν δὲ δὴ μηδ'  ἐξ ὧν ἐκεῖνος λέγει λαμβάνῃ τὰς γεωμετρικὰς ὑποθέσεις ἀλλ'  ἑαυτῷ πλάσας,  ἐκφανέστερον ἂν τὸ φιλότιμον καταμηνύοιτο.  Ὁ μὲν δὴ οὕτως φησὶ τὴν τρίτην μερίδα τυπωδῶς ἀποδίδοσθαι μυρίων σταδίων ἀπὸ Κασπίων  πυλῶν ἐπὶ τὸν εὐφράτην,  κατὰ μέρος δὲ διαιρῶν,  ὡς ἀναγεγραμμένην εὗρε τὴν μέτρησιν οὕτω τίθησιν,  ἔμπαλιν τὴν ἀρχὴν ἀπὸ τοῦ εὐφράτου  ποιησάμενος καὶ τῆς κατὰ Θάψακον  διαβάσεως αὐτοῦ.  μέχρι μὲν δὴ τοῦ Τίγριδος,  ὅπου Ἀλέξανδρος  διέβη,  σταδίους δισχιλίους καὶ τετρακοσίους γράφει:  ἐντεῦθεν δ'  ἐπὶ τοὺς ἑξῆς τύπους διὰ Γαυγαμήλων  καὶ τοῦ Λύκου  καὶ Ἀρβήλων  καὶ Ἐκβατάνων,  ᾗ Δαρεῖος  ἐκ τῶν Γαυγαμήλων  ἔφυγε μέχρι Κασπίων  πυλῶν,  τοὺς μυρίους ἐκπληροῖ,  τρια κοσίοις μόνον πλεονάσας.  τὸ μὲν δὴ βόρειον πλευρὸν οὕτω καταμετρεῖ,  οὐ παράλληλον τοῖς ὄρεσι θεὶς οὐδὲ τῇ διὰ στηλῶν καὶ Ἀθηνῶν  καὶ ῥᾁδου  γραμμῇ:  ἡ γὰρ Θάψακος  πολὺ τῶν ὀρῶν ἀφέστηκε,  συμπίπτει δὲ καὶ τὸ ὄρος καὶ ἡ ἀπὸ Θαψάκου  ὁδὸς ἐπὶ τὰς Κασπίους  πύλας.  καὶ τά γε προσάρκτια μέρη τοῦ ὅρου ταῦτ'  ἐστίν.  Ἀποδοὺς  δὲ τὸ βόρειον οὕτω πλευρόν "τὸ δὲ νότιον"  φησί "παρὰ μὲν τὴν θάλατταν οὐκ ἔστι λαβεῖν διὰ τὸ "τὸν Περσικὸν  ἐμπίπτειν κόλπον,  ἀπὸ Βαβυλῶνος  δὲ "διὰ Σούσων  καὶ Περσεπόλεως  μέχρι τῶν ὁρίων τῆς τε "Περσίδος  καὶ τῆς Καρμανίας  σταδίους εἶναι ἐνακισχι"λίους καὶ διακοσίουσ,"  νότιον μὲν λέγων,  παράλληλον δ'  οὐ λέγων τῷ βορείῳ τὸ νότιον.  τὴν δὲ διαφωνίαν τοῦ μήκους φησὶ συμβαίνειν,  τοῦ τε βορείου τεθέντος πλευροῦ καὶ τοῦ νοτίου,  διὰ τὸ τὸν εὐφράτην  μέχρι τινὸς πρὸς μεσημβρίαν ῥυέντα πρὸς τὴν ἕω πολὺ ἐγκλίνειν.  Τῶν  δὲ πλαγίων πλευρῶν τὴν ἑσπερίαν λέγει πρῶτον,  ἣν ὁποία τίς ἐστιν,  εἴτε μία εἴτε δύο,  ἐν μέσῳ πάρεστι σκοπεῖν.  ἀπὸ γὰρ τῆς κατὰ Θάψακόν  φησι διαβάσεως παρὰ τὸν εὐφράτην  εἰς μὲν Βαβυλῶνα  σταδίους εἶναι τετρακισχιλίους ὀκτακοσίους,  ἐντεῦθεν δ'  ἐπὶ τὰς ἐκβολὰς τοῦ εὐφράτου  καὶ πόλιν Τερηδόνα  τρισχιλίους:  τὰ δ'  ἀπὸ Θαψάκου  πρὸς τὰς ἄρκτους μέχρι μὲν τῶν Ἀρμενίων  πυλῶν καταμεμετρῆσθαι καὶ εἶναι ὡς χιλίους ἑκατόν,  τοὺς δὲ διὰ Γορδυαίων  καὶ Ἀρμενίων  μηκέτι:  διὸ δὴ παραλείπειν αὐτούς.  τοῦ δὲ πρὸς ἕω πλευροῦ τὸ μὲν διὰ τῆς Περσικῆς  κατὰ μῆκος ἀπὸ τῆς Ἐρυθρᾶς  ὡς ἐπὶ Μηδίαν  καὶ τὰς ἄρκτους οὐκ ἔλαττον εἶναι δοκεῖ τῶν ὀκτακισχιλίων,  ἀπὸ δέ τινων ἀκρωτηρίων καὶ ὑπὲρ τοὺς ἐνακισχιλίους,  τὸ δὲ λοιπὸν διὰ τῆς Παραιτακηνῆς  καὶ Μηδίας  ἐπὶ Κασπίους  πύλας ὡς τρισχιλίων:  τὸν δὲ Τίγριν  ποταμὸν καὶ τὸν εὐφράτην  ῥέοντας ἐκ τῆς Ἀρμενίας  πρὸς μεσημβρίαν,  ἐπειδὰν παραμείψωνται τὰ τῶν Γορδυαίων  ὄρη,  κύκλον μέγαν περιβαλομένους καὶ ἐμπεριλαβόντας χώραν πολλὴν τὴν Μεσοποταμίαν  ἐπιστρέφειν πρὸς χειμερινὴν ἀνατολὴν καὶ τὴν μεσημβρίαν,  πλέον δὲ τὸν εὐφράτην:  γενόμενον δὲ τοῦτον ἔγγιον ἀεὶ τοῦ Τίγριδος  κατὰ τὸ Σεμιράμιδος  διατείχισμα καὶ κώμην καλουμένην Ὦπιν,  διασχόντα ταύτης ὅσον διακοσίους σταδίους καὶ ῥυέντα διὰ Βαβυλῶνος  ἐκπίπτειν εἰς τὸν Περσικὸν  κόλπον.  "γίνεται δή"  φησί "τὸ σχῆμα τῆς "Μεσοποταμίας  καὶ Βαβυλωνίας  ὑπηρεσίῳ παραπλή"σιον."  ὁ μὲν δὴ Ἐρατοσθένης  τοιαῦτ'  εἴρηκε.  Περὶ δὲ τῆς τρίτης σφραγῖδος καὶ ἄλλα μέν τινα ἁμαρτήματα ποιεῖ,  περὶ ὧν ἐπισκεψόμεθα,  ἃ δὲ Ἵππαρχος  προφέρει αὐτῷ,  οὐ πάνυ.  σκοπῶμεν δ'  ἃ λέγει.  βουλόμενος γὰρ βεβαιοῦν τὸ ἐξ ἀρχῆς,  ὅτι οὐ μεταθετέον τὴν Ἰνδικὴν  ἐπὶ τὰ νοτιώτερα,  ὥσπερ Ἐρατοσθένης  ἀξιοῖ,  σαφὲς ἂν γενέσθαι τοῦτο μάλιστά φησιν ἐξ ὧν αὐτὸς ἐκεῖνος προφέρεται:  τὴν γὰρ τρίτην μερίδα κατὰ τὴν βόρειον πλευρὰν εἰπόντα ἀφορίζεσθαι ὑπὸ τῆς ἀπὸ Κασπίων  πυλῶν ἐπὶ τὸν εὐφράτην  γραμμῆς σταδίων μυρίων οὔσης,  μετὰ ταῦτα ἐπιφέρειν ὅτι τὸ νότιον πλευρὸν τὸ ἀπὸ Βαβυλῶνος  εἰς τοὺς ὅρους τῆς Καρμανίας  μικρῷ πλειόνων ἐστὶν ἢ ἐνακισχιλίων,  τὸ δὲ πρὸς δύσει πλευρὸν ἀπὸ Θαψάκου  παρὰ τὸν εὐφράτην  ἐστὶν εἰς Βαβυλῶνα  τετρακισχίλιοι ὀκτακόσιοι στάδιοι,  καὶ ἑξῆς ἐπὶ τὰς ἐκβολὰς τρισχίλιοι,  τὰ δὲ πρὸς ἄρκτον ἀπὸ Θαψάκου  τὸ μὲν ἀπομεμέτρηται μέχρι χιλίων ἑκατόν,  τὸ λοιπὸν δ'  οὐκέτι.  "ἐπεὶ τοίνυν"  φησί "τὸ μὲν βόρειόν ἐστι πλευρὸν τῆς τρίτης μερίδος ὡς μυ"ρίων,  ἡ δὲ τούτῳ παράλληλος ἀπὸ Βαβυλῶνος  εὐθεῖα "μέχρι ἀνατολικοῦ πλευροῦ συνελογίσθη μικρῷ πλει "όνων ἢ ἐνακισχιλίων,  δῆλον ὅτι ἡ Βαβυλὼν  οὐ πολλῷ "πλείοσιν ἢ χιλίοις σταδίοις ἐστὶν ἀνατολικωτέρα τῆς "κατὰ Θάψακον  διαβάσεωσ."  Ἐροῦμεν  δ'  ὅτι,  εἰ μὲν ἐπὶ τῆς αὐτῆς μεσημβρινῆς εὐθείας ἐπ'  ἀκριβὲς ἐλαμβάνοντο αἵ τε Κάσπιοι  πύλαι καὶ οἱ ὅροι τῶν Καρμανίων  καὶ Περσῶν,  πρὸς ὀρθάς τε ἤγοντο ἀπὸ τῆς λεχθείσης μεσημβρινῆς εὐθείας ἥ τε ἐπὶ Θάψακον  καὶ ἡ ἐπὶ Βαβυλῶνα,  συνέβαινεν ἂν τοῦτο.  ἡ γὰρ προσεκβαλλομένη τῇ διὰ Βαβυλῶνος  μέχρι τῆς διὰ Θαψάκου  εὐθείας μεσημβρινῆς ἴση ἂν ἦν πρὸς αἴσθησιν ἢ πάρισός γε τῇ ἀπὸ Κασπίων  πυλῶν εἰς Θάψακον,  ὥστε τῇ ὑπεροχῇ ἐγίνετ'  ἂν ἀνατολικωτέρα ἡ Βαβυλὼν  τῆς Θαψάκου,  ᾗ ὑπερέχει ἡ ἐκ Κασπίων  πυλῶν εἰς Θάψακον  τῆς ἐκ τῶν Καρμανίων  ὅρων εἰς Βαβυλῶνα.  ἀλλ'  οὔτε τὴν διορίζουσαν γραμμὴν ἑσπέριον πλευρὸν τῆς Ἀριανῆς  ἐπὶ μεσημβρινοῦ κειμένην εἴρηκεν Ἐρατοσθένης,  οὔτε τὴν ἀπὸ Κασπίων  πυλῶν ἐπὶ Θάψακον  πρὸς ὀρθὰς τῇ διὰ τῶν Κασπίων  πυλῶν μεσημβρινῇ,  ἀλλὰ μᾶλλον τὴν τῷ ὄρει γραφομένην,  πρὸς ἣν ἡ ἐπὶ Θάψακον  γωνίαν ποιεῖ ἀπὸ τοῦ αὐτοῦ σημείου κατηγμένη ἀφ'  οὗ καὶ ἡ τοῦ ὄρους γραμμή:  οὔθ'  ἡ ἐπὶ Βαβυλῶνα  ἠγμένη ἀπὸ τῆς Καρμανίας  παράλληλος εἴρηται τῇ ἐπὶ Θάψακον  ἠγμένῃ:  οὐδ'  εἰ παράλληλος ἦν,  μὴ πρὸς ὀρθὰς δὲ τῇ διὰ Κασπίων  πυλῶν μεσημβρινῇ,  οὐδὲν ἂν ἐγίνετο πλέον πρὸς τὸν συλλογισμόν.  Ὁ δὲ ταῦτα λαβὼν ἐξ ἑτοίμου καὶ δείξας,  ὡς οἴεται,  διότι ἡ Βαβυλὼν  κατὰ Ἐρατοσθένη  Θαψάκου  ἀνατολικωτέρα ἐστὶ μικρῷ πλείοσιν ἢ χιλίοις σταδίοις,  πάλιν ἄλλως πλάττει λῆμμα ἑαυτῷ πρὸς τὴν ἑξῆς ἀπόδειξιν καί φησιν,  ἐὰν ἐννοηθῇ ἀπὸ Θαψάκου  ἐπὶ μεσημβρίαν εὐθεῖα ἀγομένη καὶ ἀπὸ Βαβυλῶνος  ἐπὶ ταύτην κάθετος,  τρίγωνον ὀρθογώνιον ἔσεσθαι,  συνεστηκὸς ἔκ τε τῆς ἀπὸ Θαψάκου  ἐπὶ Βαβυλῶνα  τεινούσης πλευρᾶς καὶ τῆς ἀπὸ Βαβυλῶνος  καθέτου ἐπὶ τὴν διὰ Θαψάκου  μεσημβρινὴν γραμμὴν ἠγμένης καὶ αὐτῆς τῆς διὰ Θαψάκου  μεσημβρινῆς.  τούτου δὲ τοῦ τριγώνου τὴν μὲν ὑποτείνουσαν τῇ ὀρθῇ τὴν ἀπὸ Θαψάκου  εἰς Βαβυλῶνα  τίθησιν,  ἥν φησι τετρακισχιλίων ὀκτακοσίων εἶναι,  τὴν δ'  ἐκ Βαβυλῶνος  εἰς τὴν διὰ Θαψάκου  μεσημβρινὴν γραμμὴν κάθετον μικρῷ πλειόνων ἢ χιλίων,  ὅσων ἦν ἡ ὑπεροχὴ τῆς ἐπὶ Θάψακον  πρὸς τὴν μέχρι Βαβυλῶνος:  ἐκ δὲ τούτων καὶ τὴν λοιπὴν τῶν περὶ τὴν ὀρθὴν συλλογίζεται πολλαπλάσιον οὖσαν τῆς λεχθείσης καθέτου:  προστίθησι δὲ ταύτῃ τὴν ἀπὸ Θαψάκου  πρὸς ἄρκτον ἐκβαλλομένην μέχρι τῶν Ἀρμενίων  ὀρῶν,  ἧς τὸ μὲν ἔφη μεμετρῆσθαι Ἐρατοσθένης  καὶ εἶναι χιλίων ἑκατόν,  τὸ δ'  ἀμέτρητον ἐᾶᾶ.  οὗτος δ'  ἐπὶ τοὐλάχιστον ὑποτίθεται χιλίων,  ὥστε τὸ συνάμφω δισχιλίων καὶ ἑκατὸν γίγνεσθαι,  ὃ προσθεὶς τῇ ἐπ'  εὐθείας πλευρᾶᾶ  τοῦ τριγώνου μέχρι τῆς καθέτου τῆς ἐκ Βαβυλῶνος  πολλῶν χιλιάδων λογίζεται διάστημα τὸ ἀπὸ τῶν Ἀρμενίων  ὀρῶν καὶ τοῦ δι'  Ἀθηνῶν  παραλλήλου μέχρι τῆς ἐκ Βαβυλῶνος  καθέτου,  ἥτις ἐπὶ τοῦ διὰ Βαβυλῶνος  παραλλήλου ἵδρυται.  τὸ δέ γε ἀπὸ τοῦ δι'  Ἀθηνῶν  παραλλήλου ἐπὶ τὸν διὰ Βαβυλῶνος  δείκνυσιν οὐ μεῖζον ὂν σταδίων δισχιλίων τετρακοσίων,  ὑποτεθέντος τοῦ μεσημβρινοῦ παντὸς τοσούτων σταδίων,  ὅσων Ἐρατοσθένης  φησίν.  εἰ δὲ τοῦτο,  οὐκ ἂν ἦν τὰ ὄρη τὰ Ἀρμένια  καὶ τὰ τοῦ Ταύρου  ἐπὶ τοῦ δι'  Ἀθηνῶν  παραλλήλου,  ὡς Ἐρατοσθένης,  ἀλλὰ πολλαῖς χιλιάσι σταδίων ἀρκτικώτερα κατ'  αὐτὸν ἐκεῖνον.  ἐνταῦθα δὴ πρὸς τῷ τοῖς ἀνεσκευασμένοις λήμμασι προσχρῆσθαι πρὸς τὴν τοῦ ὀρθογωνίου τριγώ νου τάξιν καὶ τοῦτο λαμβάνει τὸ μὴ διδόμενον,  τὸ τὴν ὑποτείνουσαν τῇ ὀρθῇ γωνίᾳ τὴν ἀπὸ Θαψάκου  γραμμὴν εὐθεῖαν εἶναι μέχρι Βαβυλῶνος  ἐν σταδίοις τετρακισχιλίοις ὀκτακοσίοις.  παρά τε γὰρ τὸν εὐφράτην  φησὶν εἶναι τὴν ὁδὸν ταύτην ὁ Ἐρατοσθένης,  καὶ τὴν Μεσοποταμίαν  σὺν τῇ Βαβυλωνίᾳ μεγάλῳ κύκλῳ περιέχεσθαι λέγων ὑπό τε τοῦ εὐφράτου  καὶ τοῦ Τίγριδος,  τὸ πλέον δὲ τῆς περιοχῆς ὑπὸ τοῦ εὐφράτου  συμβαίνειν φησίν:  ὥσθ'  ἡ ἀπὸ Θαψάκου  εἰς Βαβυλῶνα  εὐθεῖα οὔτ'  ἂν παρὰ τὸν εὐφράτην  εἴη οὔτ'  ἂν τοσούτων σταδίων οὐδ'  ἐγγύς.  ἀνατέτραπται οὖν ὁ συλλογισμός:  καὶ μὴν εἴρηταί γε,  ὅτι οὐχ οἷόν τε δυεῖν δεδομένων γραμμῶν ἀπὸ τῶν Κασπίων  πυλῶν κατάγεσθαι τὴν μὲν ἐπὶ Θάψακον  τὴν δ'  ἐπὶ τὰ τῶν Ἀρμενίων  ὄρη τὰ κατάλληλα τῇ Θαψάκῳ,  ἀπέχοντα τῆς Θαψάκου  τοὐλάχιστον κατ'  αὐτὸν τὸν Ἵππαρχον  δισχιλίους καὶ ἑκατὸν σταδίους,  ἀμφοτέρας παραλλήλους εἶναι καὶ ἀλλήλαις καὶ τῇ διὰ Βαβυλῶνος,  ἣν νότιον πλευρὰν Ἐρατοσθένης  ἐκάλεσεν.  ἐκεῖνος μὲν οὖν οὐκ ἔχων καταμεμετρημένην εἰπεῖν τὴν παρὰ τὰ ὄρη ὁδόν,  τὴν δ'  ἀπὸ Θαψάκου  ἐπὶ Κασπίους  πύλας,  ταύτην εἶπε καὶ προσέθηκε τὸ ὡς τυπωδῶς εἰπεῖν:  ἄλλως τε τῷ βουλομένῳ τὸ μῆκος εἰπεῖν τῆς

μετὰ τὴν Ἀριανὴν  μέχρι εὐφράτου  χώρας οὐ πολὺ διέφερε ταύτην ἢ ἐκείνην καταμετρεῖν.  ὁ δ'  ὡς παραλλήλους ὑπακούων λέγεσθαι τελέως ἂν δόξειε καταγινώσκειν παιδικὴν ἀμαθίαν τἀνθρώπου.  Ταῦτα  μὲν οὖν ἐᾶν δεῖ ὡς παιδικά.  ἃ δ'  ἄν τις αἰτιάσαιτο τοῦ Ἐρατοσθένους  τοιαῦτά ἐστι.  καθάπερ γὰρ ἡ κατὰ μέλος τομὴ τῆς ἄλλως κατὰ μέρος διαφέρει διότι ἡ μὲν καὶ τὰ μέρη λαμβάνει περιγραφὴν ἔχοντα φυσικήν,  ἀρθρώσει τινὶ καὶ τύπῳ σημειώδη,  ἡ δ'  οὐδὲν ἔχει τοιοῦτον,  χρώμεθα δ'  οἰκείως ἑκατέρᾳ τὸν καιρὸν καὶ τὴν χρείαν σκοποῦντες,  οὕτως ἐπὶ τῶν γεωγραφικῶν δεῖ μὲν τομὰς ποιεῖσθαι τῶν μερῶν τὰ καθ'  ἕκαστα ἐπιόντας,  μιμεῖσθαι δὲ τὰς κατὰ μέλος τομὰς μᾶλλον ἢ τὰς ὡς ἔτυχε.  τὸ γὰρ σημειῶδες καὶ τὸ εὐπεριόριστον ἐκεῖθεν λαβεῖν ἔστιν,  οὗ χρείαν ἔχει ὁ γεωγράφος:  εὐπεριόριστον δέ,  ὅταν ἢ ποταμοῖς ἢ ὄρεσιν ἢ θαλάττῃ δυνατὸν ἦἦ,  καὶ ἔθνει δὲ ἢ ἔθνεσι καὶ μεγέθει ποσῷ καὶ σχήματι,  ὅπου τοῦτο δυνατόν.  πανταχοῦ δὲ ἀντὶ τοῦ γεωμετρικῶς τὸ ἁπλῶς καὶ ὁλοσχερῶς ἱκανόν.  μέγεθος μὲν οὖν ἱκανόν ἐστιν,  ἂν τὸ μέγιστον εἴπῃς μῆκος καὶ πλάτος,  ὡς τῆς οἰκουμένης ἑπτὰ μυριάδων εἰ τύχοι μῆκος,  πλάτος δ'  ἔλαττον ἢ ἥμισυ μικρῷ τοῦ μήκους:  σχῆμα δ',  ἂν τῶν γεωμετρικῶν τινὶ σχημάτων εἰκάσῃς,  ὡς τὴν Σικελίαν  τριγώνῳ,  ἢ τῶν ἄλλων γνωρίμων τινὶ σχημάτων,  οἷον τὴν Ἰβηρίαν  βύρσῃ,  τὴν Πελοπόννησον  πλατάνου φύλλῳ:  ὅσῳ δ'  ἂν μεῖζον ἦἦ  τὸ τεμνόμενον,  τοσῷδε καὶ ὁλοσχερεστέρας πρέποι ἂν ποιεῖσθαι τὰς τομάς.  Ἡ μὲν οὖν οἰκουμένη δίχα διῄρηται τῷ τε Ταύρῳ καὶ τῇ ἐπὶ στήλας θαλάττῃ καλῶς.  καὶ τοῦ νοτίου μέρους ἡ μὲν Ἰνδικὴ περιώρισται πολλοῖς:  καὶ γὰρ ὄρει καὶ ποταμῷ καὶ θαλάττῃ καὶ ἑνὶ ὀνόματι ὡς ἑνὸς ἔθνους:  ὥστε καὶ τετράπλευρος ὀρθῶς λέγεται καὶ ῥομβοειδής.  ἡ δ'  Ἀριανὴ ἧττον μὲν τὸ εὐπερίγραφον ἔχει διὰ τὸ τὴν ἑσπερίαν πλευρὰν συγκεχύσθαι,  διώρισται δ'  ὅμως ταῖς τε τρισὶ πλευραῖς ὡς ἂν εὐθείαις,  καὶ τῷ ὀνόματι ὡς ἂν ἑνὸς ἔθνους.  ἡ δὲ τρίτη σφραγὶς τελέως ἀπερίγραφός ἐστιν,  οὕτω γε ἀφορισθεῖσα:  ἥ τε γὰρ κοινὴ πλευρὰ αὐτῇ τε καὶ τῇ Ἀριανῇ συγκέχυται,  ὡς προείρηται,  καὶ ἡ νότιος πλευρὰ ἀργότατα εἴληπται:  οὔτε γὰρ περιγράφει τὴν σφραγῖδα,  διὰ μέσης τε αὐτῆς βαδίζουσα καὶ πολλὰ μέρη ἀπολείπουσα πρὸς νότον,  οὔτε μῆκος ὑπογράφει τὸ μέγιστον τὸ γὰρ προσάρκτιον πλευρὸν μεῖζον,  οὔθ'  ὁ εὐφράτης  ἑσπέριόν ἐστι πλευρὸν οὐδ'  εἰ ἐπ'  εὐθείας ῥέοι,  τῶν ἄκρων αὐτοῦ μὴ ἐπὶ τοῦ αὐτοῦ μεσημβρινοῦ κειμένων.  τί γὰρ μᾶλλον ἑσπέριον ἢ νότιον;  χωρὶς δὲ τούτων,  ὀλίγης οὔσης τῆς ἐπὶ θάλατταν λοιπῆς τὴν Κιλίκιον  καὶ τὴν Συριακήν,  τὸ μὴ μέχρι δεῦρο προάγειν δεῖν τὴν σφραγῖδα οὐ πιθανόν,  τῆς τε Σεμιράμιδος  καὶ τοῦ Νίνου  Σύρων  λεγομένων,  ὧν τῆς μὲν ἡ Βαβυλὼν  κτίσμα καὶ βασίλειον,  τοῦ δὲ Νίνος  ὡς ἂν μητρόπολις τῆς Συρίας.  καὶ τῆς διαλέκτου δὲ μέχρι νῦν διαμενούσης τῆς αὐτῆς τοῖς τε ἐκτὸς τοῦ εὐφράτου  καὶ τοῖς ἐντός,  τὸ ἐνταῦθα μέντοι τοιούτῳ μερισμῷ διασπᾶν ἔθνος γνωριμώτατον καὶ τὰ μέρη συνάπτειν τοῖς ἀλλοεθνέσιν ἥκιστα ἂν πρέποι.  οὐδὲ γὰρ ὑπὸ μεγέθους ἀπηναγκάσθαι λέγοι ἄν:  καὶ γὰρ τὸ μέχρι θαλάττης οὐ μήν πω ἂν ἐξισάζοιτο τῇ Ἰνδικῇ,  ἀλλ'  οὐδὲ τῇ Ἀριανῇ,  προσλαβὸν καὶ τὸ μέχρι τῶν ὅρων τῆς εὐδαίμονος Ἀραβίας  καὶ τῆς αἰγύπτου:  ὥστε πολὺ κρεῖττον ἦν μέχρι δεῦρο προελθεῖν,  τῆς τρίτης εἰπόντα σφραγῖδος τοσαύτῃ προσθήκῃ τῇ μέχρι τῆς Συριακῆς  θαλάττης τὸ μὲν νότιον πλευρὸν οὐχ ὥσπερ ἐκεῖνος εἶπεν ἔχον,  οὐδ'  ἐπ'  εὐθείας,  ἀλλ'  ἀπὸ τῆς Καρμανίας  εὐθὺς τὴν δεξιὰν παραλίαν εἰσπλέοντι τὸν Περσικὸν  κόλπον μέχρι τῆς ἐκβολῆς τοῦ εὐφράτου,  καὶ μετὰ ταῦτα τοῖς ὁρίοις τῆς Μεσήνης  καὶ τῆς Βαβυλωνίας  συνάπτον,  ἥπερ ἐστὶν ἀρχὴ τοῦ διορίζοντος τὴν εὐδαίμονα Ἀραβίαν  ἀπὸ τῆς ἄλλης ἠπείρου,  εἶτ'  ἐφεξῆς αὐτὸν τοῦτον διεξιόν,  διῆκόν τε μέχρι τοῦ μυχοῦ τοῦ Ἀραβίου  κόλπου καὶ Πηλουσίου,  καὶ ἔτι τοῦ Κανωβικοῦ στόματος τοῦ Νείλου:  τοῦτο μὲν τὸ νότιον πλευρόν,  τὸ δὲ λοιπὸν ἑσπέριον τὴν ἀπὸ τοῦ Κανωβικοῦ στόματος μέχρι τῆς Κιλικίας  παραλίαν.  Τετάρτη  δ'  ἂν εἴη σφραγὶς ἡ συνεστῶσα ἔκ τε τῆς εὐδαίμονος Ἀραβίας  καὶ τοῦ Ἀραβίου  κόλπου καὶ τῆς αἰγύπτου  πάσης καὶ τῆς αἰθιοπίας.  ταύτης δὲ τῆς μερίδος μῆκος μὲν ἔσται τὸ ἀφοριζόμενον ὑπὸ δυεῖν μεσημβρινῶν:  ὁ μὲν γὰρ γράφεται διὰ τοῦ δυσμικωτάτου σημείου τοῦ ἐπ'  αὐτῆς,  ὁ δὲ διὰ τοῦ ἑωθινωτάτου:  πλάτος δὲ τὸ μεταξὺ δυεῖν παραλλήλων,  ὧν ὁ μὲν γράφεται διὰ τοῦ βορειοτάτου σημείου,  ὁ δὲ διὰ τοῦ νοτιωτάτου:  ἐπὶ γὰρ τῶν ἀνωμάλων σχημάτων,  ἐφ'  ὧν πλευραῖς οὐ δυνατὸν ἀφορίσαι πλάτος καὶ μῆκος,  οὕτω τὸ μέγεθος ἀφοριστέον.  καθόλου δὲ νοητέον,  ὅτι οὐχ ὡσαύτως λέγεται μῆκος καὶ πλάτος ἐπὶ ὅλου καὶ μέρους:  ἀλλ'  ἐφ'  ὅλου μὲν τὸ μεῖζον διάστημα καλεῖται μῆκος,  τὸ δ'  ἔλαττον πλάτος,  ἐπὶ μέρους δὲ μῆκος μὲν τὸ παράλληλον τῷ τοῦ ὅλου μήκει τμῆμα ἐκείνου,  ὁπότερον ἂν ἦἦ  μεῖζον,  κἂν τὸ ληφθὲν διάστημα ἐν τῷ πλάτει μεῖζον ἦἦ  τοῦ ληφθέντος ἐν τῷ μήκει διαστήματος.  διὸ καὶ τῆς οἰκουμένης ἀπ'  ἀνατολῆς ἐπὶ δύσιν μηκυνομένης,  ἀπὸ δὲ ἄρκτων ἐπὶ νότον πλατυνομένης,  καὶ τοῦ μὲν μήκους ἐπὶ παραλλήλου τινὸς τῷ ἰσημερινῷ γραφομένου,  τοῦ δὲ πλάτους ἐπὶ μεσημβρινοῦ,  δεῖ καὶ τῶν μερῶν λαμβάνεσθαι μήκη μὲν τὰ παράλληλα τῷ μήκει τμήματα αὐτῆς,  πλάτη δὲ τὰ τῷ πλάτει.  οὕτω γὰρ ἂν ἄμεινον ὑπογράφοιτο πρῶτον μὲν τὸ μέγεθος τῆς οἰκουμένης ὅλης,  ἔπειτα καὶ ἡ διάθεσις καὶ τὸ σχῆμα τῶν μερῶν,  καθ'  ἃ μὲν ἀπολείπειν καθ'  ἃ δὲ πλεονάζειν φαινομένων τῇ τοιαύτῃ παραθέσει.  Ἐρατοσθένης  δὲ τὸ μὲν τῆς οἰκουμένης λαμβάνει μῆκος ἐπὶ τῆς διὰ στηλῶν καὶ Κασπίων  πυλῶν καὶ Καυκάσου  γραμμῆς,  ὡς ἂν εὐθείας,  τὸ δὲ τῆς τρίτης μερίδος ἐπὶ τῆς διὰ Κασπίων  πυλῶν καὶ Θαψάκου,  τὸ δὲ τῆς τετάρτης ἐπὶ τῆς διὰ Θαψάκου  καὶ Ἡρώων  πόλεως μέχρι τῆς μεταξὺ τῶν στομάτων τοῦ Νείλου,  ἣν ἀνάγκη καταστρέφειν εἰς τοὺς περὶ Κάνωβον  καὶ Ἀλεξάνδρειαν  τόπους:  ἐνταῦθα γάρ ἐστι τὸ ἔσχατον στόμα τὸ καλούμενον Κανωβικόν  τε καὶ Ἡρακλεωτικόν.  εἴτ'  οὖν ἐπ'  εὐθείας ἀλλήλοις τὰ μήκη τίθησιν,  εἴθ'  ὡς ἂν γωνίαν ποιοῦντα κατὰ Θάψακον,  ἀλλ'  ὅτι γε οὐ παράλληλον οὐδέτερον τῷ τῆς οἰκουμένης μήκει,  φανερόν ἐστιν ἐξ αὐτῶν ὧν εἴρηκεν αὐτός.  τὸ μὲν γὰρ τῆς οἰκουμένης μῆκος διὰ τοῦ Ταύρου  γράφει καὶ τῆς ἐπ'  εὐθείας μέχρι στηλῶν θαλάττης κατὰ γραμμὴν τὴν διὰ τοῦ Καυκάσου  καὶ ῥᾁδου  καὶ Ἀθηνῶν,  ἀπὸ δὲ ῥᾁδου  εἰς Ἀλεξάνδρειαν  κατὰ τὸν δι'  αὐτῶν μεσημβρινὸν οὐ πολὺ ἐλάττους τῶν τετρακισχιλίων φησὶν εἶναι σταδίων,  ὥστε τοσοῦτον καὶ οἱ παράλληλοι διέχοιεν ἂν ἀλλήλων ὅ τε διὰ ῥᾁδου  καὶ ὁ δι'  Ἀλεξανδρείας.  ὁ δ'  αὐτός πώς ἐστι τούτῳ ὁ διὰ τῆς Ἡρώων  πόλεως,  ἢ νοτιώτερός γε τούτου,  ὥσθ'  ἡ συμπίπτουσα γραμμὴ τούτῳ τε τῷ παραλλήλῳ καὶ τῷ διὰ ῥᾁδου  καὶ Κασπίων  πυλῶν,  εἴτ'  εὐθεῖα εἴτε κεκλασμένη,  οὐκ ἂν εἴη παράλληλος οὐδετέρᾳ.  οὐκ εὖ γοῦν λαμβάνεται τὰ μήκη,  οὐκ εὖ δὲ οὐδὲ αἱ βόρειοι λαμβάνονται μερίδες.  Ἀλλ'  ἐπὶ τὸν Ἵππαρχον  πρότερον ἐπανιόντες τὰ ἑξῆς ἴδωμεν.  πάλιν γὰρ πλάσας ἑαυτῷ λήμματα γεωμετρικῶς ἀνασκευάζει τὰ ὑπ'  ἐκείνου τυπωδῶς λεγόμενα.  φησὶ γὰρ αὐτὸν λέγειν τὸ ἐκ Βαβυλῶνος  εἰς μὲν Κασπίους  πύλας διάστημα σταδίων ἑξακισχιλίων ἑπτακοσίων,  εἰς δὲ τοὺς ὅρους τῆς Καρμανίας  καὶ Περσίδος  πλειόνων ἢ ἐνακισχιλίων,  ὅπερ ἐπὶ γραμμῆς κεῖται πρὸς ἰσημερινὰς ἀνατολὰς εὐθείας ἀγομένης:  γίνεσθαι δὲ ταύτην κάθετον ἐπὶ τὴν κοινὴν πλευρὰν τῆς τε δευτέρας καὶ τῆς τρίτης σφραγῖδος,  ὥστε κατ'  αὐτὸν συνίστασθαι τρίγωνον ὀρθογώνιον ὀρθὴν ἔχον τὴν πρὸς τοῖς ὅροις τῆς Καρμανίας,  καὶ τὴν ὑποτείνουσαν εἶναι ἐλάττω μιᾶς τῶν περὶ τὴν ὀρθὴν ἐχουσῶν:  δεῖν οὖν τὴν Περσίδα  τῆς δευτέρας ποιεῖν σφραγῖδος.  πρὸς ταῦτα δ'  εἴρηται ὅτι οὔθ'  ἡ ἐκ Βαβυλῶνος  εἰς τὴν Καρμανίαν  ἐπὶ παραλλήλου λαμβάνεται,  οὔθ'  ἡ διορίζουσα εὐθεῖα τὰς σφραγῖδας μεσημβρινὴ εἴρηται:  ὥστ'  οὐδὲν εἴρηται πρὸς αὐτόν.  οὐδὲ τὸ ἐπιφερόμενον εὖ:  εἰρηκότος γὰρ ἀπὸ Κασπίων  πυλῶν εἰς μὲν Βαβυλῶνα  τοὺς λεχθέντας,  εἰς δὲ Σοῦσα  σταδίους εἶναι τετρακισχιλίους ἐνακοσίους,  ἀπὸ δὲ Βαβυλῶνος  τρισχιλίους τετρακοσίους,  πάλιν ἀπὸ τῶν αὐτῶν ὁρμηθεὶς ὑποθέσεων ἀμβλυγώνιον τρίγωνον συνίστασθαί φησι πρός τε ταῖς Κασπίοις  πύλαις καὶ Σούσοις  καὶ Βαβυλῶνι,  τὴν ἀμβλεῖαν γωνίαν ἔχον πρὸς Σούσοις,  τὰ δὲ τῶν πλευρῶν μήκη τὰ ἐκκείμενα:  εἶτ'  ἐπιλογίζεται,  διότι συμβήσεται κατὰ τὰς ὑποθέσεις ταύτας τὴν διὰ Κασπίων  πυλῶν μεσημβρινὴν γραμμὴν ἐπὶ τοῦ διὰ Βαβυλῶνος  καὶ Σούσων  παραλλήλου δυσμικωτέραν ἔχειν τὴν κοινὴν τομὴν τῆς κοινῆς τομῆς τοῦ αὐτοῦ παραλλήλου καὶ τῆς ἀπὸ Κασπίων  πυλῶν καθηκούσης εὐθείας ἐπὶ τοὺς ὅρους τοὺς τῆς Καρμανίας  καὶ τῆς Περσίδος  πλείοσι τῶν τετρακισχιλίων καὶ τετρακοσίων:  σχεδὸν δή τι πρὸς τὴν διὰ Κασπίων  πυλῶν μεσημβρινὴν γραμμὴν ἡμίσειαν ὀρθῆς ποιεῖν γωνίαν τὴν διὰ Κασπίων  πυλῶν καὶ τῶν ὅρων τῆς τε Καρμανίας  καὶ τῆς Περσίδος,  καὶ νεύειν αὐτὴν ἐπὶ τὰ μέσα τῆς τε μεσημβρίας καὶ τῆς ἰσημερινῆς ἀνατολῆς:  ταύτῃ δ'  εἶναι παράλληλον τὸν Ἰνδὸν  ποτα μόν,  ὥστε καὶ τοῦτον ἀπὸ τῶν ὀρῶν οὐκ ἐπὶ μεσημβρίαν ῥεῖν,  ὥς φησιν Ἐρατοσθένης,  ἀλλὰ μεταξὺ ταύτης καὶ τῆς ἰσημερινῆς ἀνατολῆς,  καθάπερ ἐν τοῖς ἀρχαίοις πίναξι καταγέγραπται.  τίς οὖν συγχωρήσει τὸ νῦν συσταθὲν τρίγωνον ἀμβλυγώνιον εἶναι,  μὴ συγχωρῶν ὀρθογώνιον εἶναι τὸ περιέχον αὐτό;  τίς δ'  ἐπὶ παραλλήλου κειμένην τὴν ἀπὸ Βαβυλῶνος  εἰς Σοῦσα  μίαν τῶν τὴν ἀμβλεῖαν περιεχουσῶν,  τὴν ὅλην μὴ συγχωρῶν τὴν μέχρι Καρμανίας;  τίς δὲ τῷ Ἰνδῷ παράλληλον τὴν ἀπὸ Κασπίων  πυλῶν ἐπὶ τοὺς ὅρους τῆς Καρμανίας;  ὧν χωρὶς κενὸς ἂν εἴη ὁ συλλογισμός.  χωρὶς δὲ τούτων κἀκεῖνος εἴρηκεν,  ὅτι ῥομβοειδές ἐστι τὸ σχῆμα τῆς Ἰνδικῆς:  καὶ καθάπερ ἡ ἑωθινὴ πλευρὰ παρέσπασται πολὺ πρὸς ἕω,  καὶ μάλιστα τῷ ἐσχάτῳ ἀκρωτηρίῳ,  ὃ καὶ πρὸς μεσημβρίαν προπίπτει πλέον παρὰ τὴν ἄλλην ἠἠόνα,  οὕτω καὶ ἡ παρὰ τὸν Ἰνδὸν  πλευρά.  πάντα δὲ ταῦτα λέγει γεωμετρικῶς ἐλέγχων,  οὐ πιθανῶς.  Ταῦτα  δὲ καὶ αὐτὸς ἑαυτῷ ἐπενέγκας ἀπολύεται φήσας,  εἰ μὲν παρὰ μικρὰ διαστήματα ὑπῆρχεν ὁ ἔλεγχος,  συγγνῶναι ἂν ἦν:  ἐπειδὴ δὲ παρὰ χιλιάδας σταδίων φαίνεται διαπίπτων,  οὐκ εἶναι συγγνωστά:  καίτοι ἐκεῖνόν γε καὶ παρὰ τετρακοσίους σταδίους αἰσθητὰ ἀποφαίνεσθαι τὰ παραλλάγματα,  ὡς ἐπὶ τοῦ δι'  Ἀθηνῶν  παραλλήλου καὶ τοῦ διὰ ῥᾁδου.  ἔστι δὲ τὸ πρὸς αἴσθησιν οὐχ ἁπλοῦν,  ἀλλὰ τὸ μὲν ἐν πλάτει μείζονι τὸ δ'  ἐν ἐλάττονι:  μείζονι μέν,  ἂν αὐτῷ τῷ ὀφθαλμῷ πιστεύωμεν ἢ καρποῖς ἢ κράσεσιν ἀέρων πρὸς τὴν τῶν κλιμάτων κρίσιν,  ἐλάττονι δ',  ἂν δι'  ὀργάνων γνωμονικῶν ἢ διοπτρικῶν.  ὁ μὲν οὖν δι'  Ἀθηνῶν  παράλληλος γνωμονικῶς ληφθεὶς καὶ ὁ διὰ ῥᾁδου  καὶ Καρίας,  εἰκότως ἐν σταδίοις τοσούτοις αἰσθητὴν ἐποίησε τὴν διαφοράν.  ὁ δ'  ἐν πλάτει μὲν τρισχιλίων σταδίων,  μήκει δὲ καὶ τετρακισμυρίων ὄρους,  πελάγους δὲ τρισμυρίων λαμβάνων τὴν ἀπὸ δύσεως ἐπ'  ἰσημερινὰς ἀνατολὰς γραμμήν,  καὶ τὰ ἐφ'  ἑκάτερον τὸ μέρος τὰ μὲν νότια ὀνομάζων τὰ δὲ βόρεια,  καὶ ταῦτα πλινθία καλῶν καὶ σφραγῖδας,  νοείσθω πῶς καὶ ταῦτα λέγει καὶ πλευρὰ τὰ μὲν ἀρκτικὰ τὰ δὲ νότια,  καὶ πῶς τὰ μὲν ἑσπέρια τὰ δὲ ἑωθινά:  καὶ τὸ μὲν παρὰ πολὺ διαμαρτανόμενον παρορῶν ὑπεχέτω λόγον δίκαιον γάρ,  τὸ δὲ παρὰ μικρὸν οὐδὲ παριδὼν ἐλεγκτέος ἐστίν.  ἐνταῦθα δ'  οὐδετέρως αὐτῷ προσάγεταί τις ἔλεγχος:  οὔτε γὰρ τῶν ἐν τοσούτῳ πλάτει γεωμετρική τις δύναιτ'  ἂν εἶναι ἀπόδειξις,  οὔτ'  ἐν οἷς ἐπιχειρεῖ γεωμετρεῖν ὁμολογουμένοις χρῆται λήμμασιν,  ἀλλ'  ἑαυτῷ πλάσας.  Βέλτιον  δὲ περὶ τῆς τετάρτης λέγει μερίδος,  προστίθησι δὲ καὶ τὸ τοῦ φιλαιτίου καὶ τοῦ μένοντος ἐπὶ τῶν αὐτῶν ὑποθέσεων ἢ τῶν παραπλησίων.  τοῦτο μὲν γὰρ ὀρθῶς ἐπιτιμᾶᾶ  διότι μῆκος ὀνομάζει τῆς μερίδος ταύτης τὴν ἀπὸ Θαψάκου  μέχρι αἰγύπτου  γραμμήν,  ὥσπερ εἴ τις παραλληλογράμμου τὴν διάμετρον μῆκος αὐτοῦ φαίη:  οὐ γὰρ ἐπὶ τοῦ αὐτοῦ παραλλήλου κεῖται ἥ τε Θάψακος  καὶ ἡ τῆς αἰγύπτου  παραλία,  ἀλλ'  ἐπὶ διεστώτων πολὺ ἀλλήλων,  ἐν δὲ τῷ μεταξὺ διαγώνιός πως ἄγεται καὶ λοξὴ ἡ ἀπὸ Θαψάκου  εἰς αἴγυπτον.  τὸ δὲ θαυμάζειν,  πῶς ἐθάρρησεν εἰπεῖν ἑξακισχιλίων σταδίων τὸ ἀπὸ Πηλουσίου  εἰς Θάψακον,  πλειόνων ὄντων ἢ ὀκτακισχιλίων,  οὐκ ὀρθῶς.  λαβὼν γὰρ δι'  ἀποδείξεως μέν,  ὅτι ὁ διὰ Πηλουσίου  παράλληλος τοῦ διὰ Βαβυλῶνος  πλείοσιν ἢ δισχιλίοις καὶ πεντακοσίοις σταδίοις νοτιώτερός ἐστι,  κατ'  Ἐρατοσθένη  δὲ ὡς οἴεται,  διότι τοῦ διὰ Βαβυλῶνος  ὁ διὰ τῆς Θαψάκου  ἀρκτικώτερος τετρακισχιλίοις ὀκτακοσίοις,  συμπίπτειν φησὶ πλείους τῶν ὀκτακισχιλίων.  πῶς οὖν κατ'  Ἐρατοσθένη  δείκνυται ἡ τοσαύτη ἀπόστασις τοῦ διὰ Βαβυλῶνος  παραλλήλου ἀπὸ τοῦ διὰ Θαψάκου,  ζητῶ.  ὅτι μὲν γὰρ ἀπὸ Θαψάκου  ἐπὶ Βαβυλῶνα  τοσοῦτόν ἐστιν,  εἴρηκεν ἐκεῖνος:  ὅτι δὲ καὶ ἀπὸ τοῦ δι'  ἑκατέρου παραλλήλου ἐπὶ τὸν διὰ θατέρου,  οὐκ εἴρηκεν:  οὐδὲ γάρ,  ὅτι ἐπὶ ταὐτοῦ μεσημβρινοῦ ἐστιν ἡ Θάψακος  καὶ ἡ Βαβυλών.  τἀναντία γὰρ αὐτὸς ὁ Ἵππαρχος  ἔδειξε κατ'  Ἐρατοσθένη  πλείοσιν ἢ χιλίοις σταδίοις συμβαίνειν ἀνατολικωτέραν εἶναι τὴν Βαβυλῶνα  τῆς Θαψάκου.  ἡμεῖς τε παρετίθεμεν τὰς Ἐρατοσθένους  ἀποφάσεις,  ἐν αἷς τὸν Τίγριν  καὶ τὸν εὐφράτην  ἐγκυκλοῦσθαι τήν τε Μεσοποταμίαν  καὶ τὴν Βαβυλωνίαν,  καὶ τὸ πλέον γε τῆς ἐγκυκλώσεως τὸν εὐφράτην  ποιεῖν:  ἀπὸ γὰρ τῶν ἄρκτων ἐπὶ μεσημβρίαν ῥυέντα ἐπιστρέφειν πρὸς τὰς ἀνατολάς,  ἐκπίπτειν δὲ ἐπὶ μεσημβρίαν.  ἡ μὲν οὖν ἐπὶ μεσημβρίαν ἀπὸ τῶν ἄρκτων ὁδὸς ὡς ἂν μεσημβρινοῦ τινός ἐστιν,  ἡ δ'  ἐπὶ τὰς ἀνατολὰς ἐπιστροφὴ καὶ ἐπὶ τὴν Βαβυλῶνα  ἔκνευσίς τέ ἐστιν ἀπὸ τοῦ μεσημβρινοῦ καὶ οὐκ ἐπ'  εὐθείας διὰ τὴν ῥηθεῖσαν ἐγκύκλωσιν.  τὴν δέ γε ὁδὸν εἴρηκε τετρακισχιλίων καὶ ὀκτακοσίων σταδίων τὴν ἐπὶ Βαβυλῶνα  ἀπὸ Θαψάκου  παρὰ τὸν εὐφράτην  προσθείς,  καθάπερ ἐπίτηδες,  τοῦ μή τινα εὐθεῖαν αὐτὴν δέξασθαι καὶ μέτρον τοῦ μεταξὺ δυεῖν παραλλήλων διαστήματος.  μὴ διδομένου δὲ τούτου,  κενόν ἐστι καὶ τὸ ἐφεξῆς δείκνυσθαι δοκοῦν,  ὅτι συνισταμένου ὀρθογωνίου τριγώνου πρός τε Πηλουσίῳ καὶ Θαψάκῳ καὶ τῇ τομῇ τοῦ τε διὰ Πηλουσίου  παραλλήλου καὶ τοῦ διὰ Θαψάκου  μεσημβρινοῦ,  μία τῶν περὶ τὴν ὀρθήν,  ἡ ἐπὶ τοῦ μεσημβρινοῦ,  μείζων ἔσται τῆς ὑπὸ τὴν ὀρθήν,  τῆς ἀπὸ Θαψάκου  εἰς Πηλούσιον.  κενὸν δὲ καὶ τὸ συνάπτον τούτῳ,  ἀπὸ μὴ συγχωρου μένου λήμματος κατασκευαζόμενον.  οὐ γὰρ δὴ δίδοται τὸ ἀπὸ Βαβυλῶνος  ἐπὶ τὸν διὰ Κασπίων  πυλῶν μεσημβρινὸν εἶναι διάστημα τετρακισχιλίων ὀκτακοσίων.  ἐλήλεγκται γὰρ ὑφ'  ἡμῶν ἐκ τῶν μὴ συγχωρουμένων ὑπ'  Ἐρατοσθένους  κατεσκευακότα τοῦτο τὸν Ἵππαρχον:  ἵνα δ'  ἀνίσχυρον ἦἦ  τὸ ὑπὸ ἐκείνου διδόμενον,  λαβὼν τὸ εἶναι πλείους ἢ ἐννακισχιλίους ἐκ Βαβυλῶνος  ἐπὶ τὴν ἐκ Κασπίων  πυλῶν οὕτως ἀγομένην γραμμήν,  ὡς ἐκεῖνος εἴρηκεν,  ἐπὶ τοὺς ὅρους τῆς Καρμανίας,  ἐδείκνυε τὸ αὐτό.  οὐ τοῦτο οὖν λεκτέον πρὸς τὸν Ἐρατοσθένη,  ἀλλ'  ὅτι τῶν ἐν πλάτει λεγομένων καὶ μεγεθῶν καὶ σχημάτων εἶναί τι δεῖ μέτρον καὶ ὅπου μὲν μᾶλλον ὅπου δὲ ἔλαττον,  συγχωρητέον.  ληφθέντος γὰρ τοῦ τῶν ὀρῶν πλάτους τῶν ἐπὶ τὰς ἰσημερινὰς ἀνατολὰς ἐκτεινομένων τρισχιλίων σταδίων,  ὁμοίως δὲ καὶ τοῦ τῆς θαλάττης τῆς μέχρι στηλῶν,  μᾶλλον ἄν τις συγχωρήσειεν ὡς ἐπὶ μιᾶς γραμμῆς ἐξετάζεσθαι τὰς παραλλήλους ἐκείνης ἐν τῷ αὐτῷ πλάτει ἀγομένας ἢ τὰς συμπιπτούσας,  καὶ τῶν συμπιπτουσῶν τὰς ἐν αὐτῷ ἐκείνῳ τῷ πλάτει τὴν σύμπτωσιν ἐχούσας ἢ τὰς ἐκτός:  ὡσαύτως καὶ τὰς διισταμένας μέχρι τοῦ μὴ ἐκβαίνειν τοῦ πλάτους ἢ τὰς ἐκβαινούσας,  καὶ τὰς ἐν μείζονι μήκει μᾶλλον ἢ τὰς ἐν ἐλάττονι.  καὶ γὰρ ἡ ἀνισότης τῶν μηκῶν συγκρύπτοιτ'  ἂν μᾶλλον καὶ ἡ ἀνομοιότης τῶν σχημάτων:  οἷον ἐν τῷ πλάτει τοῦ Ταύρου  παντὸς καὶ τῆς μέχρι στηλῶν θαλάττης,  ὑποκειμένων τρισχιλίων σταδίων,  νοεῖται ἕν τι παραλληλόγραμμον χωρίον,  τὸ περιγράφον τό τε ὄρος ἅπαν καὶ τὴν λεχθεῖσαν θάλατταν.  ἐὰν οὖν διέλῃς εἰς πλείω παραλληλόγραμμα τὸ μῆκος,  καὶ τὴν διάμετρον ὅλου τε τούτου λάβῃς καὶ τῶν μερῶν,  ῥᾶᾶον ἂν ἡ τοῦ ὅλου διάμετρος ἡ αὐτὴ λο γισθείη τῇ κατὰ τὸ μῆκος πλευρᾶᾶ  ἤπερ ἡ ἐν τοῖς μέρεσι:  καὶ ὅσῳ γ'  ἂν ἔλαττον ἦἦ  τὸ παραλληλόγραμμον τὸ ληφθὲν ἐν μέρει,  τοσῷδε μᾶλλον τοῦτ'  ἂν συμβαίνοι.  ἥ τε γὰρ λοξότης τῆς διαμέτρου ἧττον ἀπελέγχεται καὶ ἡ ἀνισότης τοῦ μήκους ἐν τοῖς μεγάλοις,  ὥστ'  οὐδ'  ἂν ὀκνήσειας ἐπ'  αὐτῶν τὴν διάμετρον εἰπεῖν μῆκος τοῦ σχήματος.  ἐὰν οὖν τὴν διάμετρον λοξώσῃς μᾶλλον,  ὥστε ἐκπεσεῖν ἔξω τῶν πλευρῶν ἑκατέρας ἢ τῆς γε ἑτέρας,  οὐκ ἂν ὁμοίως ἔτι ταῦτα συμβαίνοι:  τοιοῦτον δή τι λέγω τὸ μέτρον τῶν ἐν πλάτει λεγομένων.  ὁ δ'  ἀπὸ τῶν Κασπίων  πυλῶν τὴν μὲν δι'  αὐτῶν τῶν ὀρῶν λαμβάνων ὡς ἂν ἐπὶ ταὐτοῦ παραλλήλου μέχρι στηλῶν ἀγομένην,  τὴν δ'  ἀπονεύουσαν εἰς Θάψακον  εὐθὺς ἔξω πολὺ τῶν ὀρῶν,  καὶ πάλιν ἐκ Θαψάκου  προσεκβάλλων ἄλλην μέχρι αἰγύπτου  τοσοῦτον ἐπιλαμβάνουσαν πλάτος,  εἶτα τῷ μήκει τῷ ταύτης καταμετρῶν τὸ τοῦ χωρίου μῆκος,  διαμέτρῳ τετραγώνου καταμετρεῖν ἂν δόξειε τὸ τοῦ τετραγώνου μῆκος.  ὅταν δὲ μηδὲ διάμετρος ἦἦ  ἀλλὰ κεκλασμένη ἡ γραμμή,  πολὺ μᾶλλον ἂν δόξειε πλημμελεῖν:  κεκλασμένη γάρ ἐστιν ἡ ἀπὸ Κασπίων  πυλῶν διὰ Θαψάκου  πρὸς τὸν Νεῖλον  ἀγομένη.  πρὸς μὲν Ἐρατοσθένη  ταῦτα.  Πρὸς  δὲ τὸν Ἵππαρχον  κἀκεῖνο,  ὅτι ἐχρῆν,  ὡς κατηγορίαν πεποίηται τῶν ὑπ'  ἐκείνου λεχθέντων,  οὕτω καὶ ἐπανόρθωσίν τινα ποιήσασθαι τῶν ἡμαρτημένων:  ὅπερ ἡμεῖς ποιοῦμεν.  ἐκεῖνος δ'  εἰ καί που τούτου πεφρόντικε,  κελεύει ἡμᾶς τοῖς ἀρχαίοις πίναξι προσέχειν,  δεομένοις παμπόλλῳ τινὶ μείζονος ἐπανορθώσεως ἢ ὁ Ἐρατοσθένους  πίναξ προσδεῖται.  καὶ τὸ ἐπιφερόμενον δ'  ἐπιχείρημα τῆς αὐτῆς ἔχεται μο χθηρίας.  λαμβάνει γὰρ ἐν λήμματι τὸ ἐκ τῶν μὴ διδομένων κατασκευασθέν,  ὡς ἠλέγξαμεν ἡμεῖς,  ὅτι Θαψάκου  Βαβυλὼν  ἀνατολικωτέρα ἐστὶν οὐ πλείοσιν ἢ χιλίοις σταδίοις:  ὥστ'  εἰ καὶ πάνυ συνάγεται τὸ πλείοσιν ἢ δισχιλίοις καὶ τετρακοσίοις σταδίοις ἀνατολικωτέραν αὐτὴν εἶναι ἐκ τῶν λεγομένων ὑπὸ τοῦ Ἐρατοσθένους,  ὅτι ἐπὶ τὴν τοῦ Τίγριδος  διάβασιν,  ᾗ Ἀλέξανδρος  διέβη,  ἀπὸ Θαψάκου  ἐστὶ σύντομος σταδίων δισχιλίων τετρακοσίων,  ὁ δὲ Τίγρις  καὶ ὁ εὐφράτης  ἐγκυκλωσάμενοι τὴν Μεσοποταμίαν,  τέως μὲν ἐπ'  ἀνατολὰς φέρονται,  εἶτ'  ἐπιστρέφουσι πρὸς νότον καὶ πλησιάζουσι τότε ἀλλήλοις τε ἅμα καὶ Βαβυλῶνι,  οὐδὲν ἄτοπον συμβαίνει τῷ λόγῳ.  Πλημμελεῖ δὲ καὶ ἐν τῷ ἑξῆς ἐπιχειρήματι,  ἐν ᾧ συνάγειν βούλεται,  ὅτι τὴν ἀπὸ Θαψάκου  ἐπὶ Κασπίους  πύλας ὁδόν,  ἣν μυρίων σταδίων Ἐρατοσθένης  εἴρηκεν,  οὐκ ἐπ'  εὐθείας ἀναμεμετρημένην ὡς ἐπ'  εὐθείας παραδίδωσι,  τῆς εὐθείας πολὺ ἐλάττονος οὔσης.  ἡ δ'  ἔφοδός ἐστιν αὐτῷ τοιαύτη.  φησὶν εἶναι κατ'  Ἐρατοσθένη  τὸν αὐτὸν μεσημβρινὸν τόν τε διὰ τοῦ Κανωβικοῦ στόματος καὶ τὸν διὰ Κυανέων,  διέχειν δὲ τοῦτον τοῦ διὰ Θαψάκου  ἑξακισχιλίους τριακοσίους σταδίους,  τὰς δὲ Κυανέας  τοῦ Κασπίου  ὄρους ἑξακισχιλίους ἑξακοσίους,  ὃ κεῖται κατὰ τὴν ὑπέρθεσιν τὴν ἐπὶ τὸ Κάσπιον  πέλαγος ἐκ Κολχίδος,  ὥστε παρὰ τριακοσίους σταδίους τὸ ἴσον εἶναι διάστημα ἀπὸ τοῦ διὰ Κυανέων  μεσημβρινοῦ ἐπί τε Θάψακον  καὶ ἐπὶ τὸ Κάσπιον:  τρόπον δή τινα ἐπὶ τοῦ αὐτοῦ μεσημβρινοῦ κεῖσθαι τήν τε Θάψακον  καὶ τὸ Κάσπιον:  τούτῳ δ'  ἀκολουθεῖν τὸ ἀφεστάναι ἴσον τὰς Κασπίους  πύλας Θαψάκου  τε καὶ τοῦ Κασπίου,  τοῦ δὲ Κασπίου  πολὺ ἐλάττους ἀφεστάναι τῶν μυρίων,  ὅσους φησὶν ἀφεστάναι Ἐρατοσθένης  τῆς Θαψάκου,  τῆς Θαψάκου  ἄρα πολὺ ἐλάττους ἢ μυρίους ἀφεστάναι τοὺς ἐπ'  εὐθείας.  κυκλοπορίαν ἄρα εἶναι τοὺς μυρίους,  οὓς λογίζεται ἐκεῖνος ἐπ'  εὐθείας ἀπὸ Κασπίων  πυλῶν εἰς Θάψακον.  ἐροῦμεν δὲ πρὸς αὐτόν,  ὅτι τοῦ Ἐρατοσθένους  ἐν πλάτει λαμβάνοντος τὰς εὐθείας,  ὅπερ οἰκεῖόν ἐστι γεωγραφίας,  ἐν πλάτει δὲ καὶ τὰς μεσημβρινὰς καὶ τὰς ἐπὶ ἰσημερινὴν ἀνατολήν,  ἐκεῖνος γεωμετρικῶς αὐτὸν εὐθύνει καὶ ὡς ἂν δι'  ὀργάνων λάβοι τις τούτων ἕκαστον,  οὐδὲ αὐτὸς δι'  ὀργάνων ἀλλὰ μᾶλλον στοχασμῷ λαμβάνων καὶ τὸ πρὸς ὀρθὰς καὶ τὸ παραλλήλους.  ἓν μὲν δὴ τοῦθ'  ἁμάρτημα:  ἕτερον δὲ τὸ μηδὲ τὰ κείμενα παρ'  ἐκείνῳ διαστήματα τίθεσθαι ὑπ'  αὐτοῦ,  μηδὲ πρὸς ἐκεῖνα τὸν ἔλεγχον προσάγεσθαι,  ἀλλὰ πρὸς τὰ ὑπ'  αὐτοῦ πλαττόμενα.  διόπερ πρῶτον μὲν ἐκείνου τὸ ἀπὸ τοῦ στόματος ἐπὶ Φᾶσιν  εἰπόντος σταδίων ὀκτακισχιλίων,  καὶ προσθέντος τοὺς εἰς Διοσκουριάδα  ἐνθένδε ἑξακοσίους,  τὴν δ'  ἀπὸ Διοσκουριάδος  εἰς τὸ Κάσπιον  ὑπέρθεσιν ἡμερῶν πέντε,  ἥτις κατ'  αὐτὸν Ἵππαρχον  εἰκάζεται λέγεσθαι ὅσον χιλίων σταδίων,  ὥστε τὴν σύμπασαν κατ'  Ἐρατοσθένη  κεφαλαιοῦσθαι ἐννακισχιλίων ἑξακοσίων:  αὐτὸς συντέτμηκε καὶ φησὶν ἐκ μὲν Κυανέων  εἰς Φᾶσιν  πεντακισχιλίους ἑξακοσίους,  εἰς δὲ Κάσπιον  ἐνθένδε ἄλλους χιλίους:  ὥστ'  οὐ κατ'  Ἐρατοσθένη  συμβαίνοι ἂν ἐπὶ τοῦ αὐτοῦ πως μεσημβρινοῦ τό τε Κάσπιον  εἶναι καὶ τὴν Θάψακον,  ἀλλὰ κατ'  αὐτόν.  φέρε δ'  οὖν κατ'  Ἐρατοσθένη:  πῶς οὖν τούτῳ ἕπεται τὸ τὴν ἀπὸ τοῦ Κασπίου  ἐπὶ Κασπίους  πύλας ἴσην εἶναι τῇ ἀπὸ Θαψάκου  ἐπὶ τὸ αὐτὸ σημεῖον;  Ἐν  δὲ τῷ δευτέρῳ ὑπομνήματι ἀναλαβὼν πάλιν τὴν αὐτὴν ζήτησιν τὴν περὶ τῶν ὅρων τῶν κατὰ τὸν Ταῦρον,  περὶ ὧν ἱκανῶς εἰρήκαμεν,  μεταβαίνει πρὸς τὰ βόρεια μέρη τῆς οἰκουμένης:  εἶτ'  ἐκτίθεται τὰ λεχθέντα ὑπὸ τοῦ Ἐρατοσθένους  περὶ τῶν μετὰ τὸν Πόντον  τόπων,  ὅτι φησὶ τρεῖς ἄκρας ἀπὸ τῶν ἄρκτων καθήκειν:  μίαν μὲν ἐφ'  ἧς ἡ Πελοπόννησος,  δευτέραν δὲ τὴν Ἰταλικήν,  τρίτην δὲ τὴν Λιγυστικήν,  ὑφ'  ὧν κόλπους ἀπολαμβάνεσθαι τόν τε Ἀδριατικὸν  καὶ τὸν Τυρρηνικόν.  ταῦτα δ'  ἐκθέμενος καθόλου πειρᾶται τὰ καθ'  ἕκαστα περὶ αὐτῶν λεγόμενα ἐλέγχειν γεωμετρικῶς μᾶλλον ἢ γεωγραφικῶς.  ἔστι δὲ τοσοῦτον τῶν ἁμαρτανομένων ἐν αὐτοῖς ὑπὸ τοῦ Ἐρατοσθένους  τὸ πλῆθος,  καὶ ὑπὸ Τιμοσθένους  τοῦ τοὺς λιμένας συγγράψαντος ὃν ἐπαινεῖ μὲν ἐκεῖνος μάλιστα τῶν ἄλλων,  διαφωνῶν δ'  ἐλέγχεται πρὸς αὐτὸν πλεῖστα,  ὥστ'  οὐκ ἄξιον ἡγοῦμαι διαιτᾶν οὔτ'  ἐκείνους ἐπὶ τοσοῦτον διαμαρτάνοντας τῶν ὄντων,  οὔτε τὸν Ἵππαρχον.  καὶ γὰρ οὗτος τὰ μὲν παραλείπει τῶν ἡμαρτημένων τὰ δ'  οὐκ ἐπανορθοῖ,  ἀλλ'  ἐλέγχει μόνον ὅτι ψευδῶς ἢ μαχομένως εἴρηται.  αἰτιάσαιτο μὲν γὰρ καὶ τοῦτ'  ἂν ἴσως τις,  ὅτι φησὶν ἄκρας τρεῖς τῆς εὐρώπης,  μίαν μὲν τιθεὶς τὴν ἐφ'  ἧς ἡ Πελοπόννησος:  ἔχει γάρ τι πολυσχιδές:  καὶ γὰρ τὸ Σούνιον  ἀκρωτηριάζει ὁμοίως τῇ Λακωνικῇ,  οὐ πολὺ ἧττον μεσημβρινώτερον ὂν τῶν Μαλεῶν  καὶ κόλπον ἀπολαμβάνον ἀξιόλογον.  καὶ ἡ Θρᾳκία  Χερρόνησος  ἀπολαμβάνει πρὸς τὸ Σούνιον  τόν τε Μέλανα  κόλπον καὶ τοὺς ἐφεξῆς τοὺς Μακεδονικούς.  εἰ δ'  οὖν παρείημεν τοῦτο,  καὶ τῶν διαστημάτων τὰ πλεῖστα φανερῶς

ψευδογραφούμενα ἐλέγχει τὴν ἀπειρίαν τῶν τόπων ὑπερβάλλουσαν καὶ οὐ δεομένην γεωμετρικῶν ἐλέγχων,  ἀλλὰ φανερῶν καὶ αὐτόθεν ἐκμαρτυρεῖσθαι δυναμένων:  οἷον ὅτι ἐξ Ἐπιδάμνου  πρὸς τὸν Θερμαῖον  κόλπον ἡ ὑπέρβασίς ἐστι πλειόνων ἢ δισχιλίων σταδίων:  ὁ δ'  ἐνακοσίων φη σίν:  ἐκ δὲ Ἀλεξανδρείας  εἰς Καρχηδόνα  ὑπὲρ μυρίους καὶ τρισχιλίους,  οὐ πλείους ὄντας τῶν ἐννακισχιλίων,  εἴπερ ἐπὶ τοῦ αὐτοῦ μεσημβρινοῦ ἐστι κατὰ τοῦτον τῇ μὲν Ἀλεξανδρείᾳ Καρία  καὶ ῥᾁδος,  τῇ δὲ Καρχηδόνι  ὁ πορθμός.  πάντες γὰρ ὁμολογοῦσι μὴ πλειόνων εἶναι τὸν ἐκ Καρίας  ἐπὶ πορθμὸν πλοῦν σταδίων ἢ ἐνακισχιλίων:  ὅ τε μεσημβρινὸς ἐν μεγάλῳ μέν τινι διαστήματι λαμβανόμενος δοθείη ἂν ὁ αὐτὸς εἶναι τοσοῦτον δυσμικώτερος πρὸς τὸν ἑωθινώτερον ὅσον ἡ Καρχηδών  ἐστι τοῦ πορθμοῦ πρὸς δύσει μᾶλλον,  ἐν δὲ τετρακισχιλίοις σταδίοις ἔχει καταφανῆ τὸν ἔλεγχον.  ὁ δὲ καὶ τὴν ῥᾅμην  τιθεὶς ἐπὶ ταὐτοῦ μεσημβρινοῦ τὴν τοσοῦτον καὶ Καρχηδόνος  δυσμικωτέραν,  ὑπερβολὴν οὐκ ἀπολείπει τῆς τῶν τόπων ἀπειρίας καὶ τούτων καὶ τῶν ἐφεξῆς πρὸς δύσιν μέχρι στηλῶν.  Ἱππάρχῳ μὲν οὖν μὴ γεωγραφοῦντι ἀλλ'  ἐξετάζοντι τὰ λεχθέντα ἐν τῇ γεωγραφίᾳ τῇ Ἐρατοσθένους  οἰκεῖον ἦν ἐπὶ πλέον τὰ καθ'  ἕκαστα εὐθύνειν.  ἡμεῖς δ'  ἐν οἷς μὲν κατορθοῖ,  τὸ πλέον δ'  ἔτι ὅπου καὶ πλημμελεῖ,  τὸν καθ'  ἕκαστα οἰκεῖον λόγον ὠὠήθημεν δεῖν προσάγειν,  τὰ μὲν ἐπανορθοῦντες,  ὑπὲρ ὧν δ'  ἀπολυόμενοι τὰς ἐπιφερομένας αἰτίας ὑπὸ τοῦ Ἱππάρχου,  καὶ αὐτὸν τὸν Ἵππαρχον  συνεξετάζομεν,  ὅπου τι φιλαιτίως εἴρηκεν.  ἐν δὲ τούτοις ὁρῶντες ἤδη τὸν μὲν τελέως παραπαίοντα,  τὸν δὲ δικαίως ἐπικαλοῦντα,  ἀρκεῖν ὑπολαμβάνομεν,  ἂν ἐν αὐτῇ τῇ γεωγραφίᾳ τὰ ὄντα λέγοντες ἐπανορθῶμεν αὐτόν.  ἐφ'  ὧν γὰρ συνεχῆ καὶ ἐπιπολάζοντά ἐστι τὰ ἁμαρτανόμενα,  κρεῖττον μηδὲ μεμνῆσθαι πλὴν εἰ σπάνιόν τι καὶ καθόλου,  ὅπερ πειρασόμεθα ποιεῖν ἐν τοῖς καθ'  ἕκαστα.  καὶ νῦν δ'  εἰρήσθω ὅτι καὶ Τιμοσθένης  καὶ Ἐρατοσθένης  καὶ οἱ ἔτι τούτων πρότεροι τελέως ἠγνόουν τά τε Ἰβηρικὰ καὶ τὰ Κελτικά,  μυρίῳ δὲ μᾶλλον τὰ Γερμανικὰ καὶ τὰ Βρεττανικά,  ὡς δ'  αὕτως τὰ τῶν Γετῶν  καὶ Βασταρνῶν.  ἐπὶ πολὺ δ'  ἀγνοίας ἐτύγχανον ἀφιγμένοι καὶ ὶξξοτῶν κατ'  Ἰταλίαν  καὶ τὸν Ἀδρίαν  καὶ τὸν Πόντον  καὶ τῶν ἐφεξῆς προσαρκτίων μερῶν:  εἰ καὶ τὰ τοιαῦτα ἴσως φιλαίτια.  τοῦ γὰρ Ἐρατοσθένους  ἐπὶ τῶν πόρρω διεστηκότων τὰ παραδεδομένα φάσκοντος ἐρεῖν διαστήματα,  μὴ διισχυριζομένου δὲ καὶ λέγοντος ὡς παρέλαβε,  προστιθέντος δ'  ἔστιν ὅπου τὰ ἐπ'  εὐθείας μᾶλλον καὶ ἧττον,  οὐ δεῖ προσάγειν τὸν ἀκριβῆ ἔλεγχον τοῖς μὴ ὁμολογουμένοις πρὸς ἄλληλα διαστήμασιν:  ὅπερ ποιεῖν πειρᾶται ὁ Ἵππαρχος  ἔν τε τοῖς πρότερον λεχθεῖσι καὶ ἐν οἷς τὰ περὶ τὴν Ὑρκανίαν  μέχρι Βακτρίων  καὶ τῶν ἐπέκεινα ἐθνῶν ἐκτίθεται διαστήματα,  καὶ ἔτι τὰ ἀπὸ Κολχίδος  ἐπὶ τὴν Ὑρκανίαν  θάλατταν.  οὐ γὰρ ὁμοίως ἐπί τε τούτων ἐξεταστέον αὐτὸν καὶ ἐπὶ τῶν κατὰ τὴν ἠπειρῶτιν παραλίαν καὶ τοὺς ἄλλους τοὺς οὕτω γνωρίμους τόπους:  ἀλλ'  οὐδ'  ἐπὶ τούτων γεωμετρικῶς,  ὅπερ ἔφην,  ἀλλὰ γεωγραφικῶς μᾶλλον.  αἰτιασάμενος δ'  οὖν τινα τῶν αἰθιοπικῶν  ἐπὶ τέλει τοῦ δευτέρου ὑπομνήματος τῶν πρὸς τὴν Ἐρατοσθένους  γεωγραφίαν πεποιημένων,  ἐν τῷ τρίτῳ φησὶ τὴν μὲν πλείω θεωρίαν ἔσεσθαι μαθηματικήν,  ἐπὶ ποσὸν δὲ καὶ γεωγραφικήν:  οὐδ'  ἐπὶ ποσὸν μέντοι δοκεῖ μοι ποιήσασθαι γεωγραφικήν,  ἀλλὰ πᾶσαν μαθηματικήν,  διδόντος καὶ τοῦ Ἐρατοσθένους  τὴν τοιαύτην πρόφασιν.  πολλαχοῦ γὰρ ἐκπίπτει πρὸς τὸ ἐπιστημονικώτερον τῆς προκειμένης ἱστορίας,  ἐκπεσὼν δὲ οὐκ ἀκριβεῖς ἀλλ'  ὁλοσχερεῖς ποιεῖται τὰς ἀποφάσεις,  τρόπον τινὰ ἐν μὲν τοῖς γεωγραφικοῖς μαθηματικὸς ἐν δὲ τοῖς μαθηματικοῖς γεωγραφικὸς ὤν,  ὥστε πρὸς ἄμφω δίδωσιν ἀφορμὰς τοῖς ἀντιλέγουσιν,  ἐν δὲ τούτῳ τῷ ὑπομνήματι καὶ δικαίας καὶ οὗτος καὶ ὁ Τιμοσθένης,  ὥστ'  οὐδ'  ἡμῖν καταλείπεται συνεπισκοπεῖν,  ἀλλ'  ἀρκεῖσθαι τοῖς ὑπὸ τοῦ Ἱππάρχου  λεχθεῖσιν.  Ἴδωμεν  δὲ καὶ Ποσειδώνιον  ἅ φησιν ἐν τοῖς περὶ ὠκεανοῦ:  δοκεῖ γὰρ ἐν αὐτοῖς τὰ πολλὰ γεωγραφεῖν,  τὰ μὲν οἰκείως τὰ δὲ μαθηματικώτερον.  οὐκ ἄτοπον οὖν ἔνια καὶ τῶν ὑπὸ τούτου λεγομένων διαιτῆσαι,  τὰ μὲν νῦν τὰ δ'  ἐν τοῖς καθ'  ἕκαστα ὡς ἂν ὑποπίπτῃ,  μέτρου τινὸς ἐχομένους.  ἔστιν οὖν τι τῶν πρὸς γεωγραφίαν οἰκείων τὸ τὴν γῆν ὅλην ὑποθέσθαι σφαιροειδῆ καθάπερ καὶ τὸν κόσμον,  καὶ τὰ ἄλλα παραδέξασθαι τὰ ἀκόλουθα τῇ ὑποθέσει ταύτῃ:  τούτων δ'  ἐστὶ καὶ τὸ πεντάζωνον αὐτὴν εἶναι.  Φησὶ δὴ ὁ Ποσειδώνιος  τῆς εἰς πέντε ζώνας διαιρέσεως ἀρχηγὸν γενέσθαι Παρμενίδην:  ἀλλ'  ἐκεῖνον μὲν σχεδόν τι διπλασίαν ἀποφαίνειν τὸ πλάτος τὴν διακεκαυμένην ὑπερπίπτουσαν ἑκατέρων τῶν τροπικῶν εἰς τὸ ἐκτὸς καὶ πρὸς ταῖς εὐκράτοις:  Ἀριστοτέλη  δὲ αὐτὴν καλεῖν τὴν μεταξὺ τῶν τροπικῶν,  τὰς δὲ μεταξὺ τῶν τροπικῶν καὶ τῶν ἀρκτικῶν εὐκράτους.  ἀμφοτέροις δ'  ἐπιτιμᾶᾶ  δικαίως:  διακεκαυμένην γὰρ λέγεσθαι τὸ ἀοίκητον διὰ καῦμα:  τῆς δὲ μεταξὺ τῶν τροπικῶν πλέον ἢ τὸ ἥμισυ τοῦ πλάτους οὐκ οἰκήσιμόν ἐστιν ἐκ τῶν ὑπὲρ αἰγύπτου  στοχαζομένοις αἰθιόπων,  εἴπερ τὸ μὲν ἥμισυ τοῦ παντὸς πλάτους ἐστὶν ὃ διαιρεῖ ἐφ'  ἑκάτερα ὁ ἰσημερινός,  τούτου δὲ τὸ μὲν ἀπὸ τῆς Συήνης,  ἥπερ ἐστὶν ὅριον τοῦ θερινοῦ τροπικοῦ,  εἰς Μερόην  εἰσὶ πεντακισχίλιοι,  τὸ δ'  ἐνθένδε ἕως τοῦ τῆς Κινναμωμοφόρου  παραλλήλου,  ὅσπερ ἐστὶν ἀρχὴ τῆς διακεκαυμένης,  τρισχίλιοι.  τοῦτο μὲν οὖν τὸ διά στημα πᾶν ἐστι μετρητόν,  πλεῖταί τε γὰρ καὶ ὁδεύεται:  τὸ δ'  ἑξῆς μέχρι τοῦ ἰσημερινοῦ λόγῳ δείκνυται κατὰ τὴν ὑπ'  Ἐρατοσθένους  γενομένην ἀναμέτρησιν τῆς γῆς ὅτι ἐστὶ σταδίων ὀκτακισχιλίων ὀκτακοσίων:  ὃν δὴ λόγον ἔχει τὰ μύρια ἑξακισχίλια ὀκτακόσια πρὸς τὰ ὀκτακισχίλια ὀκτακόσια,  τοῦτον ἂν ἔχοι τὸ μεταξὺ τῶν τροπικῶν διάστημα πρὸς τὸ τῆς διακεκαυμένης πλάτος.  κἂν τῶν νεωτέρων δὲ ἀναμετρήσεων εἰσάγηται ἡ ἐλαχίστην ποιοῦσα τὴν γῆν,  οἵαν ὁ Ποσειδώνιος  ἐγκρίνει περὶ ὀκτωκαίδεκα μυριάδας οὖσαν,  περὶ ἥμισύ που ἀποφαίνει τὴν διακεκαυμένην τῆς μεταξὺ τῶν τροπικῶν ἢ μικρῷ τοῦ ἡμίσους μείζονα,  ἴσην δὲ καὶ τὴν αὐτὴν οὐδαμῶς.  τοῖς τε ἀρκτικοῖς οὔτε παρὰ πᾶσιν οὖσιν οὔτε τοῖς αὐτοῖς πανταχοῦ τίς ἂν διορίζοι τὰς εὐκράτους,  αἵπερ εἰσὶν ἀμετάπτωτοι;  τὸ μὲν οὖν μὴ παρὰ πᾶσιν εἶναι τοὺς ἀρκτικούς,  οὐδὲν ἂν εἴη πρὸς τὸν ἔλεγχον:  δεῖ γὰρ παρὰ τοῖς τὴν εὔκρατον οἰκοῦσιν εἶναι πᾶσι,  πρὸς οὕσπερ καὶ λέγεται μόνους εὔκρατος.  τὸ δὲ μὴ πανταχοῦ τὸν αὐτὸν τρόπον,  ἀλλὰ μεταπίπτειν,  καλῶς εἴληπται.  αὐτὸς  δὲ διαιρῶν εἰς τὰς ζώνας πέντε μέν φησιν εἶναι χρησίμους πρὸς τὰ οὐράνια,  τούτων δὲ περισκίους δύο τὰς ὑπὸ τοῖς πόλοις μέχρι τῶν ἐχόντων τοὺς τροπικοὺς ἀρκτικούς,  ἑτεροσκίους δὲ τὰς ἐφεξῆς ταύταις δύο μέχρι τῶν ὑπὸ τοῖς τροπικοῖς οἰκούντων,  ἀμφίσκιον δὲ τὴν μεταξὺ τῶν τροπικῶν:  πρὸς δὲ τὰ ἀνθρώπεια ταύτας τε καὶ δύο ἄλλας στενὰς τὰς ὑπὸ τοῖς τροπικοῖς,  καθ'  ἃς ἥμισύ πως μηνὸς κατὰ κορυφήν ἐστιν ὁ ἥλιος,  δίχα διαιρουμένας ὑπὸ τῶν τροπικῶν.  ἔχειν γάρ τι ἴδιον τὰς ζώνας ταύτας,  αὐχμηράς τε ἰδίως καὶ ἀμμώδεις ὑπαρχούσας καὶ ἀφόρους πλὴν σιλφίου καὶ πυρωδῶν τινων καρπῶν συγκεκαυμένων:  ὄρη γὰρ μὴ εἶναι πλησίον ὥστε τὰ νέφη προσπίπτοντα ὄμβρους ποιεῖν,  μηδὲ δὴ ποταμοῖς διαρρεῖσθαι:  διόπερ οὐλότριχας καὶ οὐλόκερως καὶ προχείλους καὶ πλατύρρινας γεννᾶσθαι:  τὰ γὰρ ἄκρα αὐτῶν συστρέφεσθαι:  καὶ τοὺς ἰχθυοφάγους δὲ κατὰ ταύτας τὰς ζώνας οἰκεῖν.  ὅτι δὲ ταῦτ'  ἴδια τῶν ζωνῶν τούτων,  δηλοῦν φησὶ τὸ τοὺς νοτιωτέρους αὐτῶν ἔχειν τὸ περιέχον εὐκρατότερον καὶ τὴν γῆν καρπιμωτέραν καὶ εὐυδροτέραν.  Πολύβιος  δὲ ποιεῖ ζώνας ἕξ,  δύο μὲν τὰς τοῖς ἀρκτικοῖς ὑποπιπτούσας,  δύο δὲ τὰς μεταξὺ τούτων τε καὶ τῶν τροπικῶν,  καὶ δύο τὰς μεταξὺ τούτων καὶ τοῦ ἰσημερινοῦ.  ἡ μὲν οὖν εἰς πέντε διαίρεσις δοκεῖ μοι καὶ φυσικῶς ἅμα καὶ γεωγραφικῶς εἰρῆσθαι:  φυσικῶς μέν,  ὅτι καὶ πρὸς τὰ οὐράνια καὶ πρὸς τὴν τοῦ περιέχοντος κρᾶσιν:  πρὸς μὲν τὰ οὐράνια,  ὅτι τοῖς περισκίοις καὶ τοῖς ἑτεροσκίοις καὶ τοῖς ἀμφισκίοις οὕτως ἂν ἄριστα διοριζομένοις συνδιορίζεται καὶ τὰ περὶ τὴν θέαν τῶν ἄστρων,  ὁλοσχερεῖ τινι μερισμῷ λαμβάνοντα τὴν ἐξάλλαξιν:  πρὸς δὲ τὴν τοῦ περιέχοντος κρᾶσιν,  ὅτι τῆς τούτου κράσεως πρὸς τὸν ἥλιον κρινομένης διαφοραὶ τρεῖς εἰσιν αἱ γενικώταται καὶ συντείνουσαι πρός τε τὰς τῶν ζῴων καὶ φυτῶν συστάσεις καὶ τῶν ἄλλων ν  ἡμισυσταλεῖς τῶν ὑπὸ τῷ ἀέρι καὶ ἐν αὐτῷ ἐκείνῳ,  ὑπερβολὴ θάλπους καὶ ἔλλειψις καὶ μεσότης.  αὕτη δὲ τῷ εἰς τὰς ζώνας μερισμῷ λαμβάνει τὴν οἰκείαν διάκρισιν:  αἵ τε γὰρ κατεψυγμέναι δύο τὴν ἔλλειψιν τοῦ θάλπους ὑπαγορεύουσιν εἰς μίαν τοῦ περιέχοντος φύσιν συναγόμεναι,  αἵ τε εὔκρατοι παραπλησίως εἰς μίαν τὴν μεσότητα ἄγονται,  εἰς δὲ τὴν λοιπὴν ἡ λοιπὴ μία καὶ διακεκαυμένη.  ὅτι δὲ καὶ γεωγραφικός ἐστιν ὁ μερισμός,  δῆλον:  ζητεῖ γὰρ ἡ γεωγραφία τῆς ἑτέρας τῶν εὐκράτων ἀφορίσαι τὸ οἰκούμενον ὑφ'  ἡμῶν τμῆμα:  πρὸς δύσει μὲν οὖν καὶ ἀνατολῇ θάλαττά ἐστιν ἡ περατοῦσα,  πρὸς δὲ τὰ νότια καὶ τὰ βόρεια ὁ ἀήρ,  ὁ μὲν μέσος εὔκρατος ὢν καὶ φυτοῖς καὶ ζῴοις,  ὁ δ'  ἐφ'  ἑκάτερα δύσκρατος ὑπερβολῇ καὶ ἐλλείψει τοῦ θάλπους.  εἰς δὲ τὰς τρεῖς διαφορὰς ταύτας ἐδέησε τῆς εἰς πέντε ζώνας διαιρέσεως:  τῷ γὰρ ἰσημερινῷ τμηθεῖσα δίχα ἡ σφαῖρα τῆς γῆς εἴς τε τὸ βόρειον ἡμισφαίριον,  ἐν ᾧ ἡμεῖς ἐσμεν,  καὶ τὸ νότιον ὑπέγραψε τὰς τρεῖς διαφοράς:  τὰ μὲν γὰρ πρὸς τῷ ἰσημερινῷ καὶ τῇ δια κεκαυμένῃ ζώνῃ διὰ καῦμα ἀοίκητά ἐστι,  τὰ δὲ πρὸς τῷ πόλῳ διὰ ψῦχος,  τὰ δὲ μέσα τὰ εὔκρατα καὶ τὰ οἰκήσιμα.  ὁ δὲ τὰς ὑπὸ τοῖς τροπικοῖς προστιθεὶς οὐκ ἀνὰ λόγον ταῖς πέντε ταύτας προστίθησιν οὐδ'  ὁμοίᾳ κεχρημένας διαφορᾶᾶ,  ἀλλ'  ὡς ἂν εἰ καὶ ταῖς ἐθνικαῖς διαφοραῖς ἀπέφαινε ζώνας,  ἄλλην μὲν τὴν αἰθιοπικήν,  ἄλλην δὲ τὴν Σκυθικὴν  καὶ Κελτικήν,  τρίτην δὲ τὴν ἀνὰ μέσον.  Ὁ δὲ Πολύβιος  τοῦτο μὲν οὐκ εὖ τὸ ποιεῖν τινας ζώνας τοῖς ἀρκτικοῖς διοριζομένας,  δύο μὲν τὰς ὑποπιπτούσας αὐτοῖς δύο δὲ τὰς μεταξὺ τούτων καὶ τῶν τροπικῶν:  εἴρηται γὰρ ὅτι τοῖς μεταπίπτουσι σημείοις οὐχ ὁριστέον τὰ ἀμετάπτωτα.  οὐδὲ τοῖς τροπικοῖς δὲ τῆς διακεκαυμένης ὅροις χρηστέον:  καὶ γὰρ τοῦτ'  εἴρηται.  τὴν διακεκαυμένην μέντοι δίχα διαιρῶν πρὸς οὐ φαύλην ἐπίνοιαν φαίνεται κεκινημένος,  πρὸς ἣν καὶ ὅλην δίχα διαιροῦμεν εὐφυῶς τὴν γῆν εἴς τε τὸ βόρειον ἡμισφαίριον καὶ τὸ νότιον τῷ ἰσημερινῷ:  δῆλον γὰρ ὅτι διαιρεῖται κατὰ ταύτην τὴν τομὴν καὶ ἡ διακεκαυμένη,  καὶ ποιεῖ τινα ἐπιτηδειότητα,  ὥστε καὶ τὸ ἡμισφαίριον ἑκάτερον ἐξ ὅλων συντετάχθαι τριῶν ζω νῶν ὁμοιοειδῶν τῶν ἐν θατέρῳ.  ἡ μὲν οὖν τοιαύτη τομὴ δέχεται τὴν εἰς ἓξ ζώνας διαίρεσιν,  ἡ δ'  ἑτέρα οὐ πάνυ.  εἰ γοῦν τῷ διὰ τῶν πόλων δίχα τέμνοις τὴν γῆν,  οὐκ ἂν εἰκότως ἑκάτερον τῶν ἡμισφαιρίων,  τό τε ἑσπέριον καὶ τὸ ἀνατολικόν,  τέμνοις εἰς ζώνας ἕξ,  ἀλλὰ ἡ εἰς πέντε ἀρκοῦσα ἂν εἴη:  τὸ γὰρ ὁμοιοπαθὲς τῶν τμημάτων ἀμφοτέρων τῆς διακεκαυμένης,  ἃ ποιεῖ ὁ ἰσημερινός,  καὶ τὸ συγκεῖσθαι περιττὴν καὶ περίεργον ἀποφαίνει τὴν τομήν,  ὁμοιοειδῶν μὲν οὐσῶν καὶ τῶν εὐκράτων καὶ τῶν κατεψυγμένων,  ἀλλ'  οὐ συγκειμένων:  οὕτως οὖν καὶ τὴν ὅλην γῆν ἐκ τῶν τοιούτων ἡμισφαιρίων ἐπινοουμένην ἀρκούντως ἂν εἰς πέντε διαιροίης.  εἰ δ',  ὥσπερ Ἐρατοσθένης  φησίν,  ἡ ὑποπίπτουσα τῷ ἰσημερινῷ ἐστὶν εὔκρατος,  καθάπερ καὶ Πολύβιος  ὁμοδοξεῖ προστίθησι δ'  οὗτος καὶ διότι ὑψηλοτάτη ἐστί:  διόπερ καὶ κατομβρεῖται,  τῶν βορείων νεφῶν κατὰ τοὺς ἐτησίας ἐκεῖ τοῖς ἀναστήμασι προσπιπτόντων πλείστων,  πολὺ κρεῖττον τρίτην εὔκρατον ταύτην ποιεῖν στενήν τινα,  ἢ τὰς ὑπὸ τοῖς τροπικοῖς εἰσάγειν.  συνηγορεῖ δὲ τούτοις καὶ τὰ τοιαῦτα,  ὧν μέμνηται καὶ Ποσειδώνιος,  τὸ ἐκεῖ τὰς μεταστάσεις ὀξυτέρας εἶναι τὰς εἰς τὰ πλάγια,  ὡς δ'  αὕτως καὶ τὰς ἀπ'  ἀνατολῆς ἐπὶ δύσιν τοῦ ἡλίου:  ὀξύτεραι γὰρ αἱ κατὰ μεγίστου κύκλου τῶν ὁμοταχῶν κινήσεων.  Ἐνίσταται  δ'  ὁ Ποσειδώνιος  τῷ Πολυβίῳ,  διότι φησὶ τὴν ὑπὸ τῷ ἰσημερινῷ οἴκησιν ὑψηλοτάτην:  οὐδὲν γὰρ εἶναι κατὰ τὴν σφαιρικὴν ἐπιφάνειαν ὕψος διὰ τὴν ὁμαλότητα,  οὐδὲ δὴ ὀρεινὴν εἶναι τὴν ὑπὸ τῷ ἰσημερινῷ,  ἀλλὰ μᾶλλον πεδιάδα ἰσόπεδόν πως τῇ ἐπιφανείᾳ τῆς θαλάττης:  τοὺς δὲ πληροῦντας τὸν Νεῖλον  ὄμβρους ἐκ τῶν αἰθιοπικῶν  ὀρῶν συμβαίνειν.  ταῦτα δ'  εἰπὼν ἐνταῦθα ἐν ἄλλοις συγχωρεῖ,  φήσας ὑπονοεῖν ὄρη εἶναι τὰ ὑπὸ τῷ ἰσημερινῷ,  πρὸς ἃ ἑκατέρωθεν ἀπὸ τῶν εὐκράτων ἀμφοῖν προσπίπτοντα τὰ νέφη ποιεῖν τοὺς ὄμβρους.  αὕτη μὲν οὖν ἡ ἀνομολογία φανερά:  ἀλλὰ καὶ δοθέντος τοῦ ὀρεινὴν εἶναι τὴν ὑπὸ τῷ ἰσημερινῷ,  ἄλλη τις ἀνακύπτειν ἂν δόξειεν:  οἱ γὰρ αὐτοὶ σύρρουν φασὶν εἶναι τὸν ὠκεανόν.  πῶς οὖν ὄρη κατὰ μέσον ἱδρύουσιν αὐτόν;  πλὴν εἰ νήσους τινὰς βούλονται λέγειν.  ὅπως δὲ δή ποτε τοῦτ'  ἔχει,  τῆς γεωγραφικῆς μερίδος ἔξω πίπτει:  δοτέον δ'  ἴσως τῷ προθεμένῳ τὴν περὶ ὠκεανοῦ πραγματείαν ταῦτ'  ἐξετάζειν.  Μνησθεὶς  δὲ τῶν περιπλεῦσαι λεγομένων τὴν Λιβύην,  Ἡρόδοτον  μὲν οἴεσθαί φησιν ὑπὸ Δαρείου  πεμφθέντας τινὰς τελέσαι τὸν περίπλουν:  Ἡρακλείδην  δὲ τὸν Ποντικὸν  ἐν διαλόγῳ ποιεῖν ἀφιγμένον παρὰ Γέλωνι  μάγον τινὰ περιπλεῦσαι φάσκοντα.  ἀμάρτυρα δὲ ταῦτ'  εἶναι φήσας καὶ εὔδοξόν  τινα Κυζικηνὸν  θεωρὸν καὶ σπονδοφόρον τοῦ τῶν Κορείων  ἀγῶνος ἐλθεῖν εἰς αἴγυπτον  ἱστορεῖ κατὰ τὸν δεύτερον εὐεργέτην:  συσταθῆναι δὲ καὶ τῷ βασιλεῖ καὶ τοῖς περὶ αὐτόν ...  καὶ μάλιστα κατὰ τοὺς ἀνάπλους τοῦ Νείλου,  θαυμαστικὸν ὄντα τῶν τοπικῶν ἰδιωμάτων ἅμα καὶ οὐκ ἀπαίδευτον.  τυχεῖν δή τινα Ἰνδὸν  κομισθέντα ὡς τὸν βασιλέα ὑπὸ τῶν φυλάκων τοῦ Ἀραβίου  μυχοῦ,  λεγόντων εὑρεῖν ἡμιθανῆ καταχθέντα μόνον ἐν νηί,  τίς δ'  εἴη καὶ πόθεν ἀγνοεῖν μὴ συνιέντας τὴν διάλεκτον:  τὸν δὲ παραδοῦναι τοῖς διδάξουσιν ἑλληνίζειν.  ἐκμαθόντα δὲ διηγήσασθαι διότι ἐκ τῆς Ἰνδικῆς  πλέων περιπέσοι πλάνῃ καὶ σωθείη δεῦρο τοὺς σύμπλους ἀποβαλὼν λιμῷ:  ὑποληφθέντα δὲ ὑποσχέσθαι τὸν εἰς Ἰνδοὺς  πλοῦν ἡγήσασθαι τοῖς ὑπὸ τοῦ βασιλέως προχειρισθεῖσι:  τούτων δὲ γενέσθαι τὸν εὔδοξον.  πλεύ σαντα δὴ μετὰ δώρων ἐπανελθεῖν ἀντιφορτισάμενον ἀρώματα καὶ λίθους πολυτελεῖς,  ὧν τοὺς μὲν καταφέρουσιν οἱ ποταμοὶ μετὰ τῶν ψήφων,  τοὺς δ'  ὀρυκτοὺς εὑρίσκουσι πεπηγότας ἐξ ὑγροῦ,  καθάπερ τὰ κρυστάλλινα παρ'  ἡμῖν:  διαψευσθῆναι δὲ τῶν ἐλπίδων:  ἀφελέσθαι γὰρ αὐτὸν ἅπαντα τὸν φόρτον τὸν εὐεργέτην.  τελευτήσαντος δ'  ἐκείνου τὸν βίον,  Κλεοπάτραν  τὴν γυναῖκα διαδέξασθαι τὴν ἀρχήν:  πάλιν οὖν καὶ ὑπὸ ταύτης πεμφθῆναι τὸν εὔδοξον  μετὰ μείζονος παρασκευῆς.  ἐπανιόντα δ'  ἀνέμοις παρενεχθῆναι ὑπὲρ τὴν αἰθιοπίαν:  προσφερόμενον δέ τισι τόποις ἐξοικειοῦσθαι τοὺς ἀνθρώπους μεταδόσει σιτίων τε καὶ οἴνου καὶ παλαθίδων,  ὧν ἐκείνοις οὐ μετῆν,  ἀντὶ δὲ τούτων ὑδρείας τε τυγχάνειν καὶ καθοδηγίας,  ἀπογράφεσθαί τε τῶν ῥημάτων ἔνια.  εὑρόντα δ'  ἀκρόπρῳρον ξύλινον ἐκ ναυαγίου ἵππον ἔχον ἐγγεγλυμμένον,  πυθόμενον ὡς ἀπὸ τῆς ἑσπέρας πλεόντων τινῶν εἴη τὸ ναυάγιον τοῦτο,  κομίζειν αὐτὸ ἀναστρέψαντα πρὸς τὸν οἰκεῖον πλοῦν.  σωθέντα δ'  εἰς αἴγυπτον,  οὐκέτι τῆς Κλεοπάτρας  ἡγουμένης ἀλλὰ τοῦ παιδός,  ἀφαιρεθῆναι πάλιν πάντα:  φωραθῆναι γὰρ νενοσφισμένον πολλά.  τὸ δ'  ἀκρόπρῳρον προφέροντα εἰς τὸ ἐμπόριον δεικνύναι τοῖς ναυκλήροις,  γνῶναι δὲ Γαδειριτῶν  ὄν:  τούτων γὰρ τοὺς μὲν ἐμπόρους μεγάλα στέλλειν πλοῖα,  τοὺς δὲ πένητας μικρά,  ἃ καλεῖν ἵππους ἀπὸ τῶν ἐν ταῖς πρῴραις ἐπισήμων:  τούτοις δὲ πλεῖν μέχρι τοῦ Λίξου  ποταμοῦ περὶ τὴν Μαυρουσίαν  ἁλιευομένους.  ἀλλὰ τῶν δὴ ναυκλήρων τινὰς γνωρίσαι τὸ ἀκρόπρῳρον ἑνὸς τῶν ἀπὸ τοῦ Λίξου  ποταμοῦ πορρώτερον πλευσάντων καὶ μὴ σωθέντων ὑπάρξαν.  ἐκ δὲ τούτου συμβαλόντα τὸν εὔδοξον  ὡς δυνατὸς εἴη ὁ περίπλους ὁ Λιβυκός,  πορευθέντα οἴκαδε τὴν οὐσίαν ἐνθέμενον πᾶσαν ἐξορμῆσαι.  καὶ πρῶτον μὲν εἰς Δικαιάρχειαν,  εἶτ'  εἰς Μασσαλίαν  ἐλθεῖν καὶ τὴν ἑξῆς παραλίαν μέχρι Γαδείρων,  πανταχοῦ δὲ διακωδωνίζοντα ταῦτα καὶ χρηματιζόμενον κατασκευάσασθαι πλοῖον μέγα καὶ ἐφόλκια δύο λέμβοις λῃστρικοῖς ὅμοια,  ἐμβιβάσαι τε μουσικὰ παιδισκάρια καὶ ἰατροὺς καὶ ἄλλους τεχνίτας,  ἔπειτα πλεῖν ἐπὶ τὴν Ἰνδικὴν  μετέωρον ζεφύροις συνεχέσι.  καμνόντων δὲ τῷ πλῷ τῶν συνόντων,  ἄκοντα ἐπουρίσαι πρὸς γῆν δεδοικότα τὰς πλημμυρίδας καὶ τὰς ἀμπώτεις.  καὶ δὴ καὶ συμβῆναι ὅπερ ἐδεδίει:  καθίσαι γὰρ τὸ πλοῖον,  ἡσυχῆ δέ,  ὥστε μηδ'  ἀθροῦν διαλυθῆναι,  ἀλλὰ φθῆναι τὰ φορτία σωθέντα εἰς γῆν καὶ τῶν ξύλων τὰ πλεῖστα:  ἐξ ὧν τρίτον λέμβον συμπηξάμενον πεντηκοντόρῳ πάρισον πλεῖν,  ἕως ἀνθρώποις συνέμιξε τὰ αὐτὰ ῥήματα φθεγγομένοις,  ἅπερ πρότερον ἀπεγέγραπτο:  ἅμα δὲ τοῦτό τε γνῶναι ὅτι οἱ ἐνταῦθα ἄνθρωποι ὁμοεθνεῖς εἶεν τοῖς αἰθίοψιν  "ἐκείνοις,  καὶ ὅτι ὁμοροῖεν τῇ Βόγου  βασιλείᾳ.  ἀφέντα δὴ τὸν ἐπὶ Ἰνδοὺς  πλοῦν ἀναστρέφειν:  ἐν δὲ τῷ παράπλῳ νῆσον εὔυδρον καὶ εὔδενδρον ἐρήμην ἰδόντα σημειώσασθαι:  σωθέντα δὲ εἰς τὴν Μαυρουσίαν,  διαθέμενον τοὺς λέμβους πεζῇ κομισθῆναι πρὸς τὸν Βόγον  καὶ συμβουλεύειν αὐτῷ τὴν ναυστολίαν ἐπανελέσθαι ταύτην,  ἰσχῦσαι δ'  εἰς τἀναντία τοὺς φίλους ὑποτείνοντας φόβον μὴ συμβῇ τὴν χώραν εὐεπιβούλευτον γενέσθαι,  δειχθείσης παρόδου τοῖς ἔξωθεν ἐπιστρατεύειν ἐθέλουσιν.  ὡς δ'  ἐπύθετο λόγῳ μὲν πεμπόμενον ἑαυτὸν ἐπὶ τὴν ἀναδειχθεῖσαν ναυστολίαν,  ἔργῳ δ'  ἐκτεθησόμενον εἰς ἐρήμην τινὰ νῆσον,  φυγεῖν εἰς τὴν ῥωμαίων  ἐπικράτειαν κἀκεῖθεν εἰς τὴν Ἰβηρίαν  διᾶραι.  πάλιν δὲ κατασκευασάμενον στρογγύλον πλοῖον καὶ μακρὸν πεντηκόντορον,  ὥστε τῷ μὲν πελαγίζειν τῷ δὲ πειρᾶ σθαι τῆς γῆς,  ἐνθέμενον γεωργικὰ ἐργαλεῖα καὶ σπέρματα καὶ οἰκοδόμους ὁρμῆσαι πρὸς τὸν αὐτὸν περίπλουν,  διανοούμενον,  εἰ βραδύνοιτο ὁ πλοῦς,  ἐνδιαχειμάσαι τῇ προεσκεμμένῃ νήσῳ,  καὶ σπείραντα καὶ ἀνελόμενον τοὺς καρποὺς τελέσαι τὸν ἐγνωσμένον ἐξ ἀρχῆς πλοῦν.  "εγὼ μὲν οὖν"  φησί "μέχρι δεῦρο τῆς περὶ τὸν "εὔδοξον  ἱστορίας ἥκω:  τί δ'  ὕστερον συνέβη τοὺς ἐκ "Γαδείρων  καὶ τῆς Ἰβηρίας  εἰκὸς εἰδέναι."  ἐκ πάντων δὴ τούτων φησὶ δείκνυσθαι διότι ἡ οἰκουμένη κύκλῳ περιρρεῖται τῷ ὠκεανῷ:  "οὐ γάρ μιν δεσμὸς περιβάλ"λεται ἠπείροιο,  ἀλλ'  ἐς ἀπειρεσίην κέχυται:  τό μιν οὔτι "μιαίνει."  θαυμαστὸς δὴ κατὰ πάντα ἐστὶν ὁ Ποσειδώνιος,  τὸν μὲν τοῦ μάγου περίπλουν,  ὃν Ἡρακλείδης  εἶπεν,  ἀμάρτυρον νομίσας,  καὶ αὐτῶν τῶν ὑπὸ Δαρείου  πεμφθέντων,  ὃν Ἡρόδοτος  ἱστορεῖ,  τὸ δὲ Βεργαῖον  διήγημα τοῦτο ἐν πίστεως μέρει τιθείς,  εἴθ'  ὑπ'  αὐτοῦ πεπλασμένον εἴτ'  ἄλλων πλασάντων πιστευθέν.  τίς γὰρ ἡ πιθανότης πρῶτον μὲν τῆς κατὰ τὸν Ἰνδὸν  περιπετείας;  ὁ γὰρ Ἀράβιος  κόλπος ποταμοῦ δίκην στενός ἐστι καὶ μακρὸς πεντακισχιλίους ἐπὶ μυρίοις που σταδίους μέχρι τοῦ στόματος,  καὶ τούτου στενοῦ παντάπασιν ὄντος:  οὐκ εἰκὸς δ'  οὔτ'  ἔξω που τὸν πλοῦν ἔχοντας εἰς τὸν κόλπον παρωσθῆναι τοὺς Ἰνδοὺς  κατὰ πλάνην τὰ γὰρ στενὰ ἀπὸ τοῦ στόματος δηλώσειν ἔμελλε τὴν πλάνην,  οὔτ'  εἰς τὸν κόλπον ἐπίτηδες καταχθεῖσιν ἔτι πλάνης ἦν πρόφασις καὶ ἀνέμων ἀστάτων.  λιμῷ τε πῶς περιεῖδον ἅπαντας ἀπολλυμένους σφᾶς πλὴν ἑνός;  περιγενόμενός τε πῶς ἱκανὸς ἦν μόνος κατευθύνειν τὸ πλοῖον οὐ μικρὸν ὂν τά γε τηλικαῦτα πελάγη διαίρειν δυνάμενον;  τίς δ'  ἡ ὀξυμάθεια τῆς διαλέκτου,  ἀφ'  ἧς ἱκανὸς ἦν πεῖσαι τὸν βα σιλέα,  ὡς δυνάμενος τοῦ πλοῦ καθηγήσασθαι;  τίς δ'  ἡ σπάνις τῷ εὐεργέτῃ τῶν τοιούτων καθηγεμόνων,  ἤδη γνωριζομένης ὑπὸ πολλῶν τῆς ταύτῃ θαλάττης;  ὁ δὲ δὴ σπονδοφόρος καὶ θεωρὸς τῶν Κυζικηνῶν  πῶς ἀφεὶς τὴν πόλιν εἰς Ἰνδοὺς  ἔπλει;  πῶς δὲ ἐπιστεύθη τηλικαύτην χρείαν;  πῶς δ'  ἐπανιὼν ἀφαιρεθεὶς πάντα παρὰ τὴν ἐλπίδα καὶ ἀτιμωθεὶς ἔτι μείζονα ἐπιστεύθη παρασκευὴν δώρων;  ἐπανιὼν δὲ καὶ παρενεχθεὶς εἰς τὴν αἰθιοπίαν  τίνος χάριν ἢ τὰς διαλέκτους ἀπεγράφετο,  ἢ τὸ ἀκρόπρῳρον ἐπυνθάνετο τῆς ἁλιάδος πόθεν ἐκπέσοι;  τὸ γὰρ μαθεῖν ὅτι ἀπὸ δύσεως πλεόντων ἦν ναυάγιον οὐδενὸς ἔμελλεν ὑπάρξειν σημεῖον,  ἐπεὶ καὶ αὐτὸς ἔμελλεν ἀπὸ δύσεως πλεῖν κατὰ τὴν ἐπάνοδον.  ἐλθὼν δ'  οὖν εἰς Ἀλεξάνδρειαν,  φωραθεὶς ὡς νενοσφισμένος πολλά,  πῶς οὐκ ἐκολάσθη,  ἀλλὰ καὶ περιῄει τοὺς ναυκλήρους διαπυνθανόμενος,  δεικνὺς ἅμα τὸ ἀκρόπρῳρον;  ὁ δὲ γνωρίσας οὐχὶ θαυμαστός;  ὁ δὲ πιστεύσας οὐ θαυμασιώτερος καὶ κατ'  ἐλπίδα τοιαύτην ἐπανιὼν εἰς τὴν οἰκείαν καὶ μετοικισμὸν ἐκεῖθεν ποιησάμενος εἰς τὰ ἔξω στηλῶν;  ἀλλ'  οὐδ'  ἐξὸν ἦν ἄνευ προστάγματος ἐξ Ἀλεξανδρείας  ἀνάγεσθαι,  καὶ ταῦτα νενοσφισμένῳ βασιλικὰ χρήματα.  οὐδέ γε λαθεῖν ἐκπλεύσαντα ἐνεδέχετο τοσαύτῃ φρουρᾶᾶ  κεκλεισμένου τοῦ λιμένος καὶ τῶν ἄλλων ἐξόδων,  ὅσην καὶ νῦν ἔτι διαμένουσαν ἔγνωμεν ἡμεῖς ἐπιδημοῦντες τῇ Ἀλεξανδρείᾳ πολὺν χρόνον,  καίτοι τὰ νῦν πολὺ ἀνεῖται,  ῥωμαίων  ἐχόντων:  αἱ βασιλικαὶ δὲ φρουραὶ πολὺ ἦσαν πικρότεραι.  ἐπειδὴ δὲ καὶ ἀπῆρεν εἰς τὰ Γάδειρα  καὶ ναυπηγησάμενος ἔπλει βασιλικῶς,  διαλυθέντος αὐτῷ τοῦ πλοίου,  πῶς μὲν ἐναυπηγήσατο τρίτον λέμβον ἐν τῇ ἐρήμῳ;  πῶς δὲ πλέων πάλιν καὶ εὑρὼν τοὺς ἑσπερίους αἰθίοπας  τοῖς ἑῴοις ὁμογλώττους οὐκ ὠρέχθη διανύσαι τὸν ἑξῆς πλοῦν,  οὕτω χαῦνος ὢν πρὸς τὸ φιλέκδημον,  μικρὸν ἔχειν ἐλπίσας λοιπὸν τὸ ἄγνωστον,  ἀλλ'  ἀφεὶς ταῦτα τῆς διὰ Βόγου  ναυστολίας ἐπεθύμησε;  πῶς δ'  ἔγνω τὴν λάθρᾳ κατ'  αὐτοῦ συνισταμένην ἐπιβουλήν;  τί δὲ τοῦτ'  ἦν τῷ Βόγῳ πλεονέκτημα ὁ τἀνθρώπου ἀφανισμός,  ἐξὸν ἄλλως ἀποπέμψασθαι;  γνοὺς δὲ τὴν ἐπιβουλὴν πῶς ἔφθη φυγὼν εἰς ἀσφαλεῖς τόπους;  ἕκαστον γὰρ τῶν τοιούτων οὐκ ἀδύνατον μέν,  ἀλλὰ χαλεπὸν καὶ σπανίως γινόμενον μετὰ τύχης τινός:  τῷ δ'  εὐτυχεῖν ἀεὶ συνέβαινεν εἰς κινδύνους καθισταμένῳ συνεχεῖς.  πῶς δ'  οὐκ ἔδεισεν ἀποδρὰς τὸν Βόγον  πλεῖν πάλιν παρὰ τὴν Λιβύην  σὺν παρασκευῇ δυναμένῃ συνοικίσαι νῆσον;  οὐ πολὺ οὖν ἀπολείπεται ταῦτα τῶν Πυθέου  καὶ εὐημέρου  καὶ Ἀντιφάνους  ψευσμάτων.  ἀλλ'  ἐκείνοις μὲν συγγνώμη τοῦτ'  αὐτὸ ἐπιτηδεύουσιν,  ὥσπερ τοῖς θαυματοποιοῖς:  τῷ δ'  ἀποδεικτικῷ καὶ φιλοσόφῳ,  σχεδὸν δέ τι καὶ περὶ πρωτείων ἀγωνιζομένῳ,  τίς ἂν συγγνοίη;  ταῦτα μὲν οὖν οὐκ εὖ.  Τὸ δὲ ἐξαίρεσθαι τὴν γῆν ποτε καὶ ἱζήματα λαμβάνειν καὶ μεταβολὰς τὰς ἐκ τῶν σεισμῶν καὶ τῶν ἄλλων τῶν παραπλησίων,  ὅσα διηριθμησάμεθα καὶ ἡμεῖς,  ὀρθῶς κεῖται παρ'  αὐτῷ:  πρὸς ὃ καὶ τὸ τοῦ Πλάτωνος  εὖ παρατίθησιν,  ὅτι ἐνδέχεται καὶ μὴ πλάσμα εἶναι τὸ περὶ τῆς νήσου τῆς Ἀτλαντίδος,  περὶ ἧς ἐκεῖνος ἱστορῆσαι Σόλωνά φησι πεπυσμένον παρὰ τῶν αἰγυπτίων  ἱερέων,  ὡς ὑπάρχουσά ποτε ἀφανισθείη,  τὸ μέγεθος οὐκ ἐλάττων ἠπείρου:  καὶ τοῦτο οἴεται βέλτιον εἶναι λέγειν ἢ διότι ὁ πλάσας αὐτὴν ἠφάνισεν,  ὡς ὁ ποιητὴς τὸ τῶν Ἀχαιῶν  τεῖχος.  εἰκάζει δὲ καὶ τὴν τῶν Κίμβρων  καὶ τῶν συγγενῶν ἐξανάστασιν ἐκ τῆς οἰκείας κατὰ λῃστείαν γενέσθαι,  οὐ κατὰ θαλάττης ἔφοδον ἀθρόαν συμβᾶσαν.  ὑπονοεῖ δὲ τὸ τῆς οἰκουμένης μῆκος ἑπτά που μυριάδων σταδίων ὑπάρχον ἥμισυ εἶναι τοῦ ὅλον κύκλου καθ'  ὃν εἴληπται,  ὥστε φησίν ἀπὸ τῆς δύσεως εὔρῳ πλέων ἐν τοσαύταις μυριάσιν ἔλθοι ἂν εἰς Ἰνδούς.  Ἐπιχειρήσας  δὲ αἰτιᾶσθαι τοὺς οὕτω τὰς ἠπείρους διορίσαντας,  ἀλλὰ μὴ παραλλήλοις τισὶ τῷ ἰσημερινῷ,  δι'  ὧν ἔμελλον ἐξαλλάξεις δείκνυσθαι ζῴων τε καὶ φυτῶν καὶ ἀέρων,  τῶν μὲν τῇ κατεψυγμένῃ συναπτόντων τῶν δὲ τῇ διακεκαυμένῃ,  ὥστε οἱονεὶ ζώνας εἶναι τὰς ἠπείρους,  ἀνασκευάζει πάλιν καὶ ἐν ἀναλύσει δίκης γίνεται,  ἐπαινῶν πάλιν τὴν οὖσαν διαίρεσιν,  θετικὴν ποιούμενος τὴν ζήτησιν πρὸς οὐδὲν χρησίμως.  αἱ γὰρ τοιαῦται διατάξεις οὐκ ἐκ προνοίας γίνονται,  καθάπερ οὐδὲ αἱ κατὰ τὰ ἔθνη διαφοραί,  οὐδ'  αἱ διάλεκτοι,  ἀλλὰ κατὰ περίπτωσιν καὶ συντυχίαν:  καὶ τέχναι δὲ καὶ δυνάμεις καὶ ἐπιτηδεύσεις ἀρξάντων τινῶν κρατοῦσιν αἱ πλείους ἐν ὁποιῳοῦν κλίματι.  ἔστι δέ τι καὶ παρὰ τὰ κλίματα,  ὥστε τὰ μὲν φύσει ἐστὶν ἐπιχώριά τισι τὰ δ'  ἔθει καὶ ἀσκήσει.  οὐ γὰρ φύσει Ἀθηναῖοι  μὲν φιλόλογοι,  Λακεδαιμόνιοι  δ'  οὒ καὶ οἱ ἔτι ἐγγυτέρω Θηβαῖοι,  ἀλλὰ μᾶλλον ἔθει:  οὕτως οὐδὲ Βαβυλώνιοι  φιλόσοφοι 'φύσει καὶ αἰγύπτιοι,  ἀλλ'  ἀσκήσει καὶ ἔθει:  καὶ ἵππων δὲ καὶ βοῶν ἀρετὰς καὶ ἄλλων ζῴων οὐ τόποι μόνον,  ἀλλὰ καὶ ἀσκήσεις ποιοῦσιν.  ὁ δὲ συγχεῖ ταῦτα:  ἐπαινῶν δὲ τὴν τοιαύτην διαίρεσιν τῶν ἠπείρων,  οἵα νῦν ἐστι,  παραδείγματι χρῆται τῷ τοὺς Ἰνδοὺς  τῶν αἰθιόπων  διαφέρειν τῶν ἐν τῇ Λιβύῃ:  εὐερνεστέρους γὰρ εἶναι καὶ ἧττον ἕψεσθαι τῇ ξηρασίᾳ τοῦ περιέχοντος:  διὸ καὶ Ὅμηρον  πάντας λέγοντα αἰθίοπας  δίχα διελεῖν "οἱ μὲν δυσομένου Ὑπερίονος,  οἱ δ'  ἀνιόντοσ,"  Κράτητα  δ'  εἰσάγοντα τὴν ἑτέραν οἰκουμένην,  ἣν οὐκ οἶδεν Ὅμηρος,  δουλεύειν ὑποθέσει:  καὶ ἔδει φησί μεταγράφειν οὕτως "ἠμὲν ἀπερχομένου Ὑπερίονοσ,"  οἷον ἀπὸ τοῦ μεσημβρινοῦ περικλίνοντος.  Πρῶτον  μὲν οὖν οἱ πρὸς αἰγύπτῳ αἰθίοπες  καὶ αὐτοὶ δίχα διαιροῦνται:  οἱ μὲν γὰρ ἐν τῇ Ἀσίᾳ εἰσὶν οἱ δ'  ἐν τῇ Λιβύῃ,  οὐδὲν διαφέροντες ἀλλήλων.  ἔπειθ'  Ὅμηρος  οὐ διὰ τοῦτο διαιρεῖ τοὺς αἰθίοπας,  ὅτι τοὺς Ἰνδοὺς  ᾖδει τοιούτους τινὰς τοῖς σώμασιν οὐδὲ γὰρ ἀρχὴν εἰδέναι τοὺς Ἰνδοὺς  εἰκὸς Ὅμηρον,  ὅπου γε οὐδ'  ὁ εὐεργέτης  κατὰ τὸν εὐδόξειον  μῦθον ᾖδει τὰ κατὰ τὴν Ἰνδικήν,  οὐδὲ τὸν πλοῦν τὸν ἐπ'  αὐτήν,  ἀλλὰ μᾶλλον κατὰ τὴν λεχθεῖσαν ὑφ'  ἡμῶν πρότερον διαίρεσιν.  ἐκεῖ δὲ καὶ περὶ τῆς γραφῆς τῆς Κρατητείου  διῃτήσαμεν ὅτι οὐδὲν διαφέρει οὕτως ἢ ἐκείνως γράφειν:  ὁ δὲ τοῦτο μὲν διαφέρειν φησί,  κρεῖττον δ'  οὕτως εἶναι μεταθεῖναι "ἠμὲν ἀπερχομένου."  τί οὖν διαφέρει τοῦτο τοῦ "ἠμὲν δυσομένου;"  πᾶν γὰρ τὸ τμῆμα τὸ ἀπὸ τοῦ μεσημβρινοῦ ἐπὶ δύσιν δύσις καλεῖται,  καθάπερ καὶ τὸ τοῦ ὁρίζοντος ἡμικύκλιον:  ὅπερ καὶ Ἄρατος