RETOUR À L’ENTRÉE DU SITE ALLER A LA TABLE DES MATIERES DE Térence

Térence

EUNUCHUS - L'EUNUQUE

introduction - texte bilingue - texte français seul

EUNUCHUS

DIDASCALIA

INCIPIT EUNUCHUS TERENTI ACTA LUDIS MEGALENSIBVS L. POSTUMIO ALBINO L. CORNELIO MERULA AEDILIBUS CURVLIBUS EGERE L. AMBIVIUS TVRPIO L. ATILIUS PRAENESTINUS MODOS FECIT FLACCUS CLAUDI TIBIIS DUABUS DEXTRIS GRAECA MENANDRU FACTA II M. VALERIO C. FANNIO COS.


PERIOCHA C. SVLPICI APOLLINARIS

Sororem falso dictitatam Thaidis,
id ipsum ignorans, miles advexit Thraso
ipsique donat. Erat haec civis Attica.
Eidem eunuchum, quem emerat, tradi iubet
Thaidis amator Phaedria ac rus ipse abit,
Thrasoni oratus biduum concederet.
Ephebus frater Phaedriae, puellulam
cum deperiret dono missam Thaidi,
ornatu eunuchi induitur (suadet Parmeno),
introiit, vitiat virginem. Sed Atticus
civis repertus frater eius conlocat
vitiatam ephebo; Phaedriam exorat Thraso. 

PERSONAE

(PROLOGUS)
PHAEDRIA ADULESCENS
PARMENO SERVOS
THAIS MERETRIX
GNATHO PARASITUS
CHAEREA ADULESCENS
THRASO MILES
PYTHIAS ANCILLA
CHREMES ADULESCENS
ANTIPHO ADULESCENS
DORIAS ANCILLA
DORUS EUNUCHUS
SANGA SERVOS
SOPHRONA NUTRIX
SENEX (DEMEA seu LACHES)
(CANTOR)

PROLOGUS

Si quisquamst qui placere se studeat bonis
quam plurimis et minime multos laedere,
in is poeta hic nomen profitetur suom.
Tum si quis est qui dictum in se inclementius
existumavit esse, sic existumet 5
responsum, non dictum esse, quia laesit prior.
Qui bene vortendo et easdem scribendo male
ex Graecis bonis Latinas fecit non bonas,
idem Menandri Phasma nunc nuper dedit,
atque in Thesauro scripsit causam dicere 10
prius unde petitur, aurum qua re sit suom,
quam illic qui petit, unde is sit thensaurus sibi
aut unde in patrium monumentum pervenerit.
dehinc ne frustretur ipse se aut sic cogitet :
« Defunctus iam sum, nil est quod dicat mihi, » 15
is ne erret moneo, et desinat lacessere.
Habeo alia multa quae nunc condonabitur,
quae proferentur post, si perget laedere
ita ut facere instituit. Quam nunc acturi sumus
Menandri Eunuchum, postquam aediles emerunt, 20
perfecit sibi ut inspiciundi esset copia.
Magistratus quom ibi adesset, occeptast agi.
exclamat furem, non poetam fabulam
dedisse et nil dedisse verborum tamen:
Colacem esse Naevi et Plauti veterem fabulam; 25
parasiti personam inde ablatam et militis.
Si id est peccatum, peccatum inprudentiast
poetae, non quo furtum facere studuerit.
Id ita esse vos iam iudicare poteritis.
Colax Menandrist: in east parasitus Colax 30
et miles gloriosus; eas se non negat
personas transtulisse in Eunuchum suam
ex Graeca; sed eas fabulas factas prius
Latinas scisse sese, id vero pernegat.
Quod si personis isdem huic uti non licet, 35
qui mage licet currentem servom scribere,
bonas matronas facere, meretrices malas,
parasitum edacem, gloriosum militem,
puerum supponi, falli per servom senem,
amare, odisse, suspicari? Denique 40
nullumst iam dictum quod non dictum sit prius.
Qua re aequom est vos cognoscere atque ignoscere
quae veteres factitarunt si faciunt novi.
Date operam, cum silentio animum attendite,
ut pernoscatis quid sibi Eunuchus velit. 45

ACTUS I

PHAEDRIA, PARMENO

PHAEDRIA 
Quid igitur faciam? Non eam, ne nunc quidem
quom accersor ultro? An potius ita me comparem,
non perpeti meretricum contumelias?
Exclusit; revocat. Redeam? Non, si me obsecret.
PARMENO 
Siquidem hercle possis, nil prius neque fortius. 50
Verum si incipies neque pertendes gnaviter
atque, ubi pati non poteris, quom nemo expetet,
infecta pace, ultro ad eam venies, indicans
te amare et ferre non posse, actumst, ilicet,
peristi: eludet ubi te victum senserit. 55
Proin tu, dum est tempus, etiam atque etiam cogita,
ere; quae res in se neque consilium neque modum
habet ullum, eam consilio regere non potes.
In amore haec omnia insunt vitia: iniuriae,
suspiciones, inimicitiae, indutiae, 60
bellum, pax rursum. Incerta haec si tu postules
ratione certa facere, nihilo plus agas
quam si des operam ut cum ratione insanias.
Et quod nunc tute tecum iratus cogitas :
« Egon illam, quae illum, quae me, quae non... ! Sine modo, 65
mori me malim: sentiet qui vir siem, »
haec verba una mehercle falsa lacrimula,
quam oculos terendo misere vix vi expresserit,
restinguet, et te ultro accusabit, et dabis
ultro supplicium. 
PHAEDRIA 
O indignum facinus ! Nunc ego 70
et illam scelestam esse et me miserum sentio;
et taedet et amore ardeo; et prudens sciens,
vivos vidensque pereo, nec quid agam scio.
PARMENO 
Quid agas, nisi ut te redimas captum quam queas
minimo; si nequeas paullulo, at quanti queas; 75
et ne te adflictes. 
PHAEDRIA 
Itane suades? 
PARMENO 
Si sapis,
neque praeter quam quas ipse amor molestias
habet addas, et illas quas habet recte feras.
sed ecca<m> ipsa egreditur, nostri fundi calamitas;
nam quod nos capere oportet haec intercipit. 80 

I, ii

THAÏS, PHAEDRIA, PARMENO


THAÏS 
Miseram me, vereor ne illud gravius Phaedria
tulerit neve aliorsum atque ego feci acceperit,
quod heri intro missus non est. 
PHAEDRIA 
Totus, Parmeno,
tremo horreoque, postquam aspexi hanc. 
PARMENO 
Bono animo es:
accede ad ignem hunc, iam calesces plus satis. 85
THAÏS 
Quis hic loquitur? Ehem tun hic eras, mi Phaedria?
Quid hic stabas? Quor non recta intro ibas? 
PARMENO 
Ceterum
de exclusione verbum nullum? 
THAÏS 
Quid taces?
PHAEDRIA 
Sane quia vero haec mihi patent semper fores
aut quia sum apud te primus. 
THAÏS 
Missa istaec face. 90
PHAEDRIA 
Quid « missa»? O Thais, Thais, utinam esset mihi
pars aequa amoris tecum ac pariter fieret,
ut aut hoc tibi doleret itidem ut mihi dolet,
aut ego istuc abs te factum nihili penderem!
THAÏS 
Ne crucia te obsecro, anime mi, <mi> Phaedria. 95
Non pol, quo quemquam plus amem aut plus diligam,
eo feci; sed ita erat res, faciundum fuit.
PARMENO 
Credo, ut fit, misera prae amore exclusti hunc foras.
THAÏS 
Sicin agis, Parmeno? Age; sed huc qua gratia
te accersi iussi ausculta. 
PHAEDRIA 
Fiat. 
THAÏS 
Dic mihi 100
hoc primum, potin est hic tacere? 
PARMENO 
Eon? Optume.
Verum heus tu, hac lege tibi meam adstringo fidem:
quae vera audivi taceo et contineo optume;
sin falsum aut vanum aut finctumst, continuo palamst:
plenus rimarum sum, hac atque illac perfluo. 105
Proin tu, taceri si vis, vera dicito.
THAÏS 
Samia mihi mater fuit: ea habitabat Rhodi.
PARMENO 
Potest taceri hoc. 
THAÏS 
Ibi tum matri parvolam
puellam dono quidam mercator dedit
ex Attica hinc abreptam. 
PHAEDRIA 
Civemne? 
THAÏS 
Arbitror; 110
certum non scimus. Matris nomen et patris
dicebat ipsa: patriam et signa cetera
neque scibat neque per aetatem etiam potis erat.
Mercator hoc addebat: e praedonibus,
unde emerat, se audisse abreptam e Sunio. 115
Mater ubi accepit, coepit studiose omnia
docere, educere, ita ut<i> si esset filia.
Sororem plerique esse credebant meam.
Ego cum illo, quocum tum uno rem habebam hospite,
abii huc: qui mihi reliquit haec quae habeo omnia. 120
PARMENO 
urumque hoc falsumst: effluet. 
THAÏS 
Qui istuc? 
PARMENO 
Quia
neque tu uno eras contenta neque solus dedit;
nam hic quoque bonam magnamque partem ad te attulit.
THAÏS 
Itast; sed sine me pervenire quo volo.
Interea miles qui me amare occeperat 125
in Cariamst profectus; te interea loci
cognovi. Tute scis postilla quam intumum
habeam te et mea consilia ut tibi credam omnia.
PHAEDRIA 
Ne hoc quidem tacebit Parmeno. 
PARMENO 
Oh, dubiumne id est?
THAÏS 
Hoc agite, amabo. Mater mea illic mortuast 130
nuper. Eius frater aliquantum ad remst avidior.
Is ubi esse hanc forma videt honesta virginem,
et fidibus scire, pretium sperans ilico
producit, vendit. Forte fortuna adfuit
hic meus amicus; emit eam dono mihi, 135
inprudens harum rerum ignarusque omnium.
is venit: postquam sensit me tecum quoque
rem habere, fingit causas ne det sedulo.
Ait, si fidem habeat se iri praepositum tibi
apud me, ac non id metuat, ne, ubi acceperim, 140
sese relinquam, velle se illam mihi dare;
verum id vereri. Sed ego quantum suspicor,
ad virginem animum adiecit. 
PHAEDRIA 
Etiamne amplius?
THAÏS 
Nil; nam quaesivi. Nunc ego eam, mi Phaedria,
multae sunt causae quam ob rem cupio abducere: 145
primum quod soror est dicta; praeterea ut suis
restituam ac reddam. Sola sum; habeo hic neminem,
neque amicum neque cognatum. Quam ob rem, Phaedria,
cupio aliquos parere amicos beneficio meo.
Id, amabo, adiuta me, quo id fiat facilius. 150
Sine illum priores partis hosce aliquot dies
apud me habere. Nil respondes? 
PHAEDRIA 
Pessuma,
egon quicquam cum istis factis tibi respondeam?
PARMENO 
Eu noster, laudo: tandem perdoluit: vir es.
PHAEDRIA 
Aut ego nescibam quorsum tu ires? « Parvola 155
hinc est abrepta; eduxit mater pro sua;
soror dictast; cupio abducere, ut reddam suis »:
nempe omnia haec nunc verba huc redeunt denique:
ego excludor, ille recipitur. Qua gratia?
nisi si illum plus amas quam me et istam nunc times 160
quae advectast ne illum talem praeripiat tibi.
THAÏS 
Ego id timeo? 
PHAEDRIA 
Quid te ergo aliud sollicitat? cedo.
num solus ille dona dat? Numcubi meam
benignitatem sensisti in te claudier?
Nonne, ubi mi dixti cupere te ex Aethiopia 165
ancillulam, relictis rebus omnibus
quaesivi? Porro eunuchum dixti velle te,
quia solae utuntur is reginae; repperi,
heri minas viginti pro ambobus dedi.
Tamen contemptus abs te haec habui in memoria: 170
ob haec facta abs te spernor? 
THAÏS 
Quid istic, Phaedria?
Quamquam illam cupio abducere atque hac re arbitror
id fieri posse maxume, verum tamen,
potius quam te inimicum habeam, faciam ut iusseris.
PHAEDRIA 
Utinam istuc verbum ex animo ac vere diceres 175
« Ppotius quam te inimicum habeam »! Si istuc crederem
sincere dici, quidvis possem perpeti.
PARMENO 
Labascit victus uno verbo quam cito!
THAÏS 
Ego non ex animo misera dico? quam ioco
rem voluisti a me tandem, quin perfeceris? 180
Ego impetrare nequeo hoc abs te, biduom
saltem ut concedas solum. 
PHAEDRIA 
Siquidem biduom;
verum ne fiant isti viginti dies.
THAÏS 
Profecto non plus biduom aut ...
PHAEDRIA 
« Aut » nil moror.
THAÏS 
Non fiet: hoc modo sine te exorem. 
PHAEDRIA 
Scilicet 185
faciundumst quod vis. 
THAÏS 
Merito te amo, bene facis.
PHAEDRIA 
Rus ibo: ibi hoc me macerabo biduom.
Ita facere certumst: mos gerundust Thaidi.
Tu, Parmeno, huc fac illi adducantur. 
PARMENO 
Maxume.
PHAEDRIA 
In hoc biduom, Thais, vale. 
THAÏS 
Mi Phaedria, 190
et tu. Numquid vis aliud? 
PHAEDRIA 
Egone quid velim?
cum milite istoc praesens absens ut sies,
dies noctesque me ames, me desideres,
me somnies, me exspectes, de me cogites,
me speres, me te oblectes, mecum tota sis: 195
meus fac sis postremo animus, quando ego sum tuos. -
THAÏS 
Me miseram, fors[it]an hic mihi parvam habeat fidem
atque ex aliarum ingeniis nunc me iudicet.
Ego pol, quae mihi sum conscia, hoc certo scio
neque me finxisse falsi quicquam neque meo 200
cordi esse quemquam cariorem hoc Phaedria.
Et quidquid huius feci, causa virginis
feci; nam me eius fratrem spero propemodum
iam repperisse, adulescentem adeo nobilem;
et is hodie venturum ad me constituit domum. 205
Concedam hinc intro atque exspectabo dum venit. 

ACTVS II, i

PHAEDRIA, PARMENO

PHAEDRIA 
Fac, ita ut iussi, deducantur isti. 
PARMENO 
Faciam. 
PHAEDRIA 
At diligenter.
PARMENO 
Fiet. 
PHAEDRIA 
At mature. 
PARMENO 
Fiet. 
PHAEDRIA 
Satine hoc mandatumst tibi? 
PARMENO 
Ah,
rogitare, quasi difficile sit!
Utinam tam aliquid invenire facile possis, Phaedria, 210
quam hoc peribit ! 
PHAEDRIA 
Ego quoque una pereo, quod mist carius;
ne istuc tam iniquo patiare animo. 
PARMENO 
Minime; qui effectum dabo.
sed numquid aliud imperas?
PHAEDRIA 
Munus nostrum ornato verbis, quod poteris, et istum aemulum,
quod poteris, ab ea pellito. 215
PARMENO 
Memini, tam etsi nullus moneas. 
PHAEDRIA 
Ego rus ibo atque ibi manebo.
PARMENO 
Censeo. 
PHAEDRIA 
Sed heus tu. 
PARMENO 
Quid vis? 
PHAEDRIA 
Censen posse me obfirmare et
perpeti ne redeam interea? 
PARMENO 
Tene? Non hercle arbitror;
nam aut iam revortere, aut mox noctu te adiget horsum insomnia.
PHAEDRIA 
Opus faciam, ut defetiger usque, ingratiis ut dormiam. 220
PARMENO 
Vigilabis lassus: hoc plus facies. 
PHAEDRIA 
Abi, nil dicis, Parmeno.
Eiciunda hercle haec est mollities animi; nimis me indulgeo.
tandem non ego illam caream, si sit opus, vel totum triduom? 
PARMENO 
Hui
univorsum triduom? Vide quid agas. 
PHAEDRIA 
Stat sententia. -
PARMENO 
Di boni, quid hoc morbist? Adeon homines inmutarier 225
ex amore ut non cognoscas eundem esse! Hoc nemo fuit
minus ineptus, mage severus quisquam nec mage continens.
Sed quis hic est qui huc pergit? Attat hic quidem est parasitus Gnatho
militis: ducit secum una virginem dono huic. Papae
facie honesta! Mirum ni ego me turpiter hodie hic dabo 230
cum meo decrepito hoc eunucho. Haec superat ipsam Thaidem. 

II, ii

GNATHO, PARMENO

GNATHO 
Di inmortales, homini homo quid praestat? stulto intellegens
quid inter est ! Hoc adeo ex hac re venit in mentem mihi:
conveni hodie adveniens quendam mei loci hinc atque ordinis,
hominem haud inpurum, itidem patria qui abligurrierat bona: 235
Video sentum, squalidum, aegrum, pannis annisque obsitum. 
« Quid istuc » inquam « ornatist? - Quoniam miser quod habui perdidi, em
quo redactus sum. Omnes noti me atque amici deserunt. »
Hic ego illum contempsi prae me. « Quid homo » inquam « ignavissime?
itan parasti te ut spes nulla relicua in te siet tibi? 240
Simul consilium cum re amisti? viden me ex eodem ortum loco?
Qui color, nitor, vestitus, quae habitudost corporis!
Omnia habeo neque quicquam habeo; nil quom est, nil defit tamen. »
- At ego infelix neque ridiculus esse neque plagas pati
possum. - Quid? tu his rebus credis fieri? Tota erras via. 245
Olim isti fuit generi quondam quaestus apud saeclum prius:
hoc novomst aucupium; ego adeo hanc primus inveni viam.
Est genus hominum qui esse primos se omnium rerum volunt,
nec sunt: hos consector; hisce ego non paro me ut rideant,
sed eis ultro adrideo et eorum ingenia admiror simul. 250
Quidquid dicunt, laudo; id rursum si negant, laudo id quoque;
negat quis: nego; ait, aio; postremo imperavi egomet mihi
omnia adsentari. Is quaestus nunc est multo uberrimus. »
PARMENO 
Scitum hercle hominem! hic homines prorsum ex stultis insanos facit.
GNATHO 
Dum haec loquimur, interea loci ad macellum ubi advenimus, 255
concurrunt laeti mi obviam cuppedenarii omnes,
cetarii, lanii, coqui, fartores, piscatores,
quibus et re salva et perdita profueram et prosum saepe:
salutant, ad cenam vocant, adventum gratulantur.
Ille ubi miser famelicus videt mi esse tantum honorem et 260
tam facile victum quaerere, ibi homo coepit me obsecrare,
ut sibi liceret discere id de me. Sectari iussi,
si potis est, tamquam philosophorum habent disciplinae ex ipsis
vocabula, parasiti ita ut Gnathonici vocentur.
PARMENO 
Viden otium et cibus quid facit alienus? 
GNATHO 
Sed ego cesso 265
ad Thaidem hanc deducere et rogare ad cenam ut veniat?
Sed Parmenonem ante ostium Thainis tristem video,
rivalis servom: salva rest. Nimirum hic homines frigent.
Nebulonem hunc certumst ludere. 
PARMENO 
Hisce hoc munere arbitrantur
suam Thaidem esse. 
GNATHO 
Plurima salute Parmenonem 270
summum suom inpertit Gnatho. Quid agitur? 
PARMENO 
Statur. 
GNATHO 
Video.
Num quid nam hic quod nolis vides? 
PARMENO 
Te. 
GNATHO 
Credo; at numquid aliud?
PARMENO 
Qui dum? 
GNATHO 
Quia tristi's. 
PARMENO 
Nil quidem. 
GNATHO 
Ne sis; sed quid videtur
hoc tibi mancupium? 
PARMENO 
Non malum hercle. 
GNATHO 
Uro hominem. 
PARMENO 
Ut falsus animist!
GNATHO 
Quam hoc munus gratum Thaidi arbitrare esse? 
PARMENO 
Hoc nunc dicis 275
eiectos hinc nos: omnium rerum, heus, vicissitudost.
GNATHO 
Sex ego te totos, Parmeno, hos mensis quietum reddam
ne sursum deorsum cursites neve usque ad lucem vigiles.
Ecquid beo te? 
PARMENO 
Men? Papae !
GNATHO 
Sic soleo amicos. 
PARMENO 
Laudo.
GNATHO 
Detineo te. Fortasse tu profectus alio fueras. 280
PARMENO 
Nusquam. 
GNATHO 
Tum tu igitur paullulum da mi operae: fac ut admittar
ad illam. 
PARMENO 
Age modo, i: nunc tibi patent fores hae quia istam ducis.
GNATHO 
Numquem evocari hinc vis foras? 
PARMENO 
Sine biduom hoc praetereat.
Qui mihi nunc uno digitulo fores aperis fortunatus,
ne tu istas faxo calcibus saepe insultabisfrustra. 285
GNATHO 
Etiam nunc tu hic stas, Parmeno? Eho numnam hic relictu's custos,
ne quis forte internuntius clam a milite ad istam curset?
PARMENO 
Facete dictum: mira vero, militi qui placeat? -
Sed video erilem filium minorem huc advenire.
Miror quid ex Piraeo abierit; nam ibi custos publice est nunc. 290
Non temere est; et properans venit: nescio quid circumspectat. 

II, iii

CHAEREA, PARMENO

CHAEREA 
Occidi!
Neque virgost usquam neque ego, qui illam e conspectu amisi meo.
Ubi quaeram, ubi investigem, quem perconter, quam insistam viam
incertus sum. Una haec spes est: ubi ubi est, diu celari non potest. 295
O faciem pulchram! Deleo omnis dehinc ex animo mulieres:
taedet cotidianarum harum formarum. 
PARMENO 
Ecce autem alterum!
Nescio quid de amore loquitur. O infortunatum senem!
Hic vero est, qui si occeperit,
ludum iocumque dices fuisse illum alterum, 300
praeut huius rabies quae dabit.
CHAEREA 
Ut illum di deaeque senium perdant qui me hodie remoratus est,
meque adeo qui restiterim, tum autem qui illum flocci fecerim.
Sed eccum Parmenonem. Salve. 
PARMENO 
Quid tu's tristi'? quidve's alacris?
unde is? 
CHAEREA 
Egone? Nescio hercle 305
neque unde eam neque quorsum eam: ita prorsus sum oblitus mei.
PARMENO 
Qui quaeso? 
CHAEREA 
Amo. 
PARMENO 
Hem ! 
CHAEREA 
Nunc, Parmeno, ostendes te qui vir sies.
Scis te mihi saepe pollicitum esse :  « Chaerea, aliquid inveni
modo quod ames; in ea re utilitatem ego faciam ut cognoscas meam »,
Quom in cellulam ad te patris penum omnem congerebam clanculum. 310
PARMENO 
Age, inepte. 
CHAEREA 
Hoc hercle factumst. Fac, sis, nunc promissa adpareant,
si adeo digna res[es]t ubi tu nervos intendas tuos.
Haud similis virgost virginum nostrarum, quas matres student
demissis umeris esse, vincto pectore, ut gracilae sient.
Si quaest habitior paullo pugilem esse aiunt, deducunt cibum: 315
tam etsi bonast natura, reddunt curatura iunceas:
itaque ergo amantur. 
PARMENO 
Quid tua istaec? 
CHAEREA 
Nova figura oris. 
PARMENO 
Papae !
CHAEREA 
Color verus, corpus solidum et suci plenum. 
PARMENO 
Anni? 
CHAEREA 
Anni? sedecim.
PARMENO 
Flos ipse. 
CHAEREA 
<Nunc> hanc tu mihi vel vi, vel clam, vel precario
fac tradas: mea nil refert dum potiar modo. 320
PARMENO 
Quid? virgo quoiast? 
CHAEREA 
Nescio hercle. 
PARMENO 
Undest? 
CHAEREA 
Tantundem.
PARMENO 
Ubi habitat?
CHAEREA 
Ne id quidem. 
PARMENO 
Ubi vidisti? 
CHAEREA 
In via. 
PARMENO 
Qua ratione eam amisti?
CHAEREA 
Id equidem adveniens mecum stomachabar modo;
nec quemquam ego esse hominem arbitror quoi mage bonae
felicitates omnes advorsae sient. 325
Quid hoc est sceleris ? Perii. 
PARMENO 
Quid factumst? 
CHAEREA 
Rogas?
Patris cognatum atque aequalem Archidemidem
novistin? 
PARMENO 
Quidni? 
CHAEREA 
Is, dum hanc sequor, fit mi obviam.
PARMENO 
Incommode hercle. 
CHAEREA 
Immo enimvero infeliciter;
nam incommoda alia sunt dicenda, Parmeno. 330
Illum liquet mihi deierare his mensibus
sex, septem prorsum non vidisse proxumis,
nisi nunc, quom minime vellem minimeque opus fuit.
Eho, nonne hoc monstri similest? Quid ais? 
PARMENO 
Maxume.
CHAEREA 
Continuo occurrit ad me, quam longe quidem, 335
incurvos tremulus labiis demissis gemens:
« Heus heus tibi dico, Chaerea » inquit. Restiti.
« Scin quid ego te volebam? - Dic. - Cras est mihi
iudicium. - Quid tum? - Ut diligenter nunties
patri, advocatus mane mi esse ut meminerit. » 340
Dum haec dicit abiit hora. rogo numquid velit.
« Recte »  inquit. Abeo. Quom huc respicio ad virginem,
illa sese interea commodum huc advorterat
in hanc nostram plateam. 
PARMENO 
Mirum ni hanc dicit, modo
huic quae datast dono. 
CHAEREA 
Huc quom advenio nulla erat. 345
PARMENO 
Comites secuti scilicet sunt virginem?
CHAEREA 
Verum: parasitus cum ancilla. 
PARMENO 
Ipsast: ilicet;
desine; iam conclamatumst. 
CHAEREA 
Alias res agis.
PARMENO 
Istuc ago equidem. 
CHAEREA 
Nostin quae sit, dic mihi, aut
vidistin? 
PARMENO 
Vidi, novi; scio quo abducta sit. 350
CHAEREA 
Eho, Parmeno mi, nostin? et scis ubi siet?
PARMENO 
Huc deductast ad meretricem Thaidem: ei dono datast.
CHAEREA 
Quis is est tam potens cum tanto munere hoc? 
PARMENO 
Miles Thraso,
Phaedriae rivalis. 
CHAEREA 
Duras fratris partis praedicas.
PARMENO 
Immo enim si scias quod donum huic dono contra comparet, 355
[tum] magis id dicas. 
CHAEREA 
Quodnam, quaeso, hercle? 
PARMENO 
Eunuchum. 
CHAEREA
Illumne obsecro,
inhonestum hominem, quem mercatus est heri, senem mulierem?
PARMENO 
Istunc ipsum. 
CHAEREA 
Homo quatietur certe cum dono foras.
Sed istam Thaidem non scivi nobis vicinam. 
PARMENO 
Haud diust.
CHAEREA 
Perii, numquamne etiam me illam vidisse! Eho dum dic mihi: 360
estne, ut fertur, forma? 
PARMENO 
Sane. 
CHAEREA 
At nil ad nostram hanc? 
PARMENO 
Alia rest.
CHAEREA 
Obsecro hercle, Parmeno, fac ut potiar. 
PARMENO 
Faciam sedulo ac
dabo operam, adiuvabo. Numquid me aliud? 
CHAEREA 
Quo nunc is? 
PARMENO 
Domum,
ut mancupia haec, ita ut<i> iussit frater, ducam ad Thaidem.
CHAEREA 
O fortunatum istum eunuchum quiquidem in hanc detur domum! 365
PARMENO 
Quid ita? 
CHAEREA 
Rogitas? summa forma semper conservam domi
videbit, conloquetur, aderit una in unis aedibus,
cibum non numquam capiet cum ea, interdum propter dormiet.
PARMENO 
Quid si nunc tute fortunatus fias? 
CHAEREA 
Qua re, Parmeno?
Responde. 
PARMENO 
Capias tu illius vestem. 
CHAEREA 
Vestem? Quid tum postea? 370
PARMENO 
Pro illo te ducam. 
CHAEREA 
Audio. 
PARMENO 
Te esse illum dicam. 
CHAEREA 
Intellego.
PARMENO 
Tu illis fruare commodis quibus tu illum dicebas modo:
cibum una capias, adsis, tangas, ludas, propter dormias,
quandoquidem illarum neque te quisquam novit neque scit qui sies.
Praeterea forma et aetas ipsast facile ut pro eunucho probes. 375
CHAEREA 
Dixti pulchre. Numquam vidi melius consilium dari.
Age, eamus intro nunciam: orna me, abduc, duc, quantum potest.
PARMENO 
Quid agis? Iocabar equidem. 
CHAEREA 
Garris. 
PARMENO 
Perii, quid ego egi miser!
quo trudis ? perculeris iam tu me. Tibi equidem dico, mane.
CHAEREA 
Eamus. 
PARMENO 
Pergin? 
CHAEREA 
Certumst. 
PARMENO 
Vide ne nimium calidum hoc sit modo. 380
CHAEREA 
Non est profecto: sine. 
PARMENO 
At enim istaec in me cudetur faba. 
CHAEREA 
Ah !
PARMENO
Flagitium facimus. 
CHAEREA 
An id flagitiumst, si in domum meretriciam
deducar et illis crucibuS, quae nos nostramque adulescentiam
habent despicatam et quae nos semper omnibus cruciant modis,
nunc referam gratiam atque eas itidem fallam, ut ab is fallimur? 385
an potius haec patri aequomst fieri ut a me ludatur dolis?
Quod qui rescierint, culpent; illud merito factum omnes putent.
PARMENO 
Quid istic? Si certumst facere, facias; verum ne post conferas
culpam in me. 
CHAEREA 
Non faciam. 
PARMENO 
Iubesne? 
CHAEREA 
Iubeam? cogo atque impero:
numquam defugiam auctoritatem. Sequere. 
PARMENO 
Di vortant bene! 390

ACTUS III, i

THRASO, GNATHO, PARMENO

THRASO 
Magnas vero agere gratias Thais mihi?
GNATHO 
Ingentis. 
THRASO 
Ain tu, laetast? 
GNATHO 
Non tam ipso quidem
dono quam abs te datum esse: id vero serio
triumphat. 
PARMENO 
Hoc proviso, ut, ubi tempus siet,
deducam. Sed eccum militem. 
THRASO 
Est istuc datum 395
profecto, ut grata mihi sint quae facio omnia.
GNATHO 
Advorti hercle animum. 
THRASO 
Vel rex semper maxumas
mihi agebat quidquid feceram; aliis non item.
GNATHO 
Labore alieno magno partam gloriam
verbis saepe in se transmovet qui habet salem, 400
quod in test. 
THRASO 
Habes. 
GNATHO 
Rex te ergo in oculis...
THRASO 
Scilicet.
GNATHO 
Gestare. 
THRASO 
Vero: credere omnem exercitum,
consilia. 
GNATHO 
Mirum. 
THRASO 
Tum sicubi eum satietas
hominum aut negoti siquando odium ceperat,
requiescere ubi volebat, quasi... nostin? 
GNATHO 
Scio: 405
quasi ubi illam exspueret miseriam ex animo. 
THRASO 
Tenes.
Tum me convivam solum abducebat sibi. 
GNATHO 
Hui,
regem elegantem narras. 
THRASO 
Immo sic homost:
perpaucorum hominum. 
GNATHO 
Immo nullorum, arbitror,
si tecum vivit. 
THRASO 
Invidere omnes mihi, 410
mordere clanculum; ego non flocci pendere;
illi invidere misere; verum unus tamen
inpense, elephantis quem Indicis praefecerat,
is ubi molestus magis est, « Quaeso » inquam  « Strato,
eon es ferox quia habes imperium in beluas? » 415
GNATHO 
Pulchre mehercle dictum et sapienter. Papae,
iugularas hominem. Quid ille? 
THRASO 
Mutus ilico.
GNATHO 
Quidni esset? 
PARMENO 
Di vostram fidem, hominem perditum
miserumque et illum sacrilegum! 
THRASO 
Quid ? illud, Gnatho,
quo pacto Rhodium tetigerim in convivio, 420
numquam tibi dixi? 
GNATHO 
Numquam; sed narra obsecro.
Plus miliens audivi. 
THRASO 
Una in convivio
erat hic, quem dico, Rhodius adulescentulus.
Forte habui scortum; coepit ad id adludere
et me inridere. « Quid ais » inquam homini  « inpudens? 425
lepus tute's, pulpamentum quaeris? » 
GNATHO 
Ha ha hae !
THRASO 
Quid est? 
GNATHO 
Facete, lepide, laute, nil supra.
Tuomne, obsecro te, hoc dictum erat? Vetus credidi.
THRASO 
Audieras? 
GNATHO 
Saepe, et fertur in primis. 
THRASO 
Meumst.
GNATHO 
Dolet dictum inprudenti adulescenti et libero. 430
PARMENO 
At te di perdant! 
GNATHO 
Quid ille quaeso? 
THRASO 
Perditus.
Risu omnes qui aderant emoriri. Denique
metuebant omnes iam me. 
GNATHO 
Haud iniuria.
THRASO 
Sed heus tu, purgon ego me de istac Thaidi,
quod eam me amare suspicatast? 
GNATHO 
Nil minus. 435
Immo auge mage suspicionem. 
THRASO 
Quor? 
GNATHO 
Rogas?
Scin, si quando illa mentionem Phaedriae
facit aut si laudat, te ut male urat...? 
THRASO 
Sentio.
GNATHO 
Id ut ne fiat haec res solast remedio:
ubi nominabit Phaedriam, tu Pamphilam 440
continuo; siquando illa dicet « Phaedriam
intro mittamus comissatum, » « Pamphilam
cantatum provocemus. » Si laudabit haec
illiusformam, tu huius contra. Denique
par pro pari referto quod eam mordeat. 445
THRASO 
Siquidem me amaret, tum istuc prodesset, Gnatho.
GNATHO 
Quando illud quod tu das exspectat atque amat,
Jamdudum te amat, iamdudum illi facile fit
quod doleat; metuit semper, quem ipsa nunc capit
fructum, ne quando iratus tu alio conferas. 450
THRASO 
Bene dixti, ac mihi istuc non in mentem venerat.
GNATHO 
Ridiculum; non enim cogitaras. Ceterum
idem hoc tute meliu' quanto invenisses, Thraso! 

III, ii

THAIS, THRASO, GNATHO, PARMENO, PYTHIAS

THAIS 
Audire vocem visa sum modo militis.
Atque eccum. Salve, mi Thraso. 
THRASO 
O Thais mea, 455
meum savium, quid agitur? Ecquid nos amas
de fidicina istac? 
PARMENO 
Quam venuste! Quod dedit
principium adveniens! 
THAIS 
Plurimum merito tuo.
GNATHO 
Eamus ergo ad cenam. Quid stas? 
PARMENO 
Em alterum !
ex homine hunc natum dicas? 
THAIS 
Ubi vis, non moror. 460
PARMENO 
Adibo atque adsimulabo quasi nunc exeam.
Ituran, Thais, quopiam es? 
THAIS 
Ehem, Parmeno !
Bene fecisti; hodie itura...
PARMENO 
Quo? 
THAIS 
Quid, hunc non vides?
PARMENO 
Video et me taedet. Ubi vis, dona adsunt tibi
a Phaedria. 
THRASO 
Quid stamus? quor non imus hinc? 465
PARMENO 
Quaeso hercle ut liceat, pace quod fiat tua,
dare huic quae volumus, convenire et conloqui.
THRASO 
Perpulchra, credo, dona aut nostri similia.
PARMENO 
Res indicabit. Heus, iubete istos foras
exire, quos iussi, ocius. procede tu huc. 470
Ex Aethiopiast usque haec. 
THRASO 
Hic sunt tres minae.
GNATHO 
Vix. 
PARMENO 
Ubi tu es, Dore? accede huc. Em eunuchum tibi,
quam liberali facie, quam aetate integra!
THAIS 
Ita me di ament, honestust. 
PARMENO 
Quid tu ais, Gnatho?
Num quid habes quod contemnas? Quid tu autem, Thraso? 475
Tacent: satis laudant. Fac periclum in litteris,
fac in palaestra, in musicis: quae liberum
scire aequomst adulescentem, sollertem dabo.
THRASO 
Ego illum eunuchum, si opus siet, vel sobrius...
PARMENO 
Atque haec qui misit non sibi soli postulat 480
te vivere et sua causa excludi ceteros,
neque pugnas narrat, neque cicatrices suas
ostentat, neque tibi obstat, quod quidam facit;
verum ubi molestum non erit, ubi tu voles,
ubi tempus tibi erit, sat habet si tum recipitur. 485
THRASO 
Adparet servom hunc esse domini pauperis
miserique. 
GNATHO 
Nam hercle nemo posset, sat scio,
qui haberet qui pararet alium, hunc perpeti.
PARMENO 
Tace tu, quem te ego esse infra infimos omnis puto
homines; nam qui huic animum adsentari induxeris, 490
e flamma petere te cibum posse arbitror.
THRASO 
Iamne imus? 
THAIS 
Hos prius intro ducam, et quae volo
simul imperabo; post huc continuo exeo.
THRASO 
Ego hinc abeo: tu istanc opperire. 
PARMENO 
Haud convenit
una ire cum amica imperatorem in via. 495
THRASO 
Quid tibi ego multa dicam? domini similis es.
GNATHO 
Ha ha hae !
THRASO 
Quid rides? 
GNATHO 
Istuc quod dixti modo;
et illud de Rhodio dictum quom in mentem venit.
Sed Thais exit. 
THRASO 
Abi prae, curre, ut sint domi
parata. 
GNATHO 
Fiat.
THAIS 
Diligenter, Pythias, 500
fac cures, si Chremes hoc forte advenerit,
ut ores primum ut maneat; si id non commodumst,
ut redeat; si id non poterit, ad me adducito.
PYTHIAS
Ita faciam. 
THAIS 
Quid? Quid aliud volui dicere?
Ehem, curate istam diligenter virginem: 505
domi adsitis facite. 
THRASO 
Eamus. 
THAIS 
Vos me sequimini. 

III, iii

CHREMES, PYTHIAS

CHREMES 
Profecto quanto mage magisque cogito,
nimirum dabit haec Thais mihi magnum malum:
ita me ab ea astute video labefactarier,
iam tum quom primum iussit me ad se accersier. 510
Roget quis « Quid rei tibi cum illa? » Ne noram quidem.
Ubi veni, causam ut ibi manerem repperit:
ait rem divinam fecisse, et rem seriam
velle agere mecum. Iam tum erat suspicio
dolo malo haec fieri omnia. Ipsa accumbere 515
mecum, mihi sese dare, sermonem quaerere.
Ubi friget, huc evasit, quam pridem pater
mihi et mater mortui essent. Dico, iamdiu.
Rus Sunii ecquod habeam et quam longe a mari.
Credo ei placere hoc: sperat se a me avellere. 520
Postremo, ecqua inde parva periisset soror;
ecquis cum ea una; quid habuisset quom perit;
ecquis eam posset noscere. Haec quor quaeritet?
Nsi si illa forte quae olim periit parvola
soror, hanc se intendit esse, ut est audacia. 525
Verum ea si vivit annos natast sedecim,
non maior: Thais quam ego sum maiusculast.
Misit porro orare ut venirem serio.
Aut dicat quid volt aut molesta ne siet:
non hercle veniam tertio. Heus heus, ecquis hic? 530
Ego sum Chremes. 
PYTHIAS 
O capitulum lepidissimum!
CHREMES 
Dico ego mi insidias fieri? 
PYTHIAS 
Thais maxumo
te orabat opere, ut cras redires. 
CHREMES 
Rus eo.
PYTHIAS 
Fac, amabo. 
CHREMES 
Non possum, inquam. 
PYTHIAS at tu apud nos hic mane
dum redeat ipsa. 
CHREMES 
Nil minus. 
PYTHIAS 
Quor, mi Chremes? 535
CHREMES 
Malam rem hinc ibis? 
PYTHIAS 
Si istuc ita certumst tibi,
amabo ut illuc transeas ubi illast. 
CHREMES 
Eo.
PYTHIAS 
Abi, Dorias, cito hunc deduce ad militem. 

III, iv

ANTIPHO

ANTIPHO
Heri aliquot adulescentuli coiimus in Piraeo
in hunc diem, ut de symbolis essemus. Chaeream ei rei 540
praefecimus; dati anuli; locus, tempus constitutumst.
Praeteriit tempus: quo in loco dictumst parati nil est :
homo ipse nusquamst, neque scio quid dicam aut quid coniectem.
Nunc mi hoc negoti ceteri dedere, ut illum quaeram
Idque adeo visam, si domist. Quisnam hinc ab Thaide exit? 545
Is est an non est? Ipsus est. Quid hoc hominist? Qui hic ornatust?
Quid illud malist? Nequeo satis mirari neque conicere;
nisi, quidquid est, procul hinc lubet prius quid sit sciscitari. 

III.v

CHAEREA, ANTIPHO

CHAEREA
Numquis hic est? Nemost. Numquis hinc me sequitur? Nemo homost.
Iamne erumpere hoc licet mi gaudium? Pro Iuppiter, 550
nunc est profecto interfici quom perpeti me possum,
ne hoc gaudium contaminet vita aegritudine aliqua.
Ssed neminemne curiosum intervenire nunc mihi,
qui me sequatur quoquo eam, rogitando obtundat, enicet,
quid gestiam, aut quid laetus sim, quo pergam, unde emergam, ubi siem 555
vestitum hunc nanctus, quid mi quaeram, sanus sim anne insaniam!
ANTIPHO 
Adibo atque ab eo gratiam hanc, quam video velle, inibo.
Chaerea, quid est quod sic gestis? Quid sibi hic vestitus quaerit?
quid est quod laetus es? quid tibi vis? Satine sanu's? Quid me adspectas?
Quid taces? 
CHAEREA
O festus dies hominis! amice, salve: 560
nemost hominum quem ego nunc magis cuperem videre quam te.
ANTIPHO 
Narra istuc quaeso quid sit. 
CHAEREA
Immo ego te obsecro hercle ut audias.
Nostin hanc quam amat frater? 
ANTIPHO 
novi: nempe, opinor, Thaidem.
CHAEREA
Istam ipsam. 
ANTIPHO 
Sic commemineram. 
CHAEREA
Quaedam hodie est <ei> dono data
virgo. Quid ego eiustibi nunc faciem praedicem aut laudem, Antipho, 565
quom ipsum me noris quam elegans formarum spectator siem?
In hac commotus sum. 
ANTIPHO 
Ain tu? 
CHAEREA
Primam dices, scio, si videris.
Quid multa verba? Amare coepi. Forte fortuna domi
erat quidam eunuchus, quem mercatus fuerat frater Thaidi,
neque is deductus etiamdum ad eam. Submonuit me Parmeno 570
ibi servos quod ego arripui. 
ANTIPHO 
Quid id est? 
CHAEREA
Tacitus citius audies:
ut vestem cum illo mutem et pro illo iubeam me illoc ducier.
ANTIPHO 
Pro eunuchon? 
CHAEREA
Sic est. 
ANTIPHO 
Quid ex ea re tandem ut caperes commodi?
CHAEREA
Rogas? Viderem, audirem, essem una quacum cupiebam, Antipho.
Num parva causa aut prava ratiost? Traditus sum mulieri. 575
Illa ilico ubi me accepit, laeta vero ad se abducit domum;
commendat virginem. 
ANTIPHO 
Quoi? Tibine? 
CHAEREA
Mihi. 
ANTIPHO 
Satis tuto tamen?
CHAEREA
Edicit ne vir quisquam ad eam adeat et mihi ne abscedam imperat;
in interiore parti ut maneam solus cum sola. Adnuo
terram intuens modeste. 
ANTIPHO 
Miser. 
CHAEREA
« Ego » inquit  « ad cenam hinc eo. » 580
Abducit secum ancillas; paucae quae circum illam essent, manent
noviciae puellae. Continuo haec adornant ut lavet.
Adhortor properent. Dum adparatur, virgo in conclavi sedet,
suspectans tabulam quandam pictam: ibi inerat pictura haec, Iovem
quo pacto Danaae misisse aiunt quondam in gremium imbrem aureum. 585
Egomet quoque id spectare coepi; et quia consimilem luserat
iam olim ille ludum, inpendio magis animus gaudebat mihi,
deum sese in hominem convortisse atque in alienas tegulas
venisse clanculum per inpluvium fucum factum mulieri.
At quem deum! Qui templa caeli summa sonitu concutit. 590
Ego homuncio hoc non facerem? Ego illud vero ita feci ac lubens.
Dum haec mecum reputo, accersitur lavatum interea virgo:
iit, lavit, rediit; deinde eam in lecto illae conlocarunt.
Sto exspectans si quid mi imperent. Venit una, « Heus tu »  inquit « Dore,
cape hoc flabellum, ventulum huic sic facito, dum lavamur; 595
ubi nos laverimus, si voles, lavato. »  Accipio tristis.
ANTIPHO 
Tum equidem istuc os tuom inpudens videre nimium vellem,
qui esset status, flabell<ul>um tenere te asinum tantum.
CHAEREA
Vix elocutast hoc, foras simul omnes proruont se,
abeunt lavatum, perstrepunt, ita ut fit domini ubi absunt. 600
Interea somnus virginem opprimit. Ego limis specto
sic per flabellum clanculum; simul alia circumspecto,
satin explorata sint. Video esse. Pessulum ostio obdo.
ANTIPHO 
Quid tum? 
CHAEREA
Quid « quid tum, » fatue? 
ANTIPHO 
Fateor. 
CHAEREA
An ego occasionem
mi ostentam, tantam, tam brevem, tam optatam, tam insperatam 605
amitterem? Tum pol ego is essem vero qui simulabar.
ANTIPHO 
Sane hercle ut dicis. Sed interim de symbolis quid actumst?
CHAEREA
Paratumst. 
ANTIPHO 
Frugi es. Ubi? Domin? 
CHAEREA
Immo apud libertum Discum.
ANTIPHO 
Perlongest, sed tanto ocius properemus. Muta vestem.
CHAEREA
Ubi mutem? Perii; nam domo exsulo nunc: metuo fratrem 610
ne intus sit; porro autem pater ne rure redierit iam.
ANTIPHO 
Eamus ad me, ibi proxumumst ubi mutes. 
CHAEREA
Recte dicis.
Eamus; et de istac simul, quo pacto porro possim
potiri, consilium volo capere una tecum. 
ANTIPHO 
Fiat. 

ACTVS IV, i

DORIAS

DORIAS
Ita me di ament, quantum ego illum vidi, non nil timeo misera, 615
nequam ille hodie insanu'sturbam faciat aut vim Thaidi.
nam postquam iste advenit Chremes adulescens, frater virginis,
militem rogat ut illum admitti iubeat. Ille continuo irasci,
neque negare audere. Thais porro instare ut hominem invitet.
Id faciebat retinendi illius causa, quia illa quae cupiebat 620
de sorore eius indicare, ad eam rem tempus non erat.
Invitat tristis: mansit. Ibi illa cum illo sermonem ilico.
Miles vero sibi putare adductum ante oculos aemulum;
voluit facere contra huic aegre: « Heus » inquit « puer<e>, Pamphilam
accerse ut delectet hic nos. » Illa [exclamat] : « Minime gentium: 625
in convivium illam? » Miles tendere: inde ad iurgium.
interea aurum sibi clam mulier demit, dat mi ut auferam.
Hoc est signi: ubi primum poterit, se illinc subducet scio. 

IV, ii

PHAEDRIA, DORIAS

PHAEDRIA
Dum rus eo, coepi egomet mecum inter vias,
ita ut fit ubi quid in animost molestiae, 630
aliam rem ex alia cogitare, et ea omnia in
peiorem partem. Quid opust verbis? Dum haec puto,
praeterii inprudens villam. Longe iam abieram
quom sensi; redeo rursum, male me vero habens.
Ubi ad ipsum veni devorticulum, constiti: 635
occepi mecum cogitare : « Hem biduom hic
manendumst soli sine illa? Quid tum postea?
Nil est. Quid? nil? Si non tangendi copiast,
eho, ne videndi quidem erit? Si illud non licet,
saltem hoc licebit. Certe extrema linea 640
amare haud nil est. » Villam praetereo sciens.
Sed quid hoc quod timida subito egreditur Pythias? 

IV, III

PYTHIAS, DORIAS, PHAEDRIA

PYTHIAS 
Ubi ego illum scelerosum misera atque inpium inveniam? aut ubi quaeram?
hoccin tam audax facinus facere esse ausum! 
PHAEDRIA 
Perii: hoc quid sit vereor.
PYTHIAS 
Quin etiam insuper scelus, postquam ludificatust virginem, 645
Vestem omnem miserae discidit, tum ipsam capillo conscidit.
PHAEDRIA 
Hem. 
PYTHIAS 
Qui nunc si detur mihi,
ut ego unguibus facile illi in oculos involem venefico!
PHAEDRIA 
Nescio quid profecto absente nobis turbatumst domi.
Adibo. Qid istuc? quid festinas? aut quem quaeris, Pythias? 650
PYTHIAS 
Ehem, Phaedria, egon? quem quaeram? in' hinc quo dignu's cum donis tuis
tam lepidis? 
PHAEDRIA 
Quid istuc est rei?
PYTHIAS 
Rogas me? eunuchum quem dedisti nobis quas turbas dedit!
virginem quam erae dono dederat miles, vitiavit. 
PHAEDRIA 
Quid ais?
PYTHIAS 
Perii. 
PHAEDRIA 
Temulenta's. 
PYTHIAS 
Utinam sic sint qui mihi male volunt! 655
DORIAS 
An, obsecro, mea Pythias, quod istuc nam monstrum fuit?
PHAEDRIA 
Insanis: qui istuc facere eunuchu'spotuit? 
PYTHIAS 
Ego illum nescio
qui fuerit; hoc quod fecit, res ipsa indicat.
Virgo ipsa lacrumat neque, quom rogites, quid sit audet dicere.
Ille autem bonus vir nusquam apparet. Etiam hoc misera suspicor, 660
aliquid domo abeuntem abstulisse. 
PHAEDRIA 
Nequeo mirari satis
quo ille abire ignavos possit longius, nisi si domum
forte ad nos rediit. 
PYTHIAS 
Vise, amabo, num sit. 
PHAEDRIA 
Iam faxo scies.-
DORIAS 
Perii, obsecro! tam infandum facinus, mea tu, ne audivi quidem.
PYTHIAS 
At pol ego amatores audieram mulierum esse eos maxumos, 665
sed nil potesse; verum miserae non in mentem venerat;
nam illum aliquo conclusissem neque illi commisissem virginem. 

IV, iv

PHAEDRIA, DORUS, PYTHIAS, DORIAS

PHAEDRIA 
Exi foras, sceleste. at etiam restitas,
fugitive? Prodi, male conciliate. 
DORUS. 
Obsecro. 
PHAEDRIA 
Oh !
illud vide, os ut sibi distorsit carnufex! 670
Quid huc tibi reditiost? quid vestis mutatio?
quid narras? Paullum si cessassem, Pythias,
domi non offendissem, ita iam ornarat fugam.
PYTHIAS 
Haben hominem, amabo? 
PHAEDRIA 
Quidni habeam? 
PYTHIAS 
O factum bene.
DORIAS
Istuc pol vero bene. 
PYTHIAS 
Ubist? 
PHAEDRIA 
Rogitas? Non vides? 675
PYTHIAS 
Videam? Obsecro, quem?
PHAEDRIA 
Hunc scilicet. 
PYTHIAS 
Quis hic est homo?
PHAEDRIA 
Qui ad vos deductus hodiest. 
PYTHIAS 
Hunc oculis suis
nostrarum numquam quisquam vidit, Phaedria.
PHAEDRIA 
Non vidit? 
PYTHIAS 
An tu hunc credidisti esse, obsecro,
ad nos deductum? 
PHAEDRIA 
Namque alium habui neminem. 
PYTHIAS 
Au, 680
ne comparandus hicquidem ad illumst: ille erat
honesta facie et liberali. 
PHAEDRIA 
Ita visus est
dudum, quia varia veste exornatus fuit.
nunc tibi videtur foedus, quia illam non habet.
PYTHIAS 
Tace, obsecro: quasi vero paullum intersiet ! 685
Ad nos deductus hodiest adulescentulus,
quem tu videre vero velles, Phaedria.
hic est vietus, vetus, veternosus, senex,
colore mustelino. 
PHAEDRIA 
Hem quae haec est fabula?
Eo rediges me ut quid egerim egomet nesciam? 690
Eho tu, emin ego te? 
DORUS 
Emisti. 
PYTHIAS 
Iube mi denuo
respondeat. 
PHAEDRIA 
Roga. 
PYTHIAS 
Venisti hodie ad nos? Negat.
at ille alter venit annos natus sedecim,
Quem secum adduxit Parmeno. 
PHAEDRIA 
Agedum, hoc mi expedi
primum: istam quam habes unde habes vestem? Taces? 695
Monstrum hominis, non dicturu's? 
DORUS 
Venit Chaerea.
PHAEDRIA 
Fraterne? 
DORUS 
Ita. 
PHAEDRIA 
Quando? 
DORUS 
Hodie. 
PHAEDRIA 
Quam dudum? 
DORUS 
Modo.
PHAEDRIA 
Quicum? 
DORUS 
Cum Parmenone. 
PHAEDRIA 
Norasne eum prius?
DORUS 
Non, nec quis esset umquam audieram dicier.
PHAEDRIA 
Unde igitur fratrem meum esse scibas? 
DORUS 
Parmeno 700
dicebat eum esse. Is dedit mi hanc. 
PHAEDRIA 
Occidi.
DORUS 
Meam ipse induit: post una ambo abierunt foras.
PYTHIAS 
Iam satis credis sobriam esse me et nil mentitam tibi?
Iam satis certumst virginem vitiatam esse? 
PHAEDRIA 
Age nunc, belua,
credis huic quod dicat? 
PYTHIAS 
Quid isti credam? Res ipsa indicat. 705
PHAEDRIA 
Concede istuc paullulum: audin? Etiam [nunc] paullulum: sat est.
Dic dum hoc rursum: Chaerea tuam vestem detraxit tibi?
DORUS 
Factum. 
PHAEDRIA 
Et east indutus? 
DORUS 
Factum. 
PHAEDRIA 
Et pro te huc deductust?
DORUS 
Ita.
PHAEDRIA 
Iuppiter magne, o scelestum atque audacem hominem! 
PYTHIAS 
Vae mihi !
etiam [nunc] non credes indignis nos esse inrisas modis? 710
PHAEDRIA 
Mirum ni tu credas quod iste dicat. Quid agam nescio.
Heus, negato rursum. Possumne ego hodie ex te exsculpere
verum? Vidistine fratrem Chaeream? 
DORUS 
Non. 
PHAEDRIA 
Non potest
sine malo fateri, video: sequere hac. Modo ait, modo negat.
Ora me. 
DORUS 
Obsecro te vero, Phaedria. 
PHAEDRIA 
I intro nunc iam. 715
DORUS 
Oiei. 
PHAEDRIA 
Alio pacto honeste quomodo hinc abeam nescio.
Actumst, siquidem tu me hic etiam, nebulo, ludificabere.--
PYTHIAS 
Parmenonis tam scio esse hanc techinam quam me vivere.
DORIAS
Sic est. 
PYTHIAS 
Inveniam pol hodie parem ubi referam gratiam.
Sed nunc quid faciundum censes, Dorias? 
DORIAS
De istac rogas 720
virgine? 
PYTHIAS 
Ita, utrum taceam an praedicemne? 
DORIAS
Tu, pol, si sapis,
quod scis nescis neque de eunucho neque de vitio virginis.
Hac re et te omni turba evolves et illi gratum feceris.
Id modo dic, abisse Dorum. 
PYTHIAS 
Ita faciam. 
DORIAS
Sed videon Chremen?
Thai'siam aderit. 
PYTHIAS 
Quid ita? 
DORIAS
Quia, quom inde abeo, iam tum occeperat 725
turba inter eos. 
PYTHIAS 
Tu aufer aurum hoc. Ego scibo ex hoc quid siet. 

IV, v

CHREMES, PYTHIAS 

CHREMES 
 Attat; data hercle verba mihi sunt: vicit vinum quod bibi.
At dum accubabam quam videbar mi esse pulchre sobrius!
Postquam surrexi, neque pes neque mens sati' suom officium facit.
PYTHIAS 
Chreme. 
CHREMES 
Quis est? Ehem, Pythias. Vah, quanto nunc formonsior 730
videre mihi quam dudum! 
PYTHIAS 
Certe tuquidem pol multo hilarior.
CHREMES 
Verbum hercle hoc verum erit : « Sine Cerere et Libero friget Venus ».
Sed ThaiS multo ante venit? 
PYTHIAS 
Anne abiit iam a milite?
CHREMES 
Iamdudum, aetatem. Lites factae sunt inter eos maxumae.
PYTHIAS 
Nil dixit, tu ut sequerere sese? 
CHREMES 
Nil, nisi abiens mi innuit. 735
PYTHIAS 
Eho nonne id sat erat? 
CHREMES 
At nescibam id dicere illam, nisi quia
correxit miles, quod intellexi minus; nam me extrusit foras.
Sed eccam ipsam: miror ubi ego huic antevorterim. 

IV, vi

THAIS, CHREMES, PYTHIAS

THAIS
Credo equidem illum iam adfuturum esse, ut illam a me eripiat: sine veniat.
Atqui si illam digito attigerit uno, oculi ilico ecfodientur. 740
Usque adeo ego illius ferre possum ineptiam et magnifica verba,
verba dum sint; verum enim si ad rem conferentur, vapulabit.
CHREMES 
Thais, ego iamdudum hic adsum. 
THAIS
O mi Chreme, te ipsum exspectabam.
Scin tu turbam hanc propter te esse factam? et adeo ad te attinere hanc
omnem rem? 
CHREMES 
Ad me? qui? quasi istuc...
THAIS
Quia, dum tibi sororem studeo 745
reddere ac restituere, haec atque huiusmodi sum multa passa.
CHREMES 
Ubi east? 
THAIS
Domi apud me. 
CHREMES 
Hem!
THAIS
Quid est?
Educta ita uti teque illaque dignumst. 
CHREMES 
Quid ais? 
THAIS
Id quod res est.
Hanc tibi dono do neque repeto pro illa quicquam abs te preti.
CHREMES 
Et habetur et referetur, Thais, ita uti merita's gratia. 750
THAIS
At enim cave ne, prius quam hanc a me accipias, amittas, Chreme;
nam haec east quam miles a me vi nunc ereptum venit.
Abi tu, cistellam, Pythias, domo ecfer cum monumentis.
CHREMES 
Viden tu illum, Thais...
PYTHIAS 
Ubi sitast? 
THAIS
In risco. Odiosa cessas.
CHREMES 
Militem secum ad te quantas copias adducere? 755
Attat...
THAIS
Num formidulosus obsecro es, mi homo? 
CHREMES 
Apage, sis:
egon formidulosus? Nemost hominum qui vivat minus.
THAIS
Atqui ita opust. 
CHREMES 
Ah, metuo qualem tu me esse hominem existumes.
THAIS
Immo hoc cogitato: quicum res tibist peregrinus est,
minus potens quam tu, minus notus, minus amicorum hic habens. 760
CHREMES 
Scio istuc. Sed tu quod cavere possis stultum admittere est.
Malo ego nos prospicere quam hunc ulcisci accepta iniuria.
Tu abi atque obsera ostium intus, dum ego hinc transcurro ad forum:
volo ego adesse hic advocatos nobis in turba hac. 
THAIS
Mane.
CHREMES 
Meliust. 
THAIS
Mane. 
CHREMES 
Omitte: iam adero. 
THAIS
Nil opus est istis, Chreme. 765
Hoc modo dic, sororem illam tuam esse et te parvam virginem
amisisse, nunc cognosse. Signa ostende. 
PYTHIAS 
Adsunt. 
THAIS
Cape.
Si vim faciet, in ius ducito hominem: intellextin? 
CHREMES 
Probe.
THAIS
Fac animo haec praesenti dicas. 
CHREMES 
Faciam. 
THRASO 
Attolle pallium.
Perii, huic ipsist opus patrono, quem defensorem paro. 770 

IV, vii

THRASO, GNATHO, SANGA, CHREMES, THAIS  

THRASO 
Hancin ego ut contumeliam tam insignem in me accipiam, Gnatho?
Mori me satiust. Simalio, Donax, Syrisce, sequimini.
Primum aedis expugnabo. 
GNATHO 
Recte. 
THRASO 
Virginem eripiam. 
GNATHO 
Probe.
THRASO 
Male mulcabo ipsam. 
GNATHO 
Pulchre. 
THRASO 
In medium huc agmen cum vecti, Donax;
tu, Simalio, in sinistrum cornum; tu, Syrisce, in dexterum. 775
Cedo alios: ubi centuriost Sanga et manipulus furum? 
SANGA
Ecum adest.
THRASO 
Quid ignave? peniculon pugnare, qui istum huc portes, cogitas?
SANGA
Egon? Imperatoris virtutem noveram et vim militum;
sine sanguine hoc non posse fieri: qui abstergerem volnera?
THRASO 
Ubi alii? 
SANGA
Qui, malum, « alii »? Solus Sannio servat domi. 780
THRASO 
Tu hosce instrue; ego hic ero post principia: inde omnibus signum dabo.
GNATHO 
Illuc est sapere: ut hosce instruxit, ipsus sibi cavit loco.
THRASO 
Idem hoc iam Pyrrus factitavit. 
CHREMES 
Viden tu, Thais, quam hic rem agit?
Nimirum consilium illud rectumst de occludendis aedibus.
THAIS 
Sane, quod tibi nunc vir videatur esse hic, nebulo magnus est: 785
ne metuas. 
THRASO 
Quid videtur? 
GNATHO 
Fundam tibi nunc nimis vellem dari,
ut tu illos procul hinc ex occulto caederes: facerent fugam.
THRASO 
Sed eccam Thaidem ipsam video. 
GNATHO 
Quam mox inruimus? 
THRASO 
Mane,
omnia prius experiri quam armis sapientem decet.
Qui scis an quae iubeam sine vi faciat? 
GNATHO 
Di vostram fidem, 790
quantist sapere! Numquam accedo quin abs te abeam doctior.
THRASO 
Thais, primum hoc mihi responde: quom tibi do istam virginem,
dixtin hos dies mihi soli dare te? 
THAIS 
Quid tum postea?
THRASO 
Rogitas? quae mi ante oculos coram amatorem adduxti tuom...
THAIS 
Quid cum illoc agas? 
THRASO 
Et cum eo clam te subduxti mihi? 795
THAIS 
Lubuit. 
THRASO 
Pamphilam ergo huc redde, nisi vi mavis eripi.
CHREMES 
Tibi illam reddat aut tu eam tangas, omnium ... ?
GNATHO 
A quid agis? Tace.
THRASO 
Quid tu tibi vis? Ego non tangam meam? 
CHREMES 
Tuam autem, furcifer?
GNATHO 
Cave sis: nescis quoi maledicas nunc viro. 
CHREMES 
Non tu hinc abis?
Scin tu ut tibi res se habeat? Si quicquam hodie hic turbae coeperis, 800
faciam ut huius loci dieique meique semper memineris.
GNATHO 
Miseret tui me, qui hunc tantum hominem facias inimicum tibi.
CHREMES 
Diminuam ego caput tuum hodie, nisi abis. 
GNATHO 
Ain vero, canis?
sicin agis? 
THRASO 
Quis tu homo es? Quid tibi vis? Quid cum illa rei tibist?
CHREMES 
Scibis: principio eam esse dico liberam. 
THRASO 
Hem ! 
CHREMES 805
Civem Atticam. 
THRASO 
Hui !
CHREMES 
Meam sororem. 
THRASO 
Os durum. 
CHREMES 
miles, nunc adeo edico tibi
ne vim facias ullam in illam. Thais, ego eo ad Sophronam
nutricem, ut eam adducam et signa ostendam haec. 
THRASO 
Tun me prohibeas
meam ne tangam? 
CHREMES 
Prohibebo, inquam. 
GNATHO 
Audin tu? hic furti se adligat:
sat[is] hoc tibist. 
THRASO 
Idem hoc tu [ais], Thais? 
THAIS 
Quaere qui respondeat.- 810
THRASO 
Quid nunc agimus? 
GNATHO 
Quin redeamus: iam haec tibi aderit supplicans
ultro. 
THRASO 
Credin? 
GNATHO immo certe: novi ingenium mulierum:
nolunt ubi velis, ubi nolis cupiunt ultro. 
THRASO 
Bene putas.
GNATHO 
Iam dimitto exercitum? 
THRASO 
Ubi vis. 
GNATHO 
Sanga, ita ut fortis decet
milites, domi focique fac vicissim ut memineris. 815
SANGA
Iamdudum animus est in patinis. 
GNATHO 
Frugi es. 
THRASO 
Vos me hac sequimini. 

ACTUS V

THAIS, PYTHIAS 

THAIS
Pergin, scelesta, mecum perplexe loqui?
« Scio, nescio, abiit, audivi, ego non adfui. »
Non tu istuc mihi dictura aperte es quidquid est?
Virgo conscissa veste lacrumans opticet; 820
eunuchus abiit: quam ob rem? aut quid factumst? Taces?
PYTHIAS 
Quid tibi ego dicam misera? Illum eunuchum negant
fuisse. 
THAIS
Quis fuit igitur? 
PYTHIAS 
Iste Chaerea.
THAIS
Qui Chaerea? 
PYTHIAS 
Iste ephebus, frater Phaedriae.
THAIS
Quid ais, venefica? 
PYTHIAS 
Atqui certe comperi. 825
THAIS
Quid is, obsecro, ad nos? Quam ob rem adductust? 
PYTHIAS 
Nescio;
nisi amasse credo Pamphilam. 
THAIS
Hem, misera occidi,
infelix, si quidem tu istaec vera praedicas.
Num id lacrumat virgo? 
PYTHIAS 
Id opinor. 
THAIS
Quid ais, sacrilega?
Istucine interminata sum hinc abiens tibi? 830
PYTHIAS 
Quid facerem? Ita ut tu iusti, soli creditast.
THAIS
Scelesta, ovem lupo commisisti. Dispudet
Sic mihi data esse verba. Quid illuc hominis est?
PYTHIAS 
Era mea, tace tace obsecro, salvae sumus:
habemus hominem ipsum. 
THAIS
Ubi is est? 
PYTHIAS 
Em ad sinist<e>ram. 835
Viden? 
THAIS
Video. 
PYTHIAS 
Conprendi iube, quantum potest.
THAIS
Quid illo faciemus stulta? 
PYTHIAS 
Quid facias, rogas?
Vide, amabo, si non, quom aspicias, os inpudens
videtur! Non est? Tum quae eius confidentiast! 

V, ii

CHAEREA, THAIS, PYTHIAS 

CHAEREA
Apud Antiphonem uterque, mater et pater, 840
quasi dedita opera domi erant, ut nullo modo
intro ire possem quin viderent me. Interim
dum ante ostium sto, notus mihi quidam obviam
venit. Ubi vidi, ego me in pedes quantum queo,
in angiportum quoddam desertum, inde item 845
in aliud, inde in aliud: ita miserrimus
fui fugitando, ne quis me cognosceret.
Sed estne haec Thais, quam video? Ipsast. Haereo
quid faciam. Quid mea autem? Quid faciet mihi?
THAIS
Adeamus. Bone vir Dore, salve: dic mihi, 850
aufugistin? 
CHAEREA
Era, factum. 
THAIS
Satine id tibi placet?
CHAEREA
Non. 
THAIS
Credin te inpune habiturum? 
CHAEREA
Unam hanc noxiam
amitte: si aliam admisero umquam, occidito.
THAIS
Num meam saevitiam veritus es? 
CHAEREA
Non. 
THAIS
Quid igitur?
CHAEREA
Hanc metui, ne me criminaretur tibi. 855
THAIS
Quid feceras? 
CHAEREA
Paullum quiddam. 
PYTHIAS 
Eho « paullum », inpudens?
An paullum hoc esse tibi videtur, virginem
vitiare civem? 
CHAEREA
Conservam esse credidi.
PYTHIAS 
Conservam! vix me contineo quin involem in
capillum, monstrum: etiam ultro derisum advenit. 860
THAIS
Abin hinc, insana? 
PYTHIAS 
Quid ita? Vero debeam,
credo, isti quicquam furcifero si id fecerim;
praesertim quom se servom fateatur tuom.
THAIS
Missa haec faciamus. Non te dignum, Chaerea,
fecisti; nam si ego digna hac contumelia 865
sum maxume, at tu indignus qui faceres tamen.
Neque edepol quid nunc consili capiam scio
de virgine istac: ita conturbasti mihi
rationes omnis ut eam non possim suis,
ita ut aequom fuerat atque ut studui tradere, 870
ut solidum parerem hoc mi beneficium, Chaerea.
CHAEREA
At nunc dehinc spero aeternam inter nos gratiam
fore, Thais. Saepe ex huiusmodi re quapiam et
malo principio magna familiaritas
conflatast. Quid si hoc quispiam voluit deus? 875
THAIS
Equidem pol in eam partem accipioque et volo.
CHAEREA
Immo ita, quaeso. Unum hoc scito, contumeliae
Me non fecisse causa, sed amoris. 
THAIS
Scio,
et pol propterea mage nunc ignosco tibi.
Non adeo inhumano ingenio sum, Chaerea, 880
neque ita inperita ut quid amor valeat nesciam.
CHAEREA
Te quoque iam, Thais, ita me di bene ament, amo.
PYTHIAS 
Tum pol tibi ab istoc, era, cavendum intellego.
CHAEREA
non ausim. 
PYTHIAS 
Nil tibi quicquam credo. 
THAIS
Desinas.
CHAEREA
Nunc ego te in hac re mi oro ut adiutrix sies, 885
ego me tuae commendo et committo fide[i],
te mihi patronam capio, Thais, te obsecro:
emoriar si non hanc uxorem duxero.
THAIS
Tmen si pater... ? 
CHAEREA
Ah ! volet, certo scio,
civis modo haec sit. 
THAIS
Paullulum opperirier 890
si vis, iam frater ipse hic aderit virginis;
nutricem accersitum iit quae illam aluit parvolam
in cognoscendo tute ipse aderis, Chaerea.
CHAEREA
Ego vero maneo. 
THAIS
Vin interea, dum venit,
domi opperiamur potius quam hic ante ostium? 895
CHAEREA
Immo percupio. 
PYTHIAS 
Quam tu rem actura obsecro es?
THAIS
Nam quid ita? 
PYTHIAS 
Rogitas? Hunc tu in aedis cogitas
recipere posthac? 
THAIS
Quor non? 
PYTHIAS 
Crede hoc m<eae> fide[i],
dabit hic pugnam aliquam denuo. 
THAIS
Au tace obsecro.
PYTHIAS 
Parum perspexisse eius videre audaciam. 900
CHAEREA
Non faciam, Pythias. 
PYTHIAS 
Non credo, Chaerea,
nisi si commissum non erit. 
CHAEREA
Quin, Pythias,
tu me servato. 
PYTHIAS 
Neque pol servandum tibi
quicquam dare ausim neque te servare. Apage te.
THAIS
Adest optume ipse frater. 
CHAEREA
Perii hercle ! Obsecro 905
abeamus intro, Thais: nolo me in via
cum hac veste videat. 
THAIS
Quam ob rem tandem? An quia pudet?
CHAEREA
Id ipsum. 
PYTHIAS 
Id ipsum? Virgo vero! 
THAIS
I prae, sequor.
Tu istic mane ut Chremem intro ducas, Pythias. 

V, iii

PYTHIAS, CHREMES, SOPHRONA 

PYTHIAS 
Quid, quid venire in mentem nunc possit mihi, 910
quidnam qui referam sacrilego illi gratiam,
qui hunc suppos<i>vit nobis? 
CHREMES 
Move vero ocius
te, nutrix. 
SOPHRONA
Moveo. 
CHREMES 
Video, sed nil promoves.
PYTHIAS 
Iamne ostendisti signa nutrici? 
CHREMES 
Omnia.
PYTHIAS 
Amabo, quid ait? cognoscitne? 
CHREMES 
Ac memoriter. 915
PYTHIAS 
Probe edepol narras; nam illi faveo virgini.
ite intro: iamdudum era vos exspectat domi.-
Virum bonum eccum Parmenonem incedere
video: vide ut otiosus it, si dis placet,
spero me habere qui hunc meo excruciem modo. 920
Ibo intro de cognitione ut certum sciam:
post exibo, atque hunc perterrebo sacrilegum. 

V, iv

PARMENO, PYTHIAS

PARMENO 
 Reviso quidnam Chaerea hic rerum gerat.
Quod si astu rem tractavit, di vostram fidem,
quantam et quam veram laudem capiet Parmeno! 925
Nam ut mittam quod ei amorem difficillimum et
carissimum, a meretrice avara virginem
quam amabat, eam confeci sine molestia,
sine sumptu et sine dispendio: tum hoc alterum,
id verost quod ego mi puto palmarium, 930
me repperisse quo modo adulescentulus
meretricum ingenia et mores posset noscere,
mature, ut quom cognorit perpetuo oderit.
Quae dum foris sunt nil videtur mundius,
nec mage compositum quicquam nec magis elegans; 935
quae, cum amatore quom cenant, ligurriunt.
Harum videre inluviem, sordes, inopiam,
quam inhonestae solae sint domi atque avidae cibi,
quo pacto ex iure hesterno panem atrum vorent,
nosse omnia haec salus est adulescentulis. 940
PYTHIAS 
Ego pol te pro istis dictis et factis, scelus,
ulciscar, ut ne inpune in nos inluseris.
Pro deum fidem, facinus foedum! O infelicem adulescentulum!
O scelestum Parmenonem, qui istum huc adduxit! 
PARMENO 
Quid est?
PYTHIAS 
Miseret me: itaque ut ne viderem, misera huc ecfugi foras. 945
Quae futura exempla dicunt in illum indigna! 
PARMENO 
O Iuppiter
quae illaec turbast? Num nam ego perii? Adibo. Quid istuc, Pythias?
Quid ais? In quem exempla fient? 
PYTHIAS 
Rogitas, audacissime?
Perdidisti istum quem adduxti pro eunucho adulescentulum,
dum studes dare verba nobis. 
PARMENO 
Quid ita? Aut quid factumst? Cedo. 950
PYTHIAS 
Dicam: virginem istam, Thaidi hodie quae dono datast,
scis eam hinc civem esse? et fratrem eius esse adprime nobilem?
PARMENO 
Nescio. 
PYTHIAS 
Atqui sic inventast: eam istic vitiavit miser.
Ille ubi id rescivit factum frater violentissimus
PARMENO 
Quidnam fecit? 
PYTHIAS 
Conligavit primum eum miseris modis. 955
PARMENO 
Conligavit ?
PYTHIAS 
Atque quidem orante ut ne id faceret Thaide.
PARMENO 
Quid ais? 
PYTHIAS 
Nunc minatur porro sese id quod moechis solet:
quod ego numquam vidi fieri neque velim. 
PARMENO 
Qua audacia
tantum facinus audet? 
PYTHIAS 
Quid ita « tantum »? 
PARMENO 
An non tibi hoc maxumumst?
Quis homo pro moecho umquam vidit in domo meretricia 960
prendi quemquam? 
PYTHIAS 
Nescio. 
PARMENO 
At ne hoc nesciatis, Pythias:
dico edico vobis nostrum esse illum erilem filium. 
PYTHIAS 
Hem,
obsecro, an is est? 
PARMENO 
Nequam in illum Thais vim fieri sinat!
Atque adeo autem quor non egomet intro eo? 
PYTHIAS 
Vide, Parmeno,
quid agas, ne neque illi prosis, et tu pereas; nam hoc putant 965
quidquid factumst ex te esse ortum. 
PARMENO 
Quid igitur faciam miser?
Quidve incipiam? Ecce autem video rure redeuntem senem.
Dicam huic an non <dicam> ? Dicam hercle, etsi mihi magnum malum
scio paratum; sed necessest huic ut subveniat. 
PYTHIAS 
Sapis.
Ego abeo intro: tu isti narra omne[m] ordine[m] ut factum siet. 970 

V, v

SENEX (DEMEA su LACHES), PARMENO

LACHES 
Ex meo propinquo rure hoc capio commodi:
neque agri neque urbis odium me umquam percipit.
Ubi satias coepit fieri, commuto locum.
Sed estne ille noster Parmeno? et certe ipsus est.
Quem praestolare, Parmeno, hic ante ostium? 975
PARMENO 
Quis homost? Ehem, salvom te advenire, ere, gaudeo.
LACHES 
Quem praestolare? 
PARMENO 
Prii: lingua haeret metu. 
LACHES 
Hem,
quid est? quid trepidas? Satine salve? Dic mihi.
PARMENO 
Ere, primum te arbitrari id, quod res est, velim
quidquid huius factumst, culpa non factumst mea. 980
LACHES 
Quid? 
PARMENO 
Recte sane interrogasti: oportuit
rem praenarrasse me. Emit quendam Phaedria
eunuchum, quem dono huic daret. 
LACHES 
Quoi? 
PARMENO 
Thaidi.
LACHES 
Emit? Perii hercle. Quanti? 
PARMENO 
Viginti minis.
LACHES 
Actumst. 
PARMENO
Tum quandam fidicinam amat hic Chaerea. 985
LACHES 
Hem, quid? Amat? An scit ill' iam quid meretrix siet?
An in astu venit? Aliud ex alio malum!
PARMENO 
Ere, ne me spectes: me inpulsore haec non facit.
LACHES 
Omitte de te dicere. Ego te, furcifer,
si vivo... ! Sed istuc, quidquid est, primum expedi. 990
PARMENO 
Is pro illo eunucho ad Thaidem hanc deductus est.
LACHES 
Pro eunuchon? 
PARMENO 
Sic est. Hunc pro moecho postea
conprendere intus et constrinxere. 
LACHES 
Occidi.
PARMENO 
Audaciam meretricum specta. 
LACHES 
Num quid est
aliud mali damnive quod non dixeris 995
relicuom? 
PARMENO 
Tantumst. 
LACHES 
Cesso huc intro rumpere?-
PARMENO 
non dubiumst quin mi magnum ex hac re sit malum;
nisi, quia necessus fuit hoc facere, id gaudeo
propter me hisce aliquid esse eventurum mali.
Nam iamdiu aliquam causam quaerebat senex 1000
quam ob rem insigne aliquid faceret is: nunc repperit. 

V, vi

PYTHIAS, PARMENO 

PYTHIAS 
 Numquam edepol quicquam iamdiu quod mage vellem evenire
mi evenit quam quod modo senex intro ad nos venit errans.
Mihi solae ridiculo fuit quae quid timeret scibam.
PARMENO 
Quid hoc autemst? 
PYTHIAS 
Nunc id prodeo ut conveniam Parmenonem. 1005
Sed ubi, obsecro, est? 
PARMENO 
Me quaerit haec. 
PYTHIAS 
Atque eccum video: adibo.
PARMENO 
Quid est, inepta? quid tibi vis? quid rides? pergin? 
PYTHIAS 
Perii:
defessa iam sum misera te ridendo. 
PARMENO 
Quid ita? 
PYTHIAS 
Rogitas?
Numquam pol hominem stultiorem vidi nec videbo. Ah,
non possum satis narrare quos ludos praebueris intus. 1010
At etiam primo callidum et disertum credidi hominem.
quid? ilicone credere ea quae dixi oportuit te?
An paenitebat flagiti, te auctore, quod fecisset
adulescens, ni miserum insuper etiam patri indicares?
Nam quid illi credis animi tum fuisse, ubi vestem vidit 1015
illam esse eum indutum pater? Quid est? Iam scis te perisse?
PARMENO 
Ehem, quid dixti, pessuma? an mentita es? Etiam rides?
Itan lepidum tibi visumst, scelus, nos inridere? 
PYTHIAS 
Nimium.
PARMENO 
Siquidem istuc inpune habueris. 
PYTHIAS 
Verum? 
PARMENO 
Reddam hercle. 
PYTHIAS 
Credo,
sed in diem istuc, Parmeno, est fortasse quod minare. 1020
Tu iam pendebi'squi stultum adulescentulum nobilitas
flagitiis et eundem indicas: uterque in te exempla edent.
PARMENO 
Nullus sum. 
PYTHIAS 
Hic pro illo munere tibi honos est habitus: abeo.
PARMENO 
Egomet meo indicio miser quasi sorex hodie perii. 

V, vii

GNATHO, THRASO

GNATHO 
 Quid nunc? Qua spe aut quo consilio huc imus? Quid coeptas, Thraso? 1025
THRASO 
Egone? ut Thaidi me dedam et faciam quod iubeat. 
GNATHO 
Quid est?
THRASO 
Qui minus quam Hercules servivit Omphalae? 
GNATHO 
Exemplum placet.
Utinam tibi conmitigari videam sandalio caput!
Sed fores crepuerunt ab ea. 
THRASO 
Perii: quid hoc autemst mali?
Hunc ego numquam videram etiam: quidnam hic properans prosilit? 1030 

V, viii

CHAEREA, PARMENO, GNATHO, THRASO 

CHAEREA
O populares, ecquis me hodie vivit fortunatior?
Nemo hercle quisquam; nam in me plane di potestatem suam
omnem ostendere, quoi tam subito tot congruerint commoda.
PARMENO 
Quid hic laetus est? 
CHAEREA
OParmeno mi, o mearum voluptatum omnium
inventor, inceptor, perfector, scis me in quibus sim gaudiis? 1035
Scis Pamphilam meam inventam civem? 
PARMENO 
Audivi. 
CHAEREA
Scis sponsam mihi?
PARMENO 
Bene, ita me di ament, factum. 
GNATHO 
Audin tu, hic quid ait? 
CHAEREA
Tum autem Phaedriae
meo fratri gaudeo esse amorem omnem in tranquillo: unast domus.
Thais patri se commendavit, in clientelam et fidem
nobis dedit se. 
PARMENO 
Fratris igitur Thais totast? 
CHAEREA
Scilicet. 1040
PARMENO iam hoc aliud est quod gaudeamus: miles pelletur foras.
CHAEREA
Tu, frater ubi ubi est, fac quam primum haec audiat. 
PARMENO 
Visam domum. -
THRASO 
Num quid, Gnatho, tu dubitas quin ego nunc perpetuo perierim?
GNATHO 
Sine dubio opinor. 
CHAEREA
Quid commemorem primum aut laudem maxume?
Illumne qui mihi dedit consilium ut facerem, an me, qui id ausus sim 1045
incipere, an fortunam conlaudem quae gubernatrix fuit,
quae tot res tantas tam opportune in unum conclusit diem,
an mei patris festivitatem et facilitatem? O Iuppiter,
serva obsecro haec bona nobis!

V, ix

PHAEDRIA, CHAEREA, THRASO, GNATHO 

PHAEDRIA 
Di vostram fidem, incredibilia
Parmeno modo quae narravit. Sed ubist frater? 
CHAEREA 
Praesto adest. 1050
PHAEDRIA 
Gaudeo. 
CHAEREA 
Satis credo. Nl est Thaide hac, frater, tua
dignius quod ametur: ita nostrae omnist fautrix familiae. 
PHAEDRIA 
Hui,
mihi illam laudas? 
THRASO 
Perii, quanto minus spei est tanto magis amo.
Obsecro, Gnatho, in te spes est. 
GNATHO 
Quid vis faciam? 
THRASO 
Perfice hoc
precibus, pretio, ut haeream in parte aliqua tandem apud Thaidem. 1055
GNATHO 
Difficilest. 
THRASO 
Si quid conlubitum, novi te. Hoc si feceris,
quodvis donum praemium a me optato: id optatum auferes.
GNATHO 
Itane? 
THRASO 
Sic erit. 
GNATHO 
Si efficio hoc, postulo ut mihi tua domus
te praesente, absente, pateat, invocato ut sit locus
semper. 
THRASO 
Do fidem futurum. 
GNATHO 
Adcingar. 
PHAEDRIA 
Quem ego hic audio? 1060
o Thraso. 
THRASO 
Salvete. 
PHAEDRIA 
Tu fortasse quae facta hic sient
nescis. 
THRASO 
Scio. 
PHAEDRIA 
Quor te ergo in his ego conspicor regionibus?
THRASO 
Vobis fretus... 
PHAEDRIA 
Scin quam fretus? Miles, edico tibi,
si te in platea offendero hac post umquam, quod dicas mihi
« Alium quaerebam, iter hac habui »: periisti. 
GNATHO 
Heia haud sic decet. 1065
PHAEDRIA 
Dictumst. 
THRASO 
Non cognosco vostrum tam superbum.
PHAEDRIA 
Sic ago.
GNATHO 
Prius audite paucis: quod quom dixero, si placuerit,
facitote. 
CHAEREA 
Audiamus. 
GNATHO 
Tu concede paullum istuc, Thraso.
principio ego vos ambos credere hoc mihi vehementer velim,
me huius quidquid facio, id facere maxume causa mea; 1070
verum si idem vobis prodest, vos non facere inscitiast.
PHAEDRIA 
Quid id est? 
GNATHO 
Militem rivalem ego recipiundum censeo. 
PHAEDRIA 
Hem,
recipiundum? 
GNATHO 
Cogita modo: tu hercle cum illa, Phaedria,
ut lubenter vivis (etenim bene lubenter victitas),
quod des paullumst; et necessest multum accipere Thaidem. 1075
Ut tuo amori suppeditare possit sine sumptu tuo ad
omnia haec, magis opportunus nec magis ex usu tuo
nemost. Principio et habet quod det et dat nemo largius.
Fatuos est, insulsus, tardus, stertit noctes et dies:
neque istum metuas ne amet mulier: facile pellas ubi velis. 1080
CHAEREA 
Quid agimus? 
GNATHO 
Praeterea hoc etiam, quod ego vel primum puto,
accipit homo nemo melius prorsus neque prolixius.
CHAEREA 
Mirum ni illoc homine quoquo pacto opust. 
PHAEDRIA 
Idem ego arbitror.
GNATHO 
Recte facitis. Unum etiam hoc vos oro, ut me in vostrum gregem
recipiatis: satis diu hoc iam saxum vorso. 
PHAEDRIA 
Recipimus. 1085
CHAEREA 
Ac lubenter. 
GNATHO 
At ego pro istoc, Phaedria et tu Chaerea,
hunc comedendum vobis propino et deridendum. 
CHAEREA 
Placet.
PHAEDRIA 
Dignus est. 
GNATHO 
Thraso, ubi vis accede. 
THRASO 
Obsecro te, quid agimus?
GNATHO 
Quid? Isti te ignorabant: postquam is mores ostendi tuos
et conlaudavi secundum facta et virtutes tuas, 1090
impetravi. 
THRASO 
Bene fecisti: gratiam habeo maxumam.
Numquam etiam fui usquam quin me omnes amarent plurimum.
GNATHO 
Dixin ego in hoc esse vobis Atticam elegantiam?
PHAEDRIA 
Nil praeter promissum est. Ite hac. 
CANTOR. 
Vos valete et plaudite!